Đánh giá hiện trạng và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa trên địa bàn huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

-----------------------------------------------------

NGUYỄN ĐỨC PHÚ

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT SỬ

DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP THEO HƢỚNG

SẢN XUẤT HÀNG HÓA TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Thái Nguyên 2015

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

-----------------------------------------------------

NGUYỄN ĐỨC PHÚ

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT SỬ

DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP THEO HƢỚNG

SẢN XUẤT HÀNG HÓA TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Ngành: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Mã số: 60 85 01 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Nông

Thái Nguyên 2015

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

MỤC LỤC ....................................................................................................................i

DANH MỤC BẢNG...................................................................................................vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................... viii

MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1

1.1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................1

1. 2. Mục tiêu đề tài.....................................................................................................2

1.2.1 Mục tiêu tổng quát:............................................................................................2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể: ................................................................................................2

1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài:................................................................3

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU............................................4

1.1. Cơ sở lý luận về sử dụng đất nông nghiệp .......................................................4

1.1.1. Khái niệm về đất nông nghiệp ........................................................................4

1.1.2. Nguyên tắc và quan điểm sử dụng đất nông nghiệp ....................................5

1.1.2.1. Nguyên tắc sử dụng đất nông nghiệp .........................................................5

1.1.2.2. Quan điểm phát triển nông nghiệp theo hƣớng hàng hoá ........................6

1.1.2.3. Sử dụng đất phát triển theo chiều rộng và tập trung.................................6

1.1.2.4. Sử dụng đất phát triển theo hƣớng xã hội hoá và công hữu hoá .............7

1.1.3. Những vấn đề về hiệu quả sử dụng đát và đánh giá hiệu quả sử

dụng đất nông nghiệp..................................................................................................8

1.1.3.1. Khái quát về hiệu quả sử dụng đất..............................................................8

1.1.4. Đặc điểm và phƣơng pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông

nghiệp ....................................................................................................................... 11

1.2. Cơ sở pháp lý..................................................................................................... 13

1.3. Cơ sở thực tiễn về sử dụng đất nông nghiệp ................................................. 16

1.3.1. Các nghiên cứu về sử dụng đất nông nghiệp trên thế giới ....................... 16

1.3.2.Các nghiên cứu sử dụng đất nông nghiệp ở Việt Nam.............................. 17

CHƢƠNG 2. NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...........................22

2.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 22

2.1.1 Đối tƣợng......................................................................................................... 22

2.1.2.Phạm vi nghiên cứu........................................................................................ 22

2.1.3.Địa điểm và thời gian nghiên cứu ................................................................ 22

2.2. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................ 22

2.2.1.Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội có liên quan đến sử

dụng nguồn tài nguyên đất nông nghiệp ở H Thanh Oai ................................... 22

2.2.2. Đánh giá hiện trạng và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ...................... 22

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

2.2.3. Đánh giá khả năng phát triển của các loại hình sử dung đất nông

nghiệp theo hƣớng sản xuất hàng hóa ................................................................... 22

2.2.4. Đề xuất những giải pháp phát triển các loại hình sử dụng đất nông

nghiệp theo hƣớng sản xuất hàng hoá ................................................................... 22

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................. 22

2.3.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu........................................................... 22

2.3.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu, tài liệu......................................................... 23

2.3.3. Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý số liệu ...................................................... 23

2.3.4. Phƣơng pháp đánh giá khả năng sử dụng đất bền vững ........................... 23

2.3.5. Phƣơng pháp chuyên gia .............................................................................. 25

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..................................................................26

3.1. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội.................................................................... 26

3.1.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................................... 26

3.1.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................................. 26

3.1.1.2. Địa hình ....................................................................................................... 25

3.1.1.3. Khí hậu, thời tiết......................................................................................... 26

3.1.1.4. Thuỷ văn...................................................................................................... 27

3.1.1.5. Tài nguyên đất ............................................................................................ 28

3.1.1.6. Cảnh quan, môi trƣờng.............................................................................. 28

3.1.2. Điều kiện kinh tế-xã hội ............................................................................... 29

3.1.2.1. Tốc độ tăng trƣởng kinh tế........................................................................ 29

3.1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế....................................................................... 30

3.1.2.3. Thƣc trạng phát triển các ngành kinh tế ................................................. 30

3.1.2.4. Dân số, lao động, việc làm và thu nhập................................................... 35

3.1.2.5. Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất và đời sống nhân dân.......................... 36

3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện

Thanh Oai.................................................................................................................. 39

3.2. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất nông

nghiệp huyện Thanh Oai ......................................................................................... 40

3.2.1. Cơ cấu diện tích các loại đất ........................................................................ 40

3.2.2. Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp ...................................................... 41

3.2.3. Hiệu quả kinh tế trong sử dụng đất nông nghiệp....................................... 40

3.2.3.1. Phân bố các LUT theo vùng và điều kiện tƣới tiêu................................ 44

3.2.3.2. Mô tả một số loại hình sử dụng đất chính của huyện Thanh Oai......... 45

3.2.4. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của một số loại hình

sử dụng đất chính ..................................................................................................... 46

3.2.4.1. Hiệu quả kinh tế ......................................................................................... 46

3.2.4.2. Hiệu quả xã hội........................................................................................... 53

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

3.2.4.3. Hiệu quả môi trƣờng.................................................................................. 56

3.2.5. Đánh giá khả năng thích hợp và lựa chọn các LUT có triển vọng.......... 57

3.2.5.1. Nguyên tắc lựa chon LUT có triển vọng................................................. 57

3.2.5.2. Tiêu chuẩn để lựa chọn các LUT có triển vọng ..................................... 58

3.3. Định hƣớng và giải pháp sử dụng đất nông nghiệp huyện Thanh Oai,

thành phố Hà Nội ..................................................................................................... 59

3.3.1. Quan điểm sử dụng đất nông nghiệp .......................................................... 59

3.3.2. Tiềm năng sản xuất nông nghiệp................................................................. 60

3.3.3. Tiềm năng về phát triển kinh tế- xã hội...................................................... 62

3.3.3. Định hƣớng sử dụng đất và phát triển nông nghiệp.................................. 63

3.3.3.1. Những cơ sở chính làm căn cứ để chu chuyển các loại hình sử

dụng đất ..................................................................................................................... 63

3.3.3.2. Dự kiến chu chuyển các loiaj hình sử dụng đất trong tƣơng lai........... 63

3.3.4. Đề xuất những giải pháp phát triển các loại hình sử dụng đất nông

nghiệp theo hƣớng sản xuất hàng hoá ................................................................... 72

3.3.4.1. Giải pháp về thị trƣờng.............................................................................. 72

3.3.4.2. Giải pháp về vốn......................................................................................... 73

3.3.4.3. Giải pháp về nguồn nhân lực và khoa học- công nghệ.......................... 73

3.3.4.4. Các giải pháp khác ..................................................................................... 74

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .......................................................................................75

TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................77

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Giá trị, cơ cấu kinh tế huyện Thanh Oai qua một số năm.........................29

Bảng 3.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Thanh Oai qua một số năm ...............30

Bảng 3.3. Giá trị sản xuất và cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp...............................31

Bảng 3.4. Năng suất một số cây trồng chính...............................................................32

Bảng 3.5. Tình hình phát triển ngành công nghiệp - xây dựng..................................33

Bảng 3.6. Hiện trạng dân số, mật độ dân số huyện Thanh Oai..................................35

Bảng 3.7. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Thanh Oai năm 2014...............41

Bảng 3.8. Hiện trạng sử dụng đất và hệ thống cây trồng ...........................................43

Bảng 3.9. Hiệu quả sử dụng đất của các loại cây trồng chính (Tính cho 1ha)................48

Bảng 3.10. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất (tính cho 1 ha)................50

Bảng 3.11. Mức đầu tƣ lao động và thu nhập bình quân trên ngày công lao

động của các LUT hiện trạng......................................................................54

Bảng 3.12: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả môi trƣờng của các LUT

trên địa bàn huyện Thanh Oai.....................................................................57

Bảng 3.13: Hiệu quả môi trƣờng của các loại hình sử dụng đất ..................................57

Bảng 3.14: Định hƣớng các loại hình sử dụng đất trong tƣơng lai..............................66

Bảng 3.15: Dự kiến năng suất của một số cây trồng chính ..........................................68

Bảng 3.16: So sánh thu nhập hỗn hợp và giá trị ngày công lao động trên một

đơn vị diện tích đất canh tác của các loại hình sử dụng đất trƣớc và

sau định hƣớng (Tính cho 1 ha)..................................................................69

Bảng 3.17: So sánh diện tích và thu nhập hỗn hợp của các loại hình sử dụng

đất trƣớc và sau định hƣớng huyện Thanh Oai, Thành phố Hà Nội ........71

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ

Trang

Hình 3.1. Cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp huyện Thanh Oai năm 2014.................41

Hình 3.2: Giá trị ngày công lao động của các loại cây trồng chính...........................49

Hình 3.3. Thu nhập hỗn hợp của các kiểu hình sử dụng đất......................................51

Hình 3.4. Mức đầu tƣ lao động và thu nhập bình quân trên ngày công lao

động của các loại hình sử dụng đất.............................................................54

Hình 3.5. So sánh diện tích các loại hình sử dụng đất trƣớc

và sau định hƣớng........................................................................................67

Hình 4.6. So sánh diện tích và thu nhập hỗn hợp của các loại hình

sử dụng đất trƣớc và sau định hƣớng..........................................................72

viii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CAQ : Cây ăn quả

CNH – HĐH : Công nghiệp hóa – hiện đại hóa

DT : Diện tích

ĐBSH : Đồng bằng sông Hồng

FAO : Tổ chức Nông nghiệp và Lƣơng thực thế giới

H

L

NVA : Thu nhập hỗn hợp trên công lao động

KHKT : Khoa học kỹ thuật

KT- XH : Kinh tế - xã hội

LĐ : Lao động

LX : Lúa xuân

LM : Lúa mùa

NVA : Thu nhập hỗn hợp

NTTS : Nuôi trồng thủy sản

STT : Số thứ tự

SDĐ : Sử dụng đất

TBKT : Tiến bộ kỹ thuật

Tr.đ : Triệu đồng

T.T : Thị trấn

UBND : Ủy ban nhân dân

XK : Xuất khẩu

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1.1.Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là nguồn tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tƣ liệu sản xuất

đặc biệt, là nguồn nội lực, nguồn vốn to lớn của đất nƣớc là thành phần quan trọng

hàng đầu của môi trƣờng sống, là địa bàn phân bố các khu dân cƣ, xây dựng cơ sở

kinh tế, văn hóa, an ninh và quốc phòng. Đất đai có ý nghĩa kinh tế, chính trị - xã

hội, sâu sắc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Điều khác biệt khiến đất

đai không giống bất kỳ một tƣ liệu sản xuất nào, nó vừa là đối tƣợng lao động vừa

là tƣ liệu lao động.

Do sức ép của gia tăng dân số và nhu cầu phát triển xã hội, đất nông nghiệp

đang đứng trƣớc nguy cơ bị giảm mạnh về số lƣợng và chất lƣợng. Con ngƣời đã

và đang khai thác quá mức mà chƣa có nhiều các biện pháp hợ lý để bảo vệ đất

đai. Hiện nay việc sử dụng đất đai một cách hiệu quả, bền vững đang là vấn đề

toàn cầu.

Nền sản xuất nông nghiệp nƣớc ta với những đặc trƣng nhƣ: sản xuất còn

manh mún, công nghệ lạc hậu, năng suất chất lƣợng còn chƣa cao, khả năng hợp

tác, liên kết cạnh tranh trên thị trƣờng và sự chuyển dịch cơ cấu sản xuất hàng hoá

còn yếu. Diện tích đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp do sức ép của quá trình

đô thị hoá, công nghiệp hoá và sự gia tăng dân số thì mục tiêu nâng cao hiệu quả

sử dụng đất nông nghiệp theo hƣớng sản xuất hàng hoá là hƣớng đi hết sức cần

thiết nhằm tạo ra hiệu quả cao về kinh tế đồng thời tạo ra tính đột phá cho phát

triển nông nghiệp của từng địa phƣơng cũng nhƣ cả nƣớc. Việc sử dụng đất có

hiệu quả và bền vững đang trở thành vấn đề cấp thiết với mỗi quốc gia, nhằm duy

trì sức sản xuất của đất đai cho hiện tại và cho tƣơng lai, xã hội phát triển, dân số

tăng nhanh kéo theo những đòi hỏi ngày càng tăng về lƣơng thực thực phẩm, chỗ

ở cũng nhƣ các nhu cầu về văn hoá, xã hội. Con ngƣời đã tìm mọi cách để khai

thác đất đai nhằm thoả mãn những nhu cầu ngày càng tăng đó.