Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh nhân nhồi máu não

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ

KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN NHỒI MÁU NÃO

TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Thái Nguyên - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ

KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN NHỒI MÁU NÃO

TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ

CHUYÊN NGÀNH: NỘI KHOA

Mã số: 60 72 20

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trịnh Xuân Tráng

Thái Nguyên - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin trân trọng cảm ơn Đảng ủ y , Ban

Giám hiệu, Khoa sau đạ i họ c, Bộ môn Nội Trường Đại học Y Dược - Đại học

Thái Nguyên và các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn tạ o

mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, phòng Kế hoạch tổng hợp, khoa

Hồi sức cấp cứu, khoa Nội Tim mạch Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Phú Thọ đã tạo

điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu.

Xin trân trọng cảm ơn Đảng ủy, Ban Giám hiệu Trường Cao đẳng Y tế

Phú Thọ đã tạ o điều kiệ n cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề..tài

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Trịnh Xuân Tráng,

người thầy đã tận tình hướng dẫn, bổ sung những kiến thức khoa học và

phương pháp nghiên cứu góp phần quan trọng để tôi hoàn thành luận văn.

Xin trân trọng cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp, người thân và gia đình đã

động viên, khuyến khích tôi trong suốt quá trình học tập.

Xin trân trọng cảm ơn.

Thái Nguyên, ngày tháng 11 năm 2011

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Hiền

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤ C CÁC CHƢ̃ VIẾT TẮT

BMI : Chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index)

BN : Bệnh nhân

CS : Cộng sự

ĐM : Động mạch

ĐQN : Đột quỵ não

ĐQNMN : Đột quỵ nhồi máu não

HA : Huyết áp

HATT : Huyết áp tâm thu

HATTr : Huyết áp tâm trương

HDL-C : High Density Lipoprotein-Cholesterol

LDL-C : Low Density Lipoprotein-Cholesterol

LDL : Low Density Lipoprotein

TBMMN : Tai biến mạch máu não

TCYTTG : Tổ chức y tế thế giới

TG : Triglycerid

TIA : Tai biến mạch não thoáng qua

TM : Tĩnh mạch

THA : Tăng huyết áp

VXĐM : Vữa xơ động mạch

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

Trang

ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..................................................................3

1.1. Một số đặc điểm dịch tễ học của ĐQN hiện nay ở Việt Nam và trên thế giới ....3

1.2. Nhắc lại giải phẫu chức năng bán cầu đại não ...........................................5

1.3. Một số đặc điểm của nhồi máu não............................................................7

1.4. Các yếu tố nguy cơ của nhồi máu não......................................................15

1.5. Các yếu tố liên quan đến kết quả điều trị nhồi máu não ...........................22

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...........................25

2.1. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................25

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu............................................................25

2.3. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................26

2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................................26

2.5. Các tiêu chuẩn và chỉ số đánh giá ...........................................................29

2.6. Vật liệu nghiên cứu .................................................................................34

2.7. Xử lí số liệu.............................................................................................34

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..............................................................35

3.1. Một số đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ...................................35

3.2. Đặc điểm lâm sàng ở bệnh nhân nhồi máu não........................................36

3.3. Đặc điểm cận lâm sàng ở bệnh nhân nhồi máu não..................................40

3.4. Nhận xét kết quả điều trị và một số yếu tố liên quan................................47

Chƣơng 4: BÀN LUẬN...................................................................................52

4.1. Một số đặc điểm chung về bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu.................52

4.2. Đặc điểm lâm sàng của nhồi máu não......................................................54

4.3. Đặc điểm cận lâm sàng của nhồi máu não ...............................................59

4.4. Kết quả điều trị nhồi máu não và một số yếu tố liên quan........................65

KẾT LUẬN......................................................................................................68

KHUYẾN NGHỊ .....................................................................................................................70

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU

MẪU BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Tên bảng Trang

Bảng 3.1. Phân bố bệnh nhân nhồi máu não theo giới ...................................35

Bảng 3.2. Phân bố tuổi củ a bệnh nhân NMN.................................................35

Bảng 3.3. Số lần bị NMN trên cùng mộ t bệnh nhân ......................................36

Bảng 3.4. Thời điểm khởi phát của NMN......................................................37

Bảng 3.5. Cách khởi phát của NMN..............................................................37

Bảng 3.6. Triệu chứng lâm sàng ở BN NMN có dấu hiệu khởi phát ..............38

Bảng 3.7. Triệu chứng toàn phát của NMN ...................................................39

Bảng 3.8. Mứ c độ rối loạn ý thứ c (điểm Glassgow) ở bệnh nhân NMN........39

Bảng 3.9. Vị trí và mức độ liệt nửa người trong NMN ..................................40

Bảng 3.10. Vị trí ổ nhồi máu trên phim CT- Scanner.....................................40

Bảng 3.11. Kích thước ổ nhồi máu trên phim CT- Scanner ...........................41

Bảng 3.12. Số ổ nhồi máu trên phim CT- Scanner.........................................42

Bảng 3.13. Đặc điểm siêu âm Doppler động mạch cảnh của NMN ...............42

Bảng 3.14. Đặc điểm ECG của bệnh nhân NMN...........................................43

Bảng 3.15. Nồng độ Glucose lúc đói lúc vào viện của bệnh nhân NMN........44

Bảng 3.16. Rối loạn 1 số thành phần lipid máu ở bệnh nhân NMN ...............44

Bảng 3.17. Rối loạn điện giải ở bệnh nhân NMN..........................................45

Bảng 3.18. Phân độ THA ở bệnh nhân NMN ................................................45

Bảng 3.19. Điều trị và theo dõi THA trước khi NMN....................................46

Bảng 3.20. Tiền sử các yếu tố nguy cơ bệnh tật ở BN NMN.........................47

Bảng 3.21. Kết quả mức biến đổi ý thức theo thang điểm Glassgow khi

vào viện và khi ra viện .............................................................. 477

Bảng 3.22. Tỉ lệ biến chứng trong quá trình nằm viện ...................................48

Bảng 3.23. Kết quả tiến triển khi bệnh nhân NMN ra viện ............................48

Bảng 3.24. Diễn biến kết quả điều trị phân bố theo giới ................................49

Bảng 2.25. Liên quan giữa kết quả điều trị và tuổi .......................................49

Bảng 2.26. Liên quan giữa kết quả điều trị với cách khởi phát bệnh .............50

Bảng 3.27. Liên quan giữa yếu tố nguy cơ và kết quả khi ra viện..................50

Bảng 3.28. Liên quan giữa vị trí nhồi máu và kết quả khi ra viện ..................51

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ Trang

Biểu đồ 3.1: Phân bố bệnh nhân NMN theo giới tính ....................................35

Biểu đồ 3.2. Phân bố tuổi củ a bệnh nhân NMN.............................................36

Biểu đồ 3.3: Cách khởi phát bệnh..................................................................37

Biểu đồ 3.4. Kích thước ổ nhồi máu trên phim CT - Scanner .......................41

Biểu đồ 3.5. Đặc điểm siêu âm Doppler động mạch cảnh của NMN .............42

Biểu đồ 3.6. Đặc điểm ECG của bệnh nhân NMN.........................................43

Biểu đồ 3.7. Điều trị và theo dõi THA trước khi NMN..................................46

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

\ư

=

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đột quỵ não (ĐQN) đã và đang là vấn đề được Tổ chức Y tế thế giới

(TCYTTG) và mọi quốc gia quan tâm, nghiên cứu vì tính phổ biến và hậu quả

nặng nề đối với người bệnh, gia đình và xã hội, ảnh hưởng đến sự phát triển

kinh tế xã hội và sức khoẻ con người trong thế kỷ 21.

Trong năm 2005, đã có 16 triệu người bị đột quỵ lần đầu trên thế giới.

36% trong số đó (tương đương với 5,7 triệu người) đã tử vong. Dự kiến, nếu

mọi người không kiểm soát huyết áp, Cholesterol, cải thiện chế độ ăn và ngừng

hút thuốc, số người bị đột quỵ trong năm 2030 có thể lên tới 23 triệu và số tử

vong là 7,8 triệu. Điều đó lí giải vì sao đột quỵ là nguyên nhân tử vong đứng

hàng thứ 3 sau bệnh tim mạch và ung thư, đứng hàng đầu về tàn phế của người

trưởng thành như bại liệt, rối loạn ngôn ngữ, rối loạn hành vi [19].

Ở Việt Nam, theo Nguyễn Văn Đăng và CS cho thấy trên 100.000 dân tỉ

lệ mắc ĐQN là 115,92 bệnh nhân, tỉ lệ bệnh mới phát hiện hàng năm vào

khoảng 28,25 BN và tỉ lệ tử vong là 161 bệnh nhân [10].

Theo báo cáo của BONITA, tỉ lệ tử vong do đột quỵ não chiếm từ 10 đến

12% tổng số tử vong nói chung ở các nước công nghiệp [trích dẫn từ 33].

Đột quỵ não là loại bệnh lý thường gặp nhất - là loại bệnh vừa có tính

chất kinh điển vừa có tính chất thời sự của y học. ĐQN được chia thành hai

thể chính theo lâm sàng: Chảy máu não chiếm 20% và nhồi máu não (NMN)

chiếm 80%. Theo phân loại TOAST (Trial of 10172 in acute Stroke

Treatment) năm 1993, NMN được chia thành năm nhóm: NMN do tổn

thương xơ vữa mạch máu lớn của não, NMN do bệnh tim gây huyết khối,

NMN do tổn thương động mạch nhỏ (nhồi máu ổ khuyết), NMN do nguyên

nhân hiếm gặp và NMN do nguyên nhân chưa xác định. Trong đó, nhồi máu

não do xơ vữa động mạch là nguyên nhân hay gặp nhất [28].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Mặc dù đã có những tiến bộ quan trọng trong chẩn đoán, đi đôi với tiến

bộ trong hồi sức cấp cứu, phẫu thuật thần kinh và điều trị nội khoa cùng với

việc sử dụng thuốc tan huyết khối, song việc điều trị vẫn còn có những hạn

chế. Do vậy, đề phòng các yếu tố nguy cơ vẫn là vấn đề chính, là then chốt

cho cộng đồng và cho từng cá thể nhằm hạn chế tần xuất xảy ra NMN [20].

Trên thế giới cũng như ở trong nước đã có nhiều công trình nghiên cứu

về NMN, tuy nhiên các số liệu của các tác giả thường có những kết quả khác

nhau tùy theo mô hình bệnh tật ở các địa phương nghiên cứu có thể có những

đặc thù riêng.

Phú Thọ là một tỉnh miền núi, có nhiều dân tộc sinh sống, có điều kiện

khí hậu và phong tục tập quán riêng. Trong những năm qua số lượng BN vào

điều trị NMN ngày càng đông, Bệnh viện Tỉnh Phú Thọ cũng đã triển khai

nhiều kĩ thuật chẩn đoán mới và hiện đại phục vụ cho công tác chẩn đoán,

điều trị và chăm sóc sức khỏe nhân dân địa phương.

Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị bệnh

nhân nhồi máu não tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ nhằm góp phần bổ

sung và hệ thống lại một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân

NMN, giúp cho chẩn đoán bệnh sớm và có chiến lược điều trị đúng đắn đóng

vai trò quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả điều trị, giảm tỉ lệ tử vong,

hạn chế di chứng và dự phòng tái phát nhồi máu não cho người bệnh. Chính

vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với các mục tiêu sau:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh nhân nhồi máu não

điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ.

2. Nhận xét kết quả điều trị và một số yếu tố liên quan.