Cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư trong EVFTA - Thuận lợi và thách thức đối với Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP ĐẦU TƯ TRONG EVFTA :

THUẬN LỢI VÀ THÁCH THỨC ĐỐI VỚI VIỆT NAM

Ngành: Luật kinh tế

ĐÀM THỊ LINH

Hà Nội, năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư trong EVFTA :

thuận lợi và thách thức đối với Việt Nam

Ngành: Luật kinh tế

Mã số: 8380107

Họ và tên học viên: Đàm Thị Linh

Người hướng dẫn: TS Ngô Quốc Chiến

Hà Nội, năm 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam kết luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của

tôi. Các tài liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng, các kết

quả nghiên cứu là quá trình lao động trung thực của tôi.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Đàm Thị Linh

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và xin trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn,

giúp đỡ hết sức nhiệt tình, trách nhiệm và hiệu quả của TS Ngô Quốc Chiến, giảng

viên khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc và xin được gửi lời cảm ơn tới tập thể

cán bộ, giảng viên Khoa Luật, tập thể Thầy, Cô giáo Trường Đại học Ngoại thương

Hà Nội đã giảng dạy, truyền thụ kiến thức và giúp đỡ tôi trong suốt khoá học và

thời gian nghiên cứu luận văn.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Đàm Thị Linh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... vi

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN................................. vii

LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài....................................................................................1

2. Tình hình nghiên cứu ........................................................................................4

2.1. Tại Việt Nam............................................................................................................................... 4

2.2. Trên thế giới................................................................................................................................ 6

3. Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................7

4. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................8

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.........................................................................................8

6. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................9

7. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................9

8. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................9

9. Kết cấu của Luận văn......................................................................................10

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NHỮNG CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT TRANH

CHẤP ĐẦU TƯ QUỐC TẾ....................................................................................11

1.1. Khái quát về đầu tư quốc tế.........................................................................12

1.1.1. Khái niệm đầu tư quốc tế ........................................................................12

1.1.2. Khái niệm nhà đầu tư và khoản đầu tư được bảo hộ............................15

1.1.3. Nguồn luật điều chỉnh hoạt động giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế

............................................................................................................................18

1.2. Khái quát về tranh chấp đầu tư quốc tế giữa nhà đầu tư nước ngoài và

Nhà nước tiếp nhận đầu tư .................................................................................19

1.2.1. Khái niệm tranh chấp đầu tư quốc tế .....................................................19

1.2.2. Đặc điểm của tranh chấp đầu tư quốc tế ...............................................20

1.2.3. Cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế .........................................22

iv

1.2.4. Tình hình tranh chấp đầu tư quốc tế giữa nhà đầu tư nước ngoài và

Nhà nước Việt Nam...........................................................................................22

1.3. Khái quát về phương thức ISDS .................................................................23

1.3.1. Đặc điểm của ISDS .................................................................................23

1.3.2. Vai trò của ISDS......................................................................................25

1.3.3. Các hạn chế của ISDS ............................................................................27

1.3.3.1. Sự độc lập và khách quan của trọng tài viên.....................................27

1.3.3.2. Thiếu minh bạch................................................................................29

1.3.3.3. Giảm khả năng điều tiết vĩ mô của nhà nước tiếp nhận đầu tư.........29

1.3.3.4. Nguy cơ mâu thuẫn giữa các phán quyết...........................................31

1.3.3.5. Treaty shopping .................................................................................32

1.4. Khái quát về ISDS trong EVFTA................................................................33

1.4.1. Hoàn cảnh ra đời EVFTA ......................................................................33

1.4.2. Hoàn cảnh ra đời cơ chế ISDS trong EVFTA.......................................34

CHƯƠNG 2: NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT TRANH

CHẤP ĐẦU TƯ TRONG EVFTA.........................................................................36

2.1. Phạm vi áp dụng của các quy định về giải quyết tranh chấp đầu tư giữa

nhà đầu tư và Nhà nước tiếp nhận đầu tư.........................................................37

2.1.1. Phạm vi áp dụng theo thời gian..............................................................37

2.1.2. Phạm vi áp dụng theo đối tượng.............................................................37

2.1.2.1. Nhà đầu tư được bảo vệ .....................................................................37

2.1.2.2. Khoản đầu tư được bảo vệ .................................................................39

2.2. Cơ quan tài phán ..........................................................................................41

2.2.1. Hội đồng tài phán hai cấp.......................................................................41

2.2.1.1. Hội đồng tài phán ..............................................................................41

2.2.1.2. Hội đồng tài phán phúc thẩm.............................................................42

2.2.2. Tiêu chuẩn trở thành thành viên hội đồng tài phán .............................44

2.3. Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp......................................................45

2.3.1. Trình tự, thủ tục giải quyết tại Hội đồng tài phán.................................47

2.3.2. Trình tự, thủ tục giải quyết phúc thẩm ..................................................48

v

2.3.3. Lựa chọn quy tắc tố tụng ........................................................................49

2.3.4. Minh bạch tố tụng ...................................................................................49

2.4. Phán quyết.....................................................................................................51

2.5. Thi hành phán quyết ....................................................................................52

CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP ĐẦU TƯ

TRONG EVFTA VÀ KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI VIỆT NAM..........................55

3.1. Ưu điểm của ISDS trong EVFTA................................................................55

3.1.1. Giảm khả năng nhà đầu tư trục lợi........................................................55

3.1.2. Tính độc lập và công bằng của thành viên Hội đồng tài phán .............56

3.1.3. Tính minh bạch trong tố tụng.................................................................58

3.1.4. Cải thiện chất lượng của phán quyết .....................................................58

3.1.5. Đảm bảo quyền điều chỉnh chính sách của Nhà nước .........................59

3.2. Nhược điểm của ISDS trong EVFTA..........................................................59

3.2.1. Đạo đức của thành viên hội đồng xét xử ...............................................60

3.2.2. Tiêu chuẩn của thành viên Hội đồng tài phán ......................................61

3.2.3. Chính trị hóa tranh chấp đầu tư.............................................................64

3.2.4. Thiếu quy tắc tố tụng riêng.....................................................................65

3.2.5. Chi phí......................................................................................................66

3.3. Một số khuyến nghị ......................................................................................67

3.3.1. Làm rõ những nội dung chưa cụ thể trong EVFTA .............................67

3.3.2. Rà soát và đào tạo nguồn nhân lực ........................................................68

KẾT LUẬN..............................................................................................................70

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BIT Hiệp định đầu tư song phương (Bilateral Investment Treaty)

Công ước ICSID Công ước về giải quyết tranh chấp đầu tư giữa các Quốc gia và

công dân Quốc gia khác (Convention on the Settlement of

Investment Disputes between States and Nationals of Other

States)

FTA Hiệp định thương mại tự do (Free Trade Agrements)

IIA Hiệp định đầu tư quốc tế (International investment Agreement)

ICSID Trung Tâm Quốc Tế Giải Quyết Tranh Chấp Đầu Tư

(International Centre for settlement of investment disputes)

ISDS Cơ chế giải quyết tranh chấp Nhà đầu tư – Nhà nước tiếp nhận

đầu tư (Investor-State Dispute Settlement)

UNCTAD Hội nghị của Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển

(United Nations Conference on Trade and Development)

UNCITRAL Ủy ban Liên Hợp Quốc về Luật thương mại quốc tế (United

Nations Commission on International Trade Law)

EVFTA EU-Vietnam Free Trade Agreement – EVFTA