Đánh giá hiện trạng và diễn biến chất lượng môi trường nước trên địa bàn Thành phố Bắc Kạn giai đoạn 2011 - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ THỊ CHÂM

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ DIỄN BIẾN

CHẤT LƢỢNG MÔI TRƢỜNG NƢỚC

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ BẮC KẠN

GIAI ĐOẠN 2011 - 2015

LUẬN VĂN THẠC SĨ

KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

Thái Nguyên - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HÀ THỊ CHÂM

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ DIỄN BIẾN

CHẤT LƢỢNG MÔI TRƢỜNG NƢỚC

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ BẮC KẠN

GIAI ĐOẠN 2011 - 2015

Ngành: Khoa học Môi trƣờng

Mã số: 60 44 03 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thanh Hải

Thái Nguyên – 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Bản Luận văn tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu

thực sự của cá nhân tôi, đƣợc thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, nghiên cứu

khảo sát và phân tích từ thực tiễn dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS. Nguyễn

Thanh Hải.

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong

luận văn này là hoàn toàn trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ cho một học

vị nào, phần trích dẫn tài liều đều đƣợc ghi rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày….. tháng …. Năm 2015

Tác giả

Hà Thị Châm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Đƣợc sự đồng ý của Ban giám hiệu trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên,

khoa Sau đại học và thầy giáo hƣớng dẫn khoa học TS. Nguyễn Thanh Hải, tôi tiến

hành thực hiện luận văn “Đánh giá hiện trạng, diễn biến chất lƣợng nƣớc trên địa

bàn Thành phố Bắc Kạn giai đoạn 2011 - 2015”. Sau gần một năm nghiên cứu, tôi

đã hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thanh Hải – Phó trƣởng

khoa Khoa Môi trƣờng – Đại học Nông Lân Thái Nguyên, thầy giáo hƣớng dẫn

khoa học đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực

hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ Ban Lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi

trƣờng, các đồng nghiệp tại Trung tâm Quan trắc môi trƣờng, UBND thành phố và

các đơn vị trên địa bàn Thành phố Bắc Kạn đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành

luận văn.

Cuối cùng tôi xin gửi đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp

đỡ tôi trong quá trình thực tập, nghiên cứu thực hiện luận văn lời cảm ơn chân thành nhất.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2015

Tác Giả

Hà Thị Châm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan...............................................................................................................i

Lời cảm ơn .................................................................................................................ii

Mục lục......................................................................................................................iii

Danh mục các ký hiệu các chữ viết tắt......................................................................vi

Danh mục bảng ........................................................................................................vii

Danh mục hình ........................................................................................................viii

MỞ ĐẦU....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài....................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu...............................................................................................1

2.1. Mục tiêu chung....................................................................................................1

2.2. Mục tiêu cụ thể....................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn................................................................................2

3.1. Ý nghĩa khoa học ................................................................................................2

3.2. Ý nghĩa thực tiễn .................................................................................................2

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................................3

1.1. Cơ sở khoa học vấn đề nghiên cứu......................................................................... 3

1.2. Khái quát về chất lƣợng môi trƣờng nƣớc ..........................................................4

1.2.1. Ô nhiễm nƣớc mặt ...........................................................................................4

1.2.2. Môi trƣờng nƣớc ngầm ....................................................................................5

1.3. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc .........................................................6

1.3.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới...................................................................6

1.3.1.1. Hiện trạng môi trƣờng nƣớc mặt...................................................................6

1.3.1.2. Hiện trạng môi trƣờng nƣớc ngầm................................................................6

1.3.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc.....................................................................7

1.3.2.1. Hiện trạng ô nhiễm môi trƣờng nƣớc tại Việt Nam......................................7

1.3.2.2. Các biện pháp đƣợc áp dụng nhằm bảo vệ môi trƣờng nƣớc tại Việt Nam.....11

1.3.2.3. Các kết quả nghiên cứu có liên quan ..........................................................20

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......23

2.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................23

2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu.....................................................................................23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................23

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu .....................................................................23

2.2.1. Địa điểm nghiên cứu ......................................................................................23

2.2.2. Thời gian nghiên cứu .....................................................................................23

2.3. Nội dung nghiên cứu.........................................................................................23

2.3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của Thành phố Bắc Kạn........................23

2.3.2. Đánh giá hiện trạng môi trƣờng nƣớc năm 2015 trên địa bàn Thành phố Bắc

Kạn ...........................................................................................................................24

2.3.3. Đánh giá diễn biến chất lƣợng môi trƣờng nƣớc trên địa bàn Thành phố Bắc

Kạn giai đoạn 2011 – 2015 ......................................................................................24

2.3.4. Các nguồn tác động đến môi trƣờng nƣớc trên địa bàn Thành phố Bắc Kạn.....24

2.3.5. Đề xuất một số giải pháp quản lý và bảo vệ môi trƣờng nƣớc trên địa bàn

Thành phố Bắc Kạn..................................................................................................24

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................................24

2.4.1. Phƣơng pháp thu thập tài liệu, số liệu, thông tin thứ cấp...............................24

2.4.2. Phƣơng pháp điều tra khảo sát thực địa và đánh giá nhanh...........................25

2.4.3. Phƣơng pháp lấy mẫu phân tích phòng thí nghiệm........................................26

2.4.4. Phƣơng pháp phỏng vấn ngƣời dân về hiện trạng môi trƣờng ......................29

2.4.5. Phƣơng pháp tổng hợp và so sánh..................................................................29

2.4.6. Phƣơng pháp xử lý số liệu..............................................................................29

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................30

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của Thành phố Bắc Kạn...........................30

3.1.1. Điều kiện tự nhiên..........................................................................................30

3.1.1.1. Vị trí địa lý ..................................................................................................30

3.1.1.2. Địa hình, địa chất, cảnh quan tự nhiên........................................................30

3.1.1.3. Khí hậu, thuỷ văn ........................................................................................31

3.1.1.4. Tài nguyên thiên nhiên................................................................................32

3.1.2. Điều kiện phát triển kinh tế - xã hội ..............................................................32

3.1.2.1. Sự gia tăng dân số và quá trình đô thị hóa ..................................................32

3.1.2.2. Tăng trƣởng kinh tế và sức ép đối với môi trƣờng .....................................34

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

3.2. Đánh giá hiện trạng chất lƣợng môi trƣờng nƣớc năm 2015 trên địa bàn thành

phố Bắc Kạn.............................................................................................................41

3.2.1. Hiện trạng chất lƣợng nƣớc mặt năm 2015....................................................41

3.2.2. Hiện trạng chất lƣợng nƣớc ngầm năm 2015.................................................47

3.3. Đánh giá diễn biến chất lƣợng môi trƣờng nƣớc địa bàn Thành phố Bắc Kạn

giai đoạn 2011 – 2015 ..............................................................................................52

3.3.1. Diễn biến chất lƣợng môi trƣờng nƣớc mặt giai đoạn 2011-2015.................52

3.3.2. Diễn biến chất lƣợng môi trƣờng nƣớc ngầm giai đoạn 2011-2015..............55

3.4. Các nguồn gây tác động đến chất lƣợng nƣớc trên địa bàn Thành phố Bắc Kạn

..................................................................................................................................57

3.4.1. Nƣớc thải........................................................................................................57

3.4.1.1. Nƣớc thải sinh hoạt .....................................................................................57

3.4.1.2. Nƣớc thải công nghiệp - dịch vụ.................................................................59

3.4.1.3. Nƣớc thải y tế ..............................................................................................61

3.4.1.4. Nƣớc thải từ hoạt động nông nghiệp...........................................................62

3.4.2. Chất thải rắn ...................................................................................................64

3.4.2.1. Chất thải rắn sinh hoạt.................................................................................64

3.4.2.2. Chất thải rắn công nghiệp – dịch vụ ...........................................................65

3.4.2.3. Chất thải rắn y tế .........................................................................................65

3.4.2.4. Chất thải rắn nông nghiệp ...........................................................................67

3.4.3. Biến đổi khí hậu .............................................................................................69

3.5. Đề xuất một số giải pháp quản lý và bảo vệ môi trƣờng ..................................70

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................................74

Kết luận ....................................................................................................................74

Kiến nghị..................................................................................................................75

TÀI LIỆU THÂM KHẢO........................................................................................76

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Viết tắt

1 BOD5 Nhu cầu ô xy sinh học

2 BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng

3 BVMT Bảo vệ môi trƣờng

4 BVTV Bảo vệ thực vật

5 COD Nhu cầu ô xy hóa học

6 CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

7 CCN Cụm công nghiệp

8 DO Ô xy hoà tan

9 ĐTM Báo cáo đánh giá tác động môi trƣờng

10 KCN Khu công nghiệp

11 KLN Kim loại nặng

12 KT-XH Kinh tế, xã hội

13 KTTĐ Kinh tế trọng điểm

14 KTTV Khí tƣợng thủy văn

15 LVS Lƣu vực sông

16 QCCP Quy chuẩn cho phép

17 QCVN Quy chuẩn Việt Nam

18 TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam

19 TNN Tài nguyên nƣớc

20 TSS Tổng chất rắn lơ lửng

21 TTCN Tiểu thủ công nghiệp

22 UBND Uỷ ban nhân dân

23 WQI Chỉ số chất lƣợng nƣớc

DANH MỤC BẢNG

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

Bảng 1.1. Tải lƣợng tác nhân ô nhiễm do con ngƣời đƣa vào hàng ngày .................4

Bảng 1.2. Hàm lƣợng trung bình các thông số ô nhiễm nƣớc dƣới đất ..................11

Bảng 2.1. Xác định vị trí lấy mẫu môi trƣờng nƣớc mặt, nƣớc ngầm .....................25

Bảng 2.2. Loại mẫu, số lƣợng, vị trí và thời gian lấy mẫu.......................................26

Bảng 2.3. Các chỉ tiêu và phƣơng pháp phân tích môi trƣờng nƣớc mặt ................27

Bảng 2.4. Các chỉ tiêu và phƣơng pháp phân tích môi trƣờng nƣớc ngầm .............28

Bảng 3.1. Sản lƣợng lúa và một số hoa màu Thành phố Bắc Kạn qua các năm .....36

Bảng 3.2. Khối lƣợng phân bón vô cơ sử dụng qua các năm ..................................36

Bảng 3.3. số lƣợng gia súc, gia cầm tại Thành phố Bắc Kạn qua các năm .............37

Bảng 3.4. Sản xuất lâm nghiệp qua các năm ...........................................................38

Bảng 3.5. Kết quả phân tích mẫu nƣớc mặt đợt 1 tháng 01 năm 2015....................42

Bảng 3.6. Kết quả phân tích mẫu nƣớc mặt đợt 2 tháng 05 năm 2015....................44

Bảng 3.7. Kết quả phân tích mẫu nƣớc ngầm đợt 1 tháng 01 năm 2015.................48

Bảng 3.8. Kết quả phân tích mẫu nƣớc ngầm đợt 2 tháng 05 năm 2015.................50

Bảng 3.9. Kết quả điều tra nƣớc thải sinh hoạt trên địa bàn thành phố...................... 58

Bảng 3.10. Dự báo nhu cầu sử dụng nƣớc thành phố Bắc Kạn qua các năm ..........59

Bảng 3.11. Lƣợng nƣớc thải phát sinh trong các loại hình công nghiệp – dịch vụ .60

Bảng 3.12. Kết quả điều tra nƣớc thải công nghiệp- dịch vụ ..................................... 60

Bảng 3.13. lƣợng nƣớc thải phát sinh từ hoạt động y tế trên địa bàn Thành phố....61

Bảng 3.14. Kết quả điều tra nƣớc thải y tế trên địa bàn thành phố Bắc Kạn ............. 61

Bảng 3.15. Ƣớc tính lƣợng nƣớc thải của một số loại vật nuôi chính .....................63

Bảng 3.16. Tỷ lệ xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn thành phố ............................64

Bảng 3.17. Khối lƣợng và loại chất thải rắn công nghiệp-dịch vụ phát sinh...........65

Bảng 3.18. Chất thải rắn y tế phát sinh trên địa bàn thành phố ...............................66

Bảng 3.19. Tỷ lệ xử lý chất thải rắn y tế trên địa bàn thành phố .............................66

Bảng 3.20. Ƣớc lƣợng chất thải rắn phát sinh của các loài vật nuôi........................68