Chuyển biến về kinh tế - xã hội thành phố Yên Bái từ năm 1986 đến năm 2010

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THANH HOA

CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ - XÃ HỘI THÀNH PHỐ

YÊN BÁI TỪ NĂM 1986 ĐẾN NĂM 2010

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Thái Nguyên, 2013

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THANH HOA

CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ - XÃ HỘI THÀNH PHỐ

YÊN BÁI TỪ NĂM 1986 ĐẾN NĂM 2010

CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ VIỆT NAM

Mã số: 60.22.03.13

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Ngọc Cơ

Thái Nguyên, 2013

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu,

kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực.

Người hướng dẫn khoa học

GS.TS. Nguyễn Ngọc Cơ

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013

Tác giả

Phạm Thanh Hoa

XÁC NHẬN CỦA CHỦ NHIỆM KHOA

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tác giả luận văn xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tời thầy giáo -

Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Cơ đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả

trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong tổ Lịch sử Việt

Nam khoa Lịch sử trường ĐHSP - ĐH Thái Nguyên, đã chỉ bảo tận tình, động

viên, khích lệ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Trong thời gian thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ

nhiệt tình của Tỉnh Uỷ, UBND tỉnh Yên Bái, cùng các ban ngành đoàn thể

trong tỉnh Yên Bái đã cung cấp tư liệu để tác giả hoàn thành luận văn. Tác giả

xin chân thành cảm ơn những nhận xét, đánh giá của Hội đồng khoa học bảo

vệ luận văn.

Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè,

đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và hoàn

thành luận văn.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013

Tác giả

Phạm Thanh Hoa

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cảm ơn.......................................................................................................i

Lời cam đoan ..................................................................................................ii

Mục lục ..........................................................................................................iii

Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt.................................................................iv

Danh mục các bảng, biểu đồ............................................................................v

MỞ ĐẦU........................................................................................................ 1

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề: ....................................................................................... 3

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu, nhiệm vụ của đề tài .............................. 7

4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu ............................................. 7

5. Đóng góp của luận văn ........................................................................... 8

6. Kết cấu luận văn ..................................................................................... 8

Chương 1. TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI THÀNH PHỐ YÊN

BÁI TRƯỚC 1986......................................................................................... 9

1.1. Khái quát về Thành phố Yên Bái ......................................................... 9

1.1.1. Vị trí địa lý, địa hình:........................................................................ 9

1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên chính.......................................................... 11

1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội................................................................... 13

1.2.1. Đặc điểm kinh tế............................................................................. 13

1.2.2. Đặc điểm xã hội.............................................................................. 15

1.3. Tình hình kinh tế - xã hội thành phố Yên Bái trước 1986................... 18

1.3.1. Tình hình kinh tế............................................................................. 18

1.3.2. Tình hình xã hội.............................................................................. 23

Chương 2. CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ THÀNH PHỐ YÊN BÁI

TỪ 1986 - 2010 ............................................................................................ 27

2.1. Thành phố Yên Bái trong thời kỳ đổi mới đất nước .......................... 27

2.1.1. Bối cảnh lịch sử ............................................................................. 27

2.1.2. Chủ trương phát triển kinh tế - xã hội của thành phố....................... 30

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

iv

2.2. Chuyển biến về kinh tế thành phố Yên Bái ........................................ 31

2.2.1. Trong cơ cấu kinh tế ....................................................................... 31

2.2.2. Trong công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp....................................... 40

2.2.3. Trong thương mại, dịch vụ và du lịch ............................................. 47

2.2.4.Trong nông nghiệp, lâm nghiệp ....................................................... 54

2.2.5. Trong xây dựng cơ sở hạ tầng......................................................... 61

Chương 3. CHUYỂN BIẾN VỀ XÃ HỘI THÀNH PHỐ YÊN BÁI

TỪ 1986 ĐẾN 2000...................................................................................... 67

3.1. Về dân số - Lao động – Việc làm....................................................... 68

3.2. Về thu nhập và đời sống .................................................................... 71

3.3. Về văn hóa – Giáo dục....................................................................... 74

3.4. Về y tế, môi trường............................................................................ 83

3.5. Về chính sách xã hội.......................................................................... 89

3.6. Về an ninh, quốc phòng ..................................................................... 93

KẾT LUẬN................................................................................................ 100

TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................... 104

PHỤ LỤC

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

iv

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

KÝ HIỆU NỘI DUNG

BCH Ban chấp hành

CNXH Chủ nghĩa xã hội

HTX Hợp tác xã

HĐND Hội đồng nhân dân

NXB Nhà xuất bản

TW Trung ương

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

TD - TT Thể dục thể thao

UBND Uỷ ban nhân dân

XNK Xuất, nhập khẩu

CNH - HĐH Công nghiệp hoá - hiện đại hoá

DSGĐ - TE Dân số gia đình - trẻ em

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

v

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Trang

Bảng 2.1: Cơ cấu giá trị GDP của ngành nông - lâm nghiệp......................... 60

Bảng 3.1: Số trường, giáo viên, học sinh phổ thông trên địa bàn .................. 78

Bảng 3.2: Cơ sở y tế, giường bệnh và cán bộ y tế trên địa bàn...................... 86

Biểu đồ 2.1: Cơ cấu kinh tế trong GDP (theo giá trị thực tế) thành phố Yên

Bái (1991 – 2010) .................................................................... 40

Biểu đồ 2.2: Cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp trên địa bàn thành phố Yên

Bái giai đoạn 2005 – 2010 (đơn vị: % ).................................... 46

Biểu đồ 2.3: Tổng mức bán lẻ háng hoá và doanh thu dịch vụ của thành phố

(2005 - 2010) ........................................................................... 52

Biểu đồ 2.4: Doanh thu lĩnh vực ngoài quốc doanh (2005 – 2010) ............... 53

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Lê Nin đã khẳng định: “Những cội rễ sâu xa nhất của chính sách đối nội

cũng như đối ngoại của Nhà nước chúng ta đều do những lợi ích kinh tế, địa vị

kinh tế của các giai cấp thống trị ở nước ta quyết định” [40, tr.403]. Thực tế, ở

bất cứ mỗi quốc gia nào trên thế giới thì kinh tế là những yếu tố hàng đầu cho sự

tồn tại và phát triển của đất nước. Vì vậy, mỗi quốc gia dân tộc đều tìm cho mình

một con đường phù hợp vươn lên và trở thành cường quốc vê kinh tế - xã hội.

Đất nước Việt Nam sau thắng lợi của 2 cuộc kháng chiến chống Pháp

(1945 - 1954) và cuộc kháng chiến chống Mĩ (1954 - 1975), đã chuyển sang

thời kỳ độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong 10 năm đầu (1976 -

1986) đi lên CNXH với việc thực hiện 2 kế hoạch Nhà nước 5 năm do Đại hội

IV (12/1976) và Đại hội V (3/1982) của Đảng đề ra, chúng ta đạt được nhiều

thành tựu to lớn, song khó khăn gặp phải cũng không nhỏ do (yếu kém, sai lầm

và cả yếu tố khách quan và chủ quan mang lại, dẫn đến tình trạng khủng hoảng

đất nước mà điển hình là về kinh tế - xã hội (Đại hội VI (12/1986) của Đảng

đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của ĐCS VN (12/1986) đã đề ra đường

lối đổi mới, nhấn mạnh “Nhiệm vụ cải tạo XHCN đặt ra cho chặng đường đầu

tiên là kinh tế XHCN với khu vực quốc doanh làm nòng cốt, phải giành được

vai trò quyết định in nền Kinh tế quốc dân [14, tr 59]. Trong nền kinh tế quốc

dân, kinh tế địa phương giữ vai trò chính nòng cốt. Vì vậy, trong hơn 2 thập kỷ

qua việc đầu tư phát triển kinh tế địa phương, đảng ta xác định là 1 nhiệm vụ

quan trọng, lâu dài và tất yếu trên bước đường xây dựng, phát triển đất nước.

Để thấy rõ được những kết quả đạt được sau hơn 20 năm thực hiện đổi mới trên

đất nước ta, việc nghiên cứu tình hình kinh tế - xã hội trong giai đoạn vừa qua

là một việc làm cần thiết.

Thành phố Yên Bái là trung tâm chính trị - kinh tế - xã hội của tỉnh Yên

Bái, là nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa Yên Bái do Nguyễn Thái Học lãnh đạo

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

2

chống thực dân Pháp xâm lược, mảnh đất có bê dày truyền thống yêu nước,

đoàn kết cách mạng, chịu đựng gian khổ, hăng say sáng tạo trong lao động sản

xuất. Phát huy những truyền thống quý báu đó sau khi đất nước thống nhất

(1975), nhân dân Yên Bái cũng cả nước bước vào thời kỳ xây dựng CNXH.

Trong hơn 1 thập kỷ đầu (1976 - 1986) đi lên CNXH, Yên Bái vẫn là một địa

phương có nền kinh tế chậm phát triển, tự cung, tự cấp dẫn đến khủng hoảng

cùng với sự khủng hoàng trì trệ của cả nước. Bước vào thời kỳ đổi mới, thực

hiện Nghị quyết Đại hội đảng toàn quốc lần thứ VI (12/1986), dưới sự lãnh đạo

của Đảng bộ tỉnh - trực tiếp là tỉnh uỷ nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị

trong giai đoạn cách mạng mới, từ 22 - 24/9/1986, Đại hội Đảng bộ thị xã Yên

Bái lần thứ XII được tổ chức. Thị xã Yên Bái thực sự bước vào công cuộc đổi

mới 1 cách toàn diện, sâu sắc và đã giành được những thắng lợi bước đầu, góp

phần cùng cả nươc thực hiện công cuộc đổi mới của Đảng.

Qua 25 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, thành phố Yên Bái

đã có những chuyển biến quan trọng về Kinh tế - Xã hội. Sự chuyển biến đó

khẳng định đường lối đúng đắn quả Đảng, cũng như sự vận dụng một cách chủ

động, sáng tạo đường lối đó của Đảng vào hoàn cảnh thực tiến của địa phương

Yên Bái. Những thành tựu đạt được đã làm cho thành phố Yên Bái được nhân

dân cả nước biết đến với vùng đát không chỉ giàu truyền thống Lịch sử - Văn

hoá mà còn được biết đến là địa phương có một nền kinh tế phát triển toàn diện

với cơ cấu: Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp; Thương mại - Dịch vụ, nông -

lâm nghiệp...Nhằm thực hiện sự nghiệp CNH - HĐH của thành phố Yên Bái

nói riêng , tỉnh Yên Bái nói chung. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đạt

được trong công cuộc xây dựng phát triển kinh tế, thành phố Yên Bái còn bộc

lộ không ít những tồn tại yếu kém, những bất cập cần phải được khắc phục để

tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa sự phát triển bền vững và toàn diện của thành phố

Yên Bái trong những giai đoạn tiếp theo.

Nghiên cứu chuyển biến Kinh tế - Xã hội thành phố Yên Bái từ 1986 -

2010 không chỉ tái hiện bức tranh về sự phát triển Kinh tế - xã hội, mà còn

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

3

khẳng định niềm tin của nhân dân các dân tộc thành phố Yên Bái vào sự lãnh

đạo của Đảng và Nhà nước.

Hơn nữa, là một giáo viên dạy lịch sử, lớn lên và công tác trên quê hương

Yên Bái, tôi thấy mình cần có trách nhiệm tìm hiểu và giáo dục cho thế hệ học

sinh những giá trị truyền thống của nhân dân các dân tộc Yên Bái trong sự

nghiệp bảo vệ Tổ quốc và phát triển kinh tế - xã hội.

Do đó nghiên cứu, tìm hiểu sự chuyển viến về kinh tế - xã hội thành phố

Yên Bái từ 1991 - 2010 không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học mà cả về thực

tiễn. Đây là nhiệm vụ của ngành khoa học trong đó có khoa học lịch sử.

Thông qua các nguồn tài liệu, luận văn tái hiện lại bức tranh về chuyển

biến kinh tế - xã hội thành phố Yên Bái từ 1986 - 2010 trên cơ sở đó không chỉ

có cái nhìn tổng quan về sự trưởng thành lớn mạnh thành phố Yên Bái trong

thời kỳ đổi mới mà còn rút ra được những mặt mạnh, ưu điểm cần phát huy,

những hạn chế chủ quan, khách quan, để xây dựng thành phố Yên Bái giàu

mạnh, xứng đáng là Trung tâm Chính trị - Kinh tế - Văn hoá của Tỉnh.

Nghiên cứu đề tài này còn mong muốn làm rõ hơn truyền thống lịch sử,

văn hoá của nhân dân Yên Bái trong quá khứ và hiện tại. Từ đó cung cấp thêm tài

liệu lịch sử địa phương phục vụ cho công tác, học tập, giảng dạy và nghiên cứu.

Từ thực tiễn trên đây, chúng tôi chọn “Chuyển biến về Kinh tế - Xã hội

thành phố Yên Bái từ năm 1986 đến năm 2010” làm đề tài luận văn thạc sĩ lịch

sử của mình.

2. Lịch sử vấn đề

Khi nghiên cứu, viết về những thành tựu và hạn chế trong quá trình đổi

mới của đất nước, thì vấn đề kinh tế - xã hội cả nước nói chung, ở các địa

phương nói riêng là một trong những vấn đề được nhiều cá nhân, tập thể, tổ

chức viết, không chỉ có các nhà lãnh đạo mà các nhà nghiên cứu khoa học tự

nhiên và khoa học xã hội quan tâm.

Trong các văn kiện của Đảng, từ văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ

III, IV, V và nhất là trong các văn kiện đại hội Đảng lần thứ VI (1986), VII

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/

4

(1991), VIII (1996), IX (2001), X (2006). Trong những văn kiện đó, vấn đề

Kinh tế - Xã hội đã được nêu lên thành đường lối mang tính định hướng cho sự

phát triển. Đặc biệt, trong các văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã

nêu 2 nội dung rất quan trọng đó là “Chiến lược phát triển Kinh tế - Xã hội 5 năm

2001 - 2005”, và “Chiến lược ổn định sự phát triển Kinh tế - Xã hội đến năm

2000” của Ban chấp hành Trung ương Đảng (NXB sự thật - Hà Nội, 1991).

Ngoài ra các tác phẩm của các nhà lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta như:

“Lê Duẩn trong tác phẩm “Nắm vững đường lối cách mạng XHCN tiến lên xây

dựng kinh tế địa phương vững mạnh” (NXB Sự Thật, Hà Nội 1968) đã đề cập

đến vị trí, vai trò của kinh tế địa phương đến sự phát triển trong của nền kinh tế

quốc gia, đồng thời nêu rõ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với công việc xây

dựng và phát triển đất nước.

Trong khi phân tích chủ trương của Đảng đề ra từ các Đại hội IV, V,

đồng thời khẳng định tính đúng đắn và những thành tựu đạt được. Qua đó cũng chỉ

ra những sai lầm, khuyết điểm từ đó nêu rõ sự cần thiết đổi mới, nhất là đổi mới

trong tư duy kinh tế được phản ánh trong tác phẩm “Đổi mới là đòi hỏi bức thiết

của đất nước và của thời đại” (NXB Sự Thật, HN, 1987) của đ/c Trường Chinh.

Hay đề cập đến sự phát triển của Việt Nam trong công cuộc đổi mới, coi

đổi mới là đòi hỏi bức thiết của chính sách dân tộc và sự phát triển của đất

nước; những thành tựu trong công cuộc đổi mới; những bài học và triển vọng;

nguồn lực con người - yếu tố quyết định việc thực hiện mục tiêu dân giàu, nước

mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh...Củng cố giáo dục quốc phòng,

bảo vệ Tổ quốc XHCN... được 13 tác giả nghiên cứu do tác giả Trần Nhâm làm

chủ biên trong cuốn “Có một Việt Nam như thế đổi mới và phát triển” (NXB

Chính Trị Quốc Gia - Hà Nội - 1987).

Trong tác phẩm “Lịch sử Việt Nam từ 1958 đến nay” (NXB Đại học

Quốc gia Hà Nội năm 1996) và tác phẩm “Lịch sử Việt Nam từ 1975 đến nay -

Những vấn đề lý luận và thực tiễn của CNXH ở Việt Nam” (NXB Đại học

Soá hoùa bôûi Trung taâm Hoïc lieäu http://lrc.tnu.edu.vn/