Đánh giá sự huy động nguồn lực của cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại các xã điểm trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÊ THỊ QUỲNH MAI

ĐÁNH GIÁ SỰ HUY ĐỘNG

NGUỒN LỰC CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI CÁC XÃ ĐIỂM

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

LÊ THỊ QUỲNH MAI

ĐÁNH GIÁ SỰ HUY ĐỘNG

NGUỒN LỰC CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI CÁC XÃ ĐIỂM

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TUYÊN QUANG

Ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 60 62 01 16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐÀO THANH VÂN

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Đây là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Tôi xin cam đoan rằng, số liệu

và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và hoàn toàn chưa hề

được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn này đã được

cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Lê Thị Quỳnh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện Luận văn này tôi đã nhận được sự giúp đỡ của

các tập thể và cá nhân, nhất là các thầy cô giáo và địa phương nơi tôi thực hiện

luận văn này.

Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, trước tiên tôi xin gửi

lời cảm ơn đến Thầy giáo PGS.TS. Đào Thanh Vân - Người trực tiếp hướng

dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế và

Phát triển nông thôn, các Thầy Cô phòng Đào tạo Trường Đại học Nông Lâm

Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập

và nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn Văn phòng điều phối Chương trình mục tiêu quốc gia

xây dựng nông thôn mới tỉnh Tuyên Quang; UBND các xã: Tân Trào,

Thượng Lâm, Mỹ Bằng và các cán bộ, các hộ gia đình ở 3 xã trên đã cung cấp

số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn

thể gia đình, người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên

cứu đề tài.

Thái Nguyên, ngày 01 tháng 12 năm 2015

Tác giả luận văn

Lê Thị Quỳnh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ........................................................ vi

DANH MỤC BẢNG...................................................................................... vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ................................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài...................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3

3. Ý nghĩa của đề tài.......................................................................................... 3

Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 5

1.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 5

1.1.1. Nguồn lực và nguồn lực cộng đồng ........................................................ 5

1.1.2. Nguồn lực cộng đồng trong phát triển nông thôn................................... 6

1.1.3. Sự tham gia của cộng đồng trong phát triển nông thôn .......................... 8

1.1.4. Xây dựng NTM..................................................................................... 10

1.1.5. Huy động Nguồn vốn trong xây dựng NTM ........................................ 13

1.2. Một số cơ chế chính sách huy động sự tham gia của cộng đồng............. 14

1.2.1. Về huy động, quản lý và sử dụng các khoản đóng góp tự nguyện của

nhân dân để xây dựng cơ sở hạ tầng ............................................................... 14

1.2.2. Về thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở .................................................... 15

1.2.3. Về giám sát đầu tư của cộng đồng ........................................................ 16

1.2.4. Các chính sách hỗ trợ xây dựng nông thôn mới ................................... 17

1.2.5. Cơ chế huy động cộng đồng trong xây dựng NTM.............................. 19

1.3. Một số nội dung chủ yếu về chương trình xây dựng nông thôn mới....... 20

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

Chƣơng 2. NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 23

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 23

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 23

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................... 23

2.2. Nội dung chính của đề tài......................................................................... 23

2.2.1. Đánh giá tình hình xây dựng nông thôn mới của tỉnh Tuyên Quang ... 23

2.2.2. Nghiên cứu tình hình và kết quả huy động nguồn lực xây dựng nông

thôn mới của khu vực nghiên cứu................................................................... 24

2.2.3. Những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những

hạn chế trong huy động nguồn lực từ cộng đồng của địa phương trong xây

dựng NTM ...................................................................................................... 24

2.2.4. Những giải pháp để phát huy có hiệu quả việc huy động nguồn lực cộng

đồng trong xây dựng nông thôn mới tại khu vực nghiên cứu......................... 24

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 24

2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 24

2.3.2. Phương pháp phân tích.......................................................................... 25

2.3.3. Phương pháp tổng hợp, phân tích thông tin, viết báo cáo .................... 26

2.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................................ 27

2.4.1. Các chỉ tiêu nghiên cứu sự huy động nguồn vốn (tiền)........................ 27

2.4.2. Các chỉ tiêu nghiên cứu về sự tham góp cơ sở vật chất........................ 27

2.4.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu về sức lao động .............................................. 27

2.4.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu về sự tham gia ý kiến của cộng đồng............. 27

Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................ 28

3.1. Tình hình xây dựng NTM tại tỉnh Tuyên Quang..................................... 28

3.1.1. Tình hình xây dựng NTM của tỉnh Tuyên Quang ................................ 28

3.1.2. Tình hình xây dựng NTM tại 07 xã điểm của tỉnh Tuyên Quang ........ 37

3.2. Đặc điểm tình hình xây dựng NTM tại 03 xã điểm nghiên cứu .............. 42

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

3.2.1. Một số đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của 03 xã

nghiên cứu ...................................................................................................... 42

3.2.2. Xuất phát điểm và nhu cầu vốn đầu tư của 03 xã thực hiện chương trình

NTM................................................................................................................ 50

3.2.3. Kết quả thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM tại 03 xã điểm nghiên cứu. 53

3.3. Kết quả huy động nguồn lực trong xây dựng NTM ở 03 xã điểm tỉnh

Tuyên Quang................................................................................................... 53

3.3.1. Kết quả huy động vốn của cộng đồng trong xây dựng NTM của khu

vực nghiên cứu ................................................................................................ 53

3.3.2. Kết quả huy động sự tham gia ý kiến của cộng đồng trong xây dựng NTM.71

3.3.3. Kết quả điều tra huy động cơ sở vật chất trong xây dựng NTM .......... 78

3.3.4. Kết quả điều tra huy động lao động của cộng đồng trong xây dựng NTM 79

3.3.5. Đánh giá kết quả huy động nguồn lực .................................................. 79

3.4. Thuận lợi, khó khăn, bài học kinh nghiệm trong huy động nguồn lực cộng

đồng cho xây dựng nông thôn mới. ................................................................ 83

3.4.1.Thuận lợi ................................................................................................ 83

3.4.2. Khó khăn ............................................................................................... 85

3.5. Những giải pháp để huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông

thôn mới tại khu vực nghiên cứu .................................................................... 86

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 91

1. Kết luận ....................................................................................................... 91

2. Kiến nghị..................................................................................................... 93

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 94

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

CSHT : Cơ sở hạ tầng

HTX : Hợp tác xã

KT-XH : Kinh tế xã hội

LĐ : Lao động

MTQG : Mục tiêu quốc gia

NLN : Nông lâm nghiệp

NN : Nông nghiệp

NTM : Nông thôn mới

TCCTXH : Tổ chức chính trị xã hội

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

TP : Thành phố

UBND : Ủy ban nhân dân

XDNTM : Xây dựng nông thôn mới

PTNT : Phát triển nông thôn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1: Kết quả huy động vốn thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia

xây dựng NTM tại Tuyên Quang............................................. 33

Bảng 3.2. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới theo 19 tiêu chí của

7 xã điểm trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang ................................ 41

Bảng 3.3: Hiện trạng đất đai các xã nghiên cứu ..................................... 43

Bảng 3.4. Tình hình dân số, lao động 03 xã điểm nghiên cứu................. 45

Bảng 3.5. Tình hình phát triển kinh tế xã hội của 3 xã nghiên cứu ......... 49

Bảng 3.6. Nhu cầu vốn đầu tư thực hiện chương trình NTM tại 03 xã điểm..... 52

Bảng 3.7. Kết quả huy động theo nguồn vốn tại 03 xã điểm................... 57

Bảng 3.8. Vốn huy động của cộng đồng theo các lĩnh vực đầu tư tại 03 xã

nghiên cứu.............................................................................. 70

Bảng 3.9. Kết quả huy động tiền của người dân trong xây dựng NTM tại

03 xã nghiên cứu..................................................................... 71

Bảng 3.10. Kết quả điều tra nguồn cung cấp thông tin cho người dân về

chương trình NTM.................................................................. 72

Bảng 3.11. Kết quả điều tra sự hiểu biết của người dân về chương trình

NTM....................................................................................... 73

Bảng 3.12. Kết quả điều tra các hoạt động tham gia ý kiến của người dân

vào chương trình NTM ........................................................... 76

Bảng 3.13. Kết quả điều tra cán bộ về những hoạt động xây dựng NTM

mà người dân tham gia ý kiến ................................................. 77

Bảng 3.14. Kết quả huy động cơ sở vật chất của cộng đồng ................... 78

Bảng 3.15. Kết quả điều tra hộ gia đình về huy động công lao động xây

dựng NTM.............................................................................. 79

Bảng 3.16. Kết quả điều tra hộ gia đình về đánh giá tình hình thực hiện

huy động nguồn lực xây dựng NTM........................................ 80

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng NTM tỉnh Tuyên Quang .............. 34

Biểu đồ 3.2. Tổng vốn huy động xây dựng NTM tại 03 xã điểm................... 54

Biểu đồ 3.3. Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng NTM tại 03 xã nghiên cứu........... 55

Biểu đồ 3.4. Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng NTM tại xã Tân Trào................... 58

Biểu đồ 3.5. Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng NTM tại xã Thượng Lâm............. 59

Biểu đồ 3.6: Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng NTM tại xã Mỹ Bằng................... 60

Biểu đồ 3.7: Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng NTM tại 03 xã nghiên cứu........... 61

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp

công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đóng vai trò quan

trọng trong phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ vững ổn định chính trị, đảm

bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi

trường sinh thái của đất nước. Với vai trò, vị trí quan trọng của nông nghiệp, nông

dân, nông thôn Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khoá X đã ban

hành Nghị Quyết 26-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Để thực hiện

được mục tiêu của Nghị Quyết 26-NQ/TW, Chính phủ đã Phê duyệt Chương trình

mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020.

Chương trình thí điểm và chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông

thôn mới (NTM) đều thực hiện nguyên tắc chủ đạo trong triển khai các nội dung

xây dựng NTM là phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương, các

hoạt động cụ thể do chính cộng đồng nhân dân ở thôn, xã bàn bạc dân chủ để quyết

định và tổ chức thực hiện. Vì vậy xây dựng NTM là một hoạt động “dựa vào cộng

đồng”, phát huy sự tham gia và đóng góp của cộng đồng là nguồn lực chính để thực

hiện các nội dung xây dựng NTM.

Tổng kết chương trình thí điểm xây dựng Nông thôn mới của cả nước

đã rút ra 05 bài học sâu sắc, trong đó chúng ta đã khẳng định: Đa dạng hoá

việc huy động nguồn lực để xây dựng NTM theo phương châm "Huy động

nguồn lực từ cộng đồng là quyết định, sự tham gia của doanh nghiệp và xã hội

là quan trọng, sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước là cần thiết". Thực tiễn cho

thấy, với số vốn từ ngân sách Trung ương bố trí cho các xã điểm lúc đầu

chiếm 11,9% (300 tỷ đồng), nhưng đã thúc đẩy ngân sách địa phương tham

gia và huy động sự tham gia của vốn ngoài ngân sách tới 68,5%. Việc sử dụng

nguồn lực vào các công trình công cộng phải được người dân bàn bạc dân chủ