Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị bệnh nhân có hội chứng chồng lấp Hen-BPTNMT

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y – DƯỢC

CAO VĂN MINH

ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG

VÀ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN CÓ HỘI CHỨNG

CHỒNG LẤP HEN-BPTNMT TẠI THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thái Nguyên, năm 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y – DƯỢC

CAO VĂN MINH

ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG

VÀ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN CÓ HỘI CHỨNG

CHỒNG LẤP HEN-BPTNMT TẠI THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: NỘI KHOA

Mã số: 8720107

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHẠM KIM LIÊN

Thái Nguyên, năm 2018

i

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được

sự chỉ bảo tận tình của Thầy Cô và sự giúp đỡ nhiệt tình của bạn bè. Với lòng

kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn tới:

- Ban giám Hiệu, Phòng đào tạo, Bộ môn Nội Trường Đại học Y - Dược

Thái Nguyên, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên và Bệnh viện Lao và Bệnh

Phổi Thái Nguyên đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

- PGS.TS Phạm Kim Liên, người Thầy trực tiếp hướng dẫn, đã tạo điều

kiện tốt nhất cho tôi trong thời gian học tập và tiến hành nghiên cứu tại khoa.

Cô đã cho tôi nhiều kiến thức quý báu, chỉ bảo tận tình, động viên tôi trong suốt

quá trình học tập nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

- Các Thầy, các Cô Bộ môn Nội đã đóng góp nhiều công sức giảng dậy,

đào tạo tôi trong suốt quá trình học tập và làm luận này.

- Ban lãnh đạo Bệnh viện Gang Thép Thái Nguyên, tập thể khoa Cấp cứu

chống độc Bệnh viện Gang Thép đã giúp đỡ và tạo điều kiện tốt để tôi hoàn

luận văn.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới bố mẹ và những người

thân yêu trong gia đình, các bạn đồng nghiệp đã hết lòng giúp đỡ động viên tôi

trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, ngày 10 tháng 5 năm 2018

Học viên

Cao Văn Minh

ii

LỜI CAM ĐOAN

1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn

của PGS. TS Phạm Kim Liên

2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã

được công bố tại Việt Nam.

3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung

thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp nhận của cơ sở nơi nghiên cứu.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những cam kết này.

Thái Nguyên, ngày 10 tháng 5 năm 2017

Học viên

Cao Văn Minh

iii

CHỮ VIẾT TẮT

ACOS

ALĐMP

ATS

BN

Asthma- COPD overlap syndrome

(Hội chứng chồng lấp giữa hen và COPD)

Áp lực động mạch phổi

American Thoracic Society ( Hội lồng Ngực Mỹ)

Bệnh nhân

BPTNMT Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

COPD

CNHH

Cs

ĐTĐ

FEV1

FVC

GINA

GOLD

HPQ

HPPQ

HRQoL:

ICS

LAMA

LABA

Chronic obstructive pulmonary disease

Chức năng hô hấp

Cộng sự

Đái tháo đường

Forced expiratory volume in fisrt second

(thể tích thở ra gắng sức trong giây đầu tiên)

Forced vital capacity (Dung tích sống thở mạnh)

Global initiative for asthma (Chương trình toàn cầu về quản lý, xử

trí và phòng ngừa hen phế quản)

Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease

(Chương trình toàn cầu về quản lý, điều trị BPTNMT)

Hen phế quản

Hồi phục phế quản

Health-related quality of life (chất lượng sức khỏe cuộc sống)

Inhaled Corticosteroid

Long-acting anticholinergic

Long-acting beta2-agonist

mMRC modifide Medical Research Council

SABA Short-acting beta2-agonist

SAMA Short-acting anticholinergic

SEPAR Spanish Society of Pneumology and Thoracic Sur

(Hiệp hội Bệnh phổi và Phẫu thuật ngực của Tây Ban Nha)

THA Tăng huyết áp

iv

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN...................................................................................................i

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ii

CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................................iii

MỤC LỤC.......................................................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG ...........................................................................viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ......................................................................... x

ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU............................................................ 3

1.1. Tổng quan về hội chứng chồng lấp hen- BPTNMT .................................. 3

1.1.1. Đình nghĩa............................................................................................... 3

1.1.2. Gánh nặng bệnh tật.................................................................................. 3

1.1.3. Các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng tới ACOS .............................................. 4

1.1.4. Cơ chế bệnh sinh của hội chứng chồng lấp hen- BPTNMT................... 7

1.2. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng và chẩn đoán hội chứng chồng lấp hen￾BPTNMT ........................................................................................................... 8

1.2.1. Triệu chứng lâm sàng.............................................................................. 8

1.2.2. Triệu chứng cận lâm sàng ..................................................................... 11

1.2.3. Chẩn đoán hội chứng chồng lấp hen-BPTNMT ................................... 13

1.2.4. Chẩn đoán đợt cấp................................................................................. 21

1.3. Khuyến cáo cho điều trị ACOS................................................................ 22

1.3.1. Điều trị chung........................................................................................ 22

1.3.2. Khuyến cáo điều trị theo GINA 2013 ................................................... 23

1.4. Một số nghiên cứu về hội chứng chồng lấp trong nước và ngoài nước......... 24

1.4.1. Một số nghiên cứu ACOS ở nước ngoài............................................... 24

v

1.3.2. Nghiên cứu hội chứng chồng lấp hen-BPTNMT ở Việt Nam.............. 26

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............. 27

2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 27

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân .................................................................. 27

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ................................................................................ 27

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu............................................................ 27

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 28

2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................................. 28

2.4.1. Các chỉ tiêu thực hiện mục tiêu 1: ....................................................... 28

2.4.2. Chỉ tiêu thực hiện mục tiêu 2:............................................................... 29

2.5. Kỹ thuật và phương pháp thu thập số liệu ............................................... 30

2.5.1. Phương pháp khám lâm sàng ................................................................ 30

2.5.2. Các phương pháp cận lâm sàng............................................................. 30

2.6. Một số khái niệm và tiêu chuẩn đánh giá sử dụng trong nghiên cứu ...... 33

2.6.1. Đo lường và đánh giá mức độ hút thuốc lá.......................................... 33

2.6.2. Tiêu chuẩn đánh giá chỉ số khối cơ thể................................................. 33

2.6.3. Đánh giá điện tim.................................................................................. 33

2.6.4. Đánh giá chỉ số SpO2............................................................................ 34

2.6.5. Chẩn đoán đợt bùng phát và mức độ .................................................... 34

2.6.6. Tiêu chuẩn đánh giá tần suất đợt bùng phát.......................................... 34

2.6.7. Đánh giá mức độ khó thở theo bảng điểm mMRC............................... 35

2.6.6. Tiêu chuẩn đánh giá một số hình ảnh trên phim X-quang.................... 35

2.6.7. Xét nghiêm công thức máu...................................................................... 35

2.6.8. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ tắc nghẽn BPTNMT .............................. 36

vi

2.6.9. Tiêu chuẩn xác định bệnh đồng mắc..................................................... 36

2.6.10. Tiêu chuẩn xác định bệnh nhân hết đợt điều trị.................................. 37

2.6.11. Cách xác định thời gian điều trị .......................................................... 37

2.6.12. Cách phân nhóm tuổi theo tổng cục dân số ( 2009)............................ 37

2.6.13. Bụi khí độc hại .................................................................................... 37

2.7. Xử lý số liệu ............................................................................................. 37

2.8. Đạo đức trong nghiên cứu........................................................................ 37

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................ 39

3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu lúc vào viện......................... 39

3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu.................. 41

3.3. Đánh giá kết quả điều trị hội chứng chồng lấp ........................................ 44

3.4. Một số yếu tố ảnh hưởng tới kết quả điều trị đợt bùng phát của đối tượng

nghiên cứu ....................................................................................................... 48

Chương 4: BÀN LUẬN................................................................................. 51

4.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu............................................... 51

4.1.1. Đặc điểm về giới ................................................................................... 51

4.1.2. Đặc điểm về tuổi ................................................................................... 51

4.2. Đặc điểm lâm sàng................................................................................... 52

4.2.1. Đặc điểm tiền sử hen phế quản ............................................................. 52

4.2.2. Tiền sử bệnh dị ứng............................................................................... 53

4.2.3. Đặc điểm hút thuốc và tiếp xúc với khói bụi........................................ 53

4.2.4. Triệu chứng toàn thân ........................................................................... 55

4.2.5. Triệu chứng cơ năng ............................................................................. 55

4.2.6. Triệu chứng thực thể ............................................................................. 56

vii

4.3. Đặc điểm cận lâm sàng ............................................................................ 56

4.3.1. Đặc điểm số lượng bạch cầu trong máu ngoại vi.................................. 56

4.3.2. Đặc điểm trên X-quang tim phổi thẳng................................................. 57

4.3.3. Đặc điểm chức năng thông khí.............................................................. 57

4.3.4. Hình ảnh trên điện tâm đồ.................................................................... 58

4.3.5. Chẩn đoán hội chứng ACOS................................................................. 58

4.4. Kết quả điều trị của bệnh nhân ACOS..................................................... 59

4.4.1. Kết quả điều trị của đối tượng nghiên cứu............................................ 59

4.4.2. Thay đổi triệu chứng toàn thân sau điều trị .......................................... 60

4.4.2. Thay đổi triệu chứng cơ năng sau điều trị............................................. 60

4.4.3. Thay đổi triệu chứng thực thể sau điều trị ............................................ 61

4.4.4. Thay đổi triệu chứng cận lâm sàng sau điều trị .................................... 61

4.5. Một số yếu tố ảnh hưởng tới kết quả điều trị........................................... 62

4.5.1. Liên quan tuổi với kết quả điều trị........................................................ 62

4.5.2. Thời gian bi bệnh liên quan với kết quả điều trị................................... 62

4.5.3. Mức độ tắc nghẽn với kết quả điều trị .................................................. 62

4.5.4. Tiền sử hút thuốc lá bao- Năm với kết quả điều trị .............................. 63

4.5.5. Bệnh đồng mắc ảnh hưởng tới kết quả điều trị..................................... 63

4.5.6. Liên quan chỉ số BMI với kết quả điều trị bệnh nhân ACOS............... 64

4.5.7. Liên quan giữa số đợt bùng phát trong năm với kết quả điều trị.......... 65

KẾT LUẬN.................................................................................................... 66

KHUYẾN NGHỊ............................................................................................ 68

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1. Các tiêu chuẩn chính và phụ được sử dụng để xác định ACOS........ 13

Bảng 2: Tiêu chuẩn chẩn đoán ACOS của ATS............................................. 14

Bảng 3: Đặc điểm thường gặp của hen phế quản, BPTNMT và ACOS......... 16

Bảng 4. Chức năng hô hấp trong hen, BPTNMT và ACOS........................... 18

Bảng 2.1. Bảng thang điểm mMRC................................................................ 35

Bảng 2.2. Phân loại mức độ tắc nghẽn............................................................ 36

Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi và giới ( n= 72) .............. 39

Bảng 3.2. Tiền sử bệnh hen của đối tương nghiên cứu n= 72 ........................ 40

Bảng 3.3.Tiền sử dị ứng của đối tượng nghiên cứu........................................ 40

Bảng 3.4. Tỷ lệ các bệnh đồng mắc của đối tượng nghiên cứu. ..................... 40

Bảng 3.5. Đặc điểm triệu chứng toàn thân của đối tượng nghiên cứu............ 41

Bảng 3.6. Đặc điểm triệu chứng cơ năng của đối tượng nghiên cứu.............. 41

Bảng 3.7. Đặc điểm triệu chứng thực thể của đối tượng nghiên cứu (n=72) 42

Bảng 3.8. Đặc điểm công thức máu của đối nghiên cứu (n= 72) ................... 42

Bảng 3.9. Đặc điểm tổn thương X quang của đối tượng nghiên cứu (n=72) . 43

Bảng 3.10.Mức độ tắc nghẽn của đối tượng nghiên cứu (n= 67) ................... 43

Bảng 3.11. Kết quả điện tâm đồ của đối tượng nghiên cứu (n=72)................ 43

Bảng 3.12. Thời gian nằm viện của đối tượng nghiên cứu (n= 72)................ 44

Bảng 3.13. Thay đổi tần một số dấu hiệu sinh tồn sau điều trị của ĐTNC .... 46

Bảng 3.14.Thay đổi giá SpO2 sau điều trị của đối tượng nghiên cứu (n=72) 46

Bảng 3.15. Thay đổi công thức máu sau điều trị của ĐTNC ( n= 72)............ 47

Bảng 3.16. Liên quan tuổi với kết quả điều trị của ĐTNC (n=72)................. 48