CƠ SỞ TỒN TẠI CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI

I. lêi nãi ®Çu

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c quan hÖ thanh to¸n chi tr¶ lÉn nhau ph¶i dïng h×nh

thøc tiÒn tÖ. Thùc chÊt cña c¸c quan hÖ thanh to¸n lÉn nhau chÝnh lµ trao ®æi th«ng qua

trung gian lµ tiÒn. Tríc khi cã tiÒn, muèn trao ®æi g× ph¶i th«ng qua rÊt nhiÒu phÐp quy ®æi

phøc t¹p , qu¸ tr×nh nµy chØ tån t¹i t¹i trong nÒn kinh tÕ gi¶n ®¬n Ýt hµng ho¸. Theo tiÕn

tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö, nhu cÇu sö dông c¸c hµng ho¸ cña con ngêi t¨ng lªn rÊt nhiÒu ,

nÕu vÉn sö dông c¸c phÐp to¸n quy ®æi nh trong nÒn kinh tÕ gi¶n ®¬n th× kh«ng thÓ gi¶i

quyÕt ®îc ®ång thêi lµm t¨ng tÝnh phøc t¹p lªn nhiÒu lÇn ,chÝnh v× thÕ tiÒn ®· ra ®êi. TiÒn lµ

mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, lµ vËt ngang gi¸ chung duy nhÊt chiÕm ®éc quyÒn vÒ mÆt x· héi

®o lêng vµ biÓu hiÖn mäi gi¸ trÞ cña tÊt c¶ hµng ho¸ trong x· héi. NÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ

mét nÒn kinh tÕ phøc t¹p, ®a d¹ng vµ phong phó vÒ c¸c chñng lo¹i hµng ho¸ nªn tiÒn ®ãng

mét vai trß quyÕt ®Þnh trong trao ®æi hµng ho¸. V× vËy, thanh to¸n tiÒn tÖ lµ mét yªu cÇu

kh¸ch quan, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi.

Khi s¶n xuÊt vµ trao ®æi ph¸t triÓn cao h¬n , viÖc thanh to¸n trùc tiÕp sö dông tiÒn

mÆt ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ nh: chi phÝ trong lu th«ng tiÒn tÖ, viÖc tæ chøc lu th«ng tiÒn tÖ

phøc t¹p, tèc ®é lu©n chuyÓn vèn chËm... ®ßi hái ph¶i cã thªm h×nh thøc thanh to¸n thuËn

lîi h¬n . Bªn c¹nh ®ã, víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng c¸c dÞch vô, c¸c c«ng cô

thanh to¸n ®· ®îc ng©n hµng ®a ra ®Ó kh¸ch hµng lùa chän cho m×nh h×nh thøc thanh to¸n

thich hîp thanh cho tiÒn mÆt. ChÝnh v× vËy, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ra ®êi.

ViÖt Nam còng sÏ kh«ng n»m ngoµi quy luËt ph¸t triÓn.

Qua ®Ò ¸n m«n häc, em muèn nghiªn cøu s©u h¬n vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn

mÆt, th«ng qua ®ã, t×m hiÓu xem ViÖt Nam ®· vµ ®ang ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng

tiÒn mÆt ë møc nµo ? nh÷ng h¹n chÕ m¾c ph¶i nh»m ®a ra mét sè ®Þnh híng c¬ b¶n nh»m

ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam.

Em xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy Lª §øc L÷ ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n m«n häc.

1

II. néi dung

1. Thanh to¸n tiÒn tÖ

Thanh to¸n tiÒn tÖ ®îc thùc hiÖn díi hai h×nh thøc :thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ

thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.

1.1. Thanh to¸n tiÒn mÆt

Thanh to¸n tiÒn mÆt lµ viÖc chi tr¶ trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt trong c¸c quan hÖ thanh

to¸n thu chi gi÷a nh©n d©n víi nhau, gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ, c¬ quan nhµ níc

víi nh©n d©n ...

§Æc ®iÓm cña mèi quan hÖ thanh to¸n nµy lµ ngêi tham gia thanh to¸n lµ nh©n d©n

hoÆc mét bªn lµ xÝ nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ, c¸c c¬ quan nhµ níc, mét bªn lµ nh©n d©n

( nh÷ng ngêi kh«ng cã tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng),thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt kh«ng cã sù

xuÊt hiÖn cña nh©n vËt thø ba.Thanh to¸n tiÒn mÆt thÝch hîp víi vai trß cña tiÒn tÖ lµm vËt

m«i giíi trong qu¸ tr×nh lu th«ng.Sau khi chuyÓn hµng ho¸ hoÆc cung øng dÞch vô cho ngêi

mua, ngêi b¸n sÏ nhËn tiÒn ngay vµ qua tr×nh thanh to¸n chÊm døt ë ®ã.

§Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn cao h¬n cu¶ nÒn kinh tÕ ,th× viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt

kh«ng cßn lµ ph¬ng thøc duy nhÊt n÷a do nã ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ: khi muèn thùc hiÖn

mua b¸n mét khèi lîng lín hµng ho¸ ®ßi hái mét lîng tiÒn mÆt lín, ®iÒu ®ã lµm chi phÝ vÒ

lu th«ng tiÒn mÆt t¨ng lªn , viÖc tæ chøc lu th«ng tiÒn mÆt thªm phøc t¹p, tèc ®é lu chuyÓn

vèn chËm; ngîc l¹i ,nÕu v× mét lý do nµo ®ã kh«ng cã tiÒn tÖ, th× qu¸ tr×nh thanh to¸n

kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc do ®ã qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt kh«ng thÓ tiÕp tôc ®îc. MÆt kh¸c, mét

nÒn kinh tÕ sö dông tiÒn mÆt lµm n¬i t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc röa tiÒn . “TiÒn bÈn” ®îc ®a vµo

qu¸ tr×nh lu th«ng mét c¸ch dÔ dµng mµ kh«ng bÞ sù gi¸m s¸t cña hÖ thèng ng©n hµng ,

ng©n hµng trung ¬ng sÏ kh«ng kiÓm so¸t tæng cung tiÒn dÉn ®Õn sù rèi lo¹n trong viÖc ®iÒu

tiÕt nÒn kinh tÕ.

Nh÷ng bÊt tiÖn cña viÖc sö dông tiÒn mÆt trong thanh to¸n ®ßi hái ph¶i cã thªm

nh÷ng h×nh thøc thanh to¸n thuËn lîi h¬n. Bªn c¹nh ®ã, víi sù ph¸t triÓn vît bËc cña hÖ

thèng ng©n hµng, c¸c dÞch vô, c¸c c«ng cô thanh to¸n ®· ®îc ng©n hµng ®a ra ®Ó kh¸ch

hµng lùa chän cho m×nh mét h×nh thøc thÝch hîp thay cho thanh to¸n tiÒn mÆt. Thanh to¸n

kh«ng dïng tiÒn mÆt ph¸t sinh tõ ®ã vµ cµng ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong nÒn

kinh tÕ .

1.2. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt

Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ thanh to¸n qua ng©n hµng, lµ tæng hîp c¸c mèi

quan hÖ chi tr¶ tiÒn tÖ ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch trÝch chuyÓn tõ tµi kho¶n cña ngêi nµy sang

2