Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và các yếu tố liên quan đến xuất huyết tiêu hóa do loét dạ dày tá

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

VÕ MINH CƯỜNG

ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ

CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN XUẤT HUYẾT

TIÊU HÓA DO LOÉT DẠ DÀY TÁ TRÀNG Ở

NGƯỜI CAO TUỔI

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2020

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

VÕ MINH CƯỜNG

ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ

CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN XUẤT HUYẾT

TIÊU HÓA DO LOÉT DẠ DÀY TÁ TRÀNG Ở

NGƯỜI CAO TUỔI

Chuyên ngành: NỘI KHOA (LÃO KHOA)

Mã số:8720107

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TẠ VĂN TRẦM

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2020

.

.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ĐẶT VẤN ĐỀ............................................................................................... 1

CHƯƠNG 1 :TỔNG QUAN TÀI LIỆU....................................................... 4

1.1. Định nghĩa xuất huyết tiêu hóa .............................................................. 4

1.2. Đặc điểm dịch tễ học của xuất huyết tiêu hóa trên ................................ 4

1.3 . Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của xhth do loét dd tt ..................... 5

1.4. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng xuất huyết tiêu hóa trên.............. 8

1.5. Các yếu tố liên quan............................................................................. 14

1.6. Xuất huyết tiêu hóa ở người cao tuổi................................................... 16

1.7. Một số nghiên cứu liên quan................................................................ 20

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.......... 23

2.1. Đối tượng nghiên cứu: ......................................................................... 23

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu: ..................................................... 24

2.3. Phương pháp nghiên cứu: .................................................................... 24

2.4. Xử lý và phân tích số liệu: .................................................................. 30

2.5. Vấn đề y đức: ....................................................................................... 34

2.6. Sơ đồ nghiên cứu.................................................................................. 35

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ............................................................................. 36

3.1. Đặc điểm nhân khẩu học...................................................................... 36

.

.

3.2. Đặc điểm tình trạng lâm sàng .............................................................. 38

3.3. Đặc điểm về tiền sử.............................................................................. 39

3.4. Đặc điểm về cận lâm sàng.................................................................... 40

3.5. Đặc điểm về mức độ mất máu xuất huyết tiêu hóa.............................. 41

3.6. Đặc điểm kết quả nội soi...................................................................... 41

3.7. Các yếu tố liên quan............................................................................. 45

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN.......................................................................... 61

4.1. Đặc điểm nhân khẩu học...................................................................... 61

4.2. Tiền sử.................................................................................................. 64

4.3. Lâm sàng .............................................................................................. 69

4.4. Cận lâm sàng ........................................................................................ 71

4.5 Các yếu tố liên quan.............................................................................. 76

KẾT LUẬN................................................................................................. 84

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC 1: BẢNG THÔNG TIN DÀNH CHO ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN

CỨU VÀ CHẤP THUẬN THAM GIA NGHIÊN CỨU.

PHỤ LỤC 2: PHIẾU THU THẬP SỐ LIỆU

.

.

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1. 1 :Mô tả phân loại Forrest ...................................................................... 13

Bảng 1. 2: Phân độ mất máu ................................................................................ 15

Bảng 1.3. Điểm khác biệt về lâm sàng về XHTH trên ở người cao tuổi và người

trẻ ......................................................................................................................... 18

Bảng 1.4: Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa trên ở NCT.............................. 19

Bảng 3.1: Đặc điểm dân số xã hội........................................................................ 36

Bảng 3.2.Phân nhóm giới tính tính theo nhóm tuổi ............................................. 37

Bảng 3.3. Đặc điểm lâm sàng............................................................................... 38

Bảng 3.4. Đặc điểm cận lâm sàng........................................................................ 40

Bảng 3.5. Đặc điểm loét dạ dày - tá tràng............................................................ 42

Bảng 3.6. Đặc điểm loét dạ dày ........................................................................... 43

Bảng 3.7. Đặc điểm loét tá tràng.......................................................................... 44

Bảng 3.8. Phân loại Forrest.................................................................................. 45

Bảng 3.9. Mối liên quan giữa đặc điểm dân số xã hội với XHTH do loét dạ dày46

Bảng 3.10. Mối liên quan giữa đặc điểm lâm sàng với XHTH do DD............... 48

Bảng 3.11. Mối liên quan giữa XHTH do loét dạ dày với đặc điểm tiền sử bệnh

.............................................................................................................................. 50

Bảng 3.12. Mối liên quan giữa XHTH do loét dạ dày với đặc điểm cận lâm sàng

.............................................................................................................................. 51

Bảng 3.13. Mối liên quan giữa đặc điểm dân số xã hội với XHTH do loét TT... 52

Bảng 3.14. Mối yếu tố liên quan giữa XHTH do loét tá tràng với đặc điểm LS . 53

Bảng 3.15.Mối yếu tố liên quan giữa XHTH do loét TT với tiền sử bệnh.......... 54

.

.

Bảng 3.16. Mối yếu tố liên quan giữa XHTH do loét tá tràng với đặc điểm cận

lâm sàng................................................................................................................ 55

Bảng 3.17. Mối liên quan giữa mức độ mất máu do xuất huyết tiêu hóa và giới

tính ....................................................................................................................... 56

Bảng 3.18. Mối liên quan giữa mức độ mất máu do xuất huyết tiêu hóa với nhóm

tuổi........................................................................................................................ 56

Bảng 3.19. Mối liên quan giữa mức độ mất máu do XHTH với tình trạng LS .. 57

Bảng 3.20. Mối liên quan giữa mức độ mất máu do xuất huyết tiêu hóa với tiền

sử bệnh ................................................................................................................. 59

Bảng 3.21. Mối liên quan giữa mức độ mất máu do XHTH với vị trí loét DD TT

và số lượng ổ loét DD TT .................................................................................... 60

Bảng 4.1. Mức độ XH ở một số nghiên cứu ........................................................ 78

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Sơ đồ nghiên cứu ............................................................................. 35

Biểu đồ 3.1. Đặc điểm các dạng tiền sử............................................................... 39

Biểu đồ 3.2.Mức độ mất máu do xuất huyết tiêu hóa .......................................... 41

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Hình ảnh các độ Forrest qua nội soi .................................................... 14

.

.

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

XHTH Xuất huyết tiêu hóa

DD TT Dạ dày, tá tràng

KVNS Kháng viêm non- steroid

BN Bệnh nhân

NCT Người cao tuổi

XH Xuất huyết

LS Lâm sàng

PR (Prevalence ratio) Nguy cơ xuất hiện kết cục trong

quần thể nhất đinh

KTC Khoảng tin cậy

HP Helicobacter pylori

NSAID (Non- steroidal

anti- inflammatory drug)

Thuốc kháng viêm không steroid

PPI (Proton pump inhibitor) Thuốc ức chế bơm proton

DTHC Dung tích hồng cầu

HATT Huyết áp tâm thu

.

.

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Xuất huyết tiêu hóa(XHTH) là một trong những trường hợp cấp cứu

thường gặp nhất nhưng lại rất khó tiên lượng và luôn có nguy cơ đe dọa tính

mạng của bệnh nhân. Hàng năm, tại các nước phương Tây có 60 ca/100.000

dân nhập viện vì XHTH [50] với tỉ lệ tử vong 4-14% [46]. Những trường hợp

tử vong chủ yếu tập trung trên bệnh nhân (BN) lớn tuổi, thường có bệnh nặng

kèm theo hoặc xuất huyết (XH) tái phát. Loét dạ dày tá tràng (loét DD TT)

được ghi nhận là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến XHTH [52]. Tần suất XHTH

nhập viện hàng năm ở Mỹ ước tính khoảng 150/100.000 dân, trong đó nguyên

nhân do loét DD TT là thường gặp nhất, khoảng 50% trường hợp[62] . Ở

Anh, tần suất này trong khoảng 50-190/100.000 dân mỗi năm và 30- 35% do

loét DD TT [37].

Tần suất mắc XHTH ở Việt Nam chiếm tỷ lệ khá cao trong số các bệnh

nội khoa nhập viện cấp cứu (56,9%) [13]. Theo một nghiên cứu khác ghi nhận

đối tượng bị XHTH chiếm tỷ lệ cao ở nhóm người cao tuổi (NCT) ( 66,6%)

[22]. Trong khi đó, số NCT ở nhiều nước trên thế giới tính nói chung và tại

Việt Nam nói riêng, đang có chiều hướng gia tăng nhanh. Ở Việt nam, số

NCT chiếm tỷ lệ 9,9% (2011), năm 2019 là 11,95% [35], dự kiến đến năm

2038 sẽ tăng lên 20%. XHTH ở NCT là trường hợp cấp cứu y tế đe dọa tính

mạng bệnh nhân (BN) [72] bởi nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, XHTH ở NCT

đặc trưng bởi sự ít ỏi của các triệu chứng hoặc những than phiền không đặc

hiệu dẫn đến việc chẩn đoán chậm hoặc sai lầm làm tăng đáng kể tỷ lệ tử

vong . Thứ hai, ở NCT có sự thay đổi về huyết động, mắc các bệnh tiềm ẩn

cũng như sử dụng nhiều thuốc là các yếu tố nguy cơ cao dẫn đến XHTH. Thứ

ba, mức độ XH ở NCT thường nghiêm trọng do chức năng đông máu và khả

.

.

2

năng hồi phục của các cơ quan đều có xu hướng thuyên giảm, nếu không can

thiệp sẽ làm cho tình trạng chảy máu kéo dài, người bệnh có thể đối diện với

nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí tử vong. Do đó XHTH ở NCT cần thiết

phải được đánh giá tối ưu và can thiệp thích hợp [72]. Mặc dù hiện nay các

phương pháp điều trị nội khoa, nội soi và phẩu thuật có hiệu quả cao trong

điều trị nhưng XHTH vẫn là thách thức lâm sàng lớn đối với BN cao tuổi bởi

tỷ lệ tử vong và thương tật tăng cao theo sự tăng độ tuổi [41] [44] [47].

Bệnh viện Đa khoa Trung Tâm Tiền Giang mỗi năm tiếp nhận điều trị

nhiều trường hợp XHTH do loét DD TT ở NCT. Việc biết rõ đặc điểm lâm

sàng, cận lâm sàng và các yếu tố liên quan đến bệnh nhân XHTH do loét DD

TT là cần thiết để giúp bác sĩ điều trị có cái nhìn đúng đắn về tình trạng người

bệnh, từ đó đưa ra được chẩn đoán phù hợp, kịp thời giúp việc điều trị cho

BN đặc biệt là đối tượng NCT đạt hiệu quả cao nhất .Trước đây cũng có

những nghiên cứu về XHTH trên nhiều đối tượng, nhưng nghiên cứu về

XHTH do loét DD TT ở NCT thì rất ít.Do đó chúng tôi tiến hành thực hiện đề

tài “Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và các yếu tố liên quan đến xuất huyết

tiêu hóa do loét dạ dày tá tràng ở người cao tuổi ” tại bệnh viện đa khoa trung

tâm Tiền Giang năm 2019-2020.

CÂU HỎI NGHIÊN CỨU

Để tiến hành thực hiện đề tài, chúng tôi đặt ra câu hỏi nghiên cứu:

“ Ở người cao tuổi lâm sàng, cận lâm lâm sàng và các yếu tố liên quan

đến xuất huyết tiêu hóa do loét dạ dày tá tràng có đặc điểm như thế nào?”.

.

.

3

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1. Khảo sát đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của xuất huyết tiêu

hóa do loét dạ dày tá tràng ở người cao tuổi.

2. Khảo sát một số yếu tố liên quan đến xuất huyết tiêu hóa do loét dạ

dày tá tràng ở người cao tuổi.

.

.