Chuyển biến về Kinh tế - xã hội của huyện Bạch Thông tỉnh Bắc Kạn (1986 - 2010)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

…………………

CHU HUY HƢNG

CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA

HUYỆN BẠCH THÔNG TỈNH BẮC KẠN (1986 - 2010)

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số : 60.22.54

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. HOÀNG NGỌC LA

Thái Nguyên: 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

MỤC LỤC Trang

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn dề tài 4

2. Lịch Sử nghiên cứu vấn đề 5

3. Đối tượng, Phạm vi nghiên cứu, nhiệm vụ của đề tài 7

3.1 Đối tượng nghiên cứu 7

3.2 Phạm vi nghiên cứu 7

3.3 Nhiệm vụ đề tài 8

4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu 8

4.1 Nguồn tư liệu 8

4.2 Phương pháp nghiên cứu 8

5. Đóng góp của luận văn 8

6. Kết cấu luận văn 9

NỘI DUNG

Chƣơng 1: TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI HUYỆN BẠCH THÔNG

TRƢỚC 1986.

1.1 Khái quát huyện Bạch Thông 12

1.1.1 Điều kiện tự nhiện 12

1.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội. 17

1.2 Tình hình kinh tế - xã hội huyện Bạch Thông trước 1986. 20

1.2.1 Tình hình kinh tế 20

1.2.2 Tình hình xã hội 31

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

Chƣơng 2: CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ HUYỆN BẠCH THÔNG

TRONG THỜI KÌ ĐỔI MỚI (1986 - 2010)

2.1 Huyện Bạch Thông trong thời kì đổi mới đất nước. 37

2.1.1 Bối cảnh lịch sử 37

2.1.2 Đường lối đổi mới của Đảng 38

2.2 Chuyển biến về kinh tế huyện Bạch Thông. 40

2.2.1 Nông nghiệp, lâm nghiệp 40

2.2.2 Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp 58

2.2.3 Thương mại, dịch vụ 62

2.2.4 Tài chính, ngân hàng 66

2.2.5 Xây dựng cơ sở hạ tầng 73

Chƣơng 3: CHUYỂN BIẾN VỀ XÃ HỘI HUYỆN BẠCH THÔNG TRONG

THỜI KÌ ĐỔI MỚI (1986 - 2010).

3.1 Giáo dục - đào tạo, văn hóa - thông tin - thể thao 82

3.2 Y tế - môi trường 96

3.3 Lao động - việc làm 103

3.4 Thu nhập - đời sống 106

3.5 Thực hiện các chính sách xã hội 109

3.6 Công tác an ninh - quốc phòng. 113

KẾT LUẬN 122

TÀI LIỆU THAM KHẢO 125

PHỤC LỤC 133

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Kinh tế được coi là thước đo trình độ phát triển của mọi quốc gia trên thế

giới. Chính vì thế mà tất cả các quốc gia trên thế giới dù đi theo thể chế xã hội

nào cũng đều có những chiến lược để phát triển kinh tế của đất nước.

Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 - 1975),

nước ta chuyển sang giai đoạn đất nước độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa xã

hội. Trong 10 năm đầu (1976 - 1986) đi lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện hai kế

hoạch nhà nước 5 năm do Đại hội IV (12/1976) và Đại hội V (3/1982) của Đảng

đề ra, bên cạnh những thành tựu và ưu điểm, chúng ta gặp không ít khó khăn,

yếu kém, cả sai lầm, khuyết điểm. Khó khăn của ta ngày càng lớn, sai lầm chậm

được sửa chữa, đưa đến khủng hoảng, trước hết về kinh tế - xã hội, đòi hỏi phải

được đổi mới.

Đường lối đổi mới của Đảng đề ra lần đầu tiên tại Đại hội VI (12/1986),

được điều chỉnh, bổ sung và phát triển tại Đại hội VII (6/1991), Đại hội VIII

(6/1996), Đại hội IX (4/2001). Sau hơn 20 năm thực hiện đổi mới, đất nước ta

đã thu được rất nhiều thành tựu to lớn: Thoát khỏi khủng hoảng kinh tế, bước

vào thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thực hiện dân giàu, nước mạnh, xã

hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Bạch Thông là một huyện miền núi của tỉnh Bắc Kạn, là nơi sinh sống của

nhiều dân tộc anh em, có nhiều lợi thế để phát triển một nền kinh tế đa dạng.

Cách thị xã Bắc Kạn khoảng 18 km về phía bắc với hệ thống đường giao thông

tương đối phát triển. Trừ một số xã nằm sâu giữa vùng núi non hiểm trở ở hai

phía đông và tây, các tổng và các xã còn lại đều nằm dọc các thung lũng, giao

thông liên lạc khá thuận tiện. Bạch Thông có tiểm năng là một thị trường lớn về

cung cấp và tiêu thụ.

Trải qua 25 năm (1986 - 2010) thực hiện đường lối đổi mới của Đảng,

Bạch Thông đã có nhiều chuyển biến quan trọng về kinh tế - xã hội. Điều đó đã

khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng, sự vận dụng sáng tạo, linh hoạt, phù

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

hợp với hoàn cảnh địa phương của nhân dân Bạch Thông. Tuy nhiên bên cạnh

những thành tựu vẫn còn tồn tại khá nhiều hạn chế và khó khăn.

Vì vậy, việc nghiên cứu tìm hiểu sự chuyển biến về kinh tế - xã hội của

huyện Bạch Thông trong giai đoạn (1975 - 2010) không chỉ có ý nghĩa về mặt

khoa học mà cả về mặt thực tiễn.

Thông qua các nguồn tài liệu, luận văn dựng lên bức tranh về chuyển biến

kinh tế - xã hội huyện Bạch Thông từ (1975 - 2010), trên cơ sở đó rút ra những

bài học thành công cùng những hạn chế chủ quan và khách quan. Đồng thời,

mong muốn góp ý kiến nhỏ bé vào việc gợi mở một số giải pháp và phương

hướng phát triển của huyện trong tương lai.

Nghiên cứu về đề tài này còn để làm rõ hơn truyền thống lịch sử, văn hóa

của nhân dân Bạch Thông trong quá khứ và hiện tại. Từ đó, giáo dục thế hệ trẻ

của huyện thêm trân trọng, giữ gìn và phát huy truyền thống quý báu đó. Một số

nội dung của luận văn có thể sử dụng để làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy

lịch sử địa phương.

Xuất phát từ những lí do trên, tôi đã chọn vấn đề “ Chuyển biến về kinh tế

- xã hội của huyện Bạch Thông tỉnh Bắc Cạn 1975 - 2010” làm đề tài luận văn

thạc sĩ của mình.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu của cá nhân, tập thể, các tổ chức viết

về đề tài kinh tế - xã hội.

Liên quan đến đề tài là các văn kiện nghị quyết của Đảng, nhất là văn kiện

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986), VII(1991), VIII(1996), IX (2001),

X (2006). Trong các văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX có nêu lên hai

nội dung rất quan trọng mang tính chất định hướng cho sự phát triển là “Chiến

lược phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2001 - 2005” ; đặc biệt là “Chiến lược ổn

định và phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000” của Ban chấp hành trung ương

Đảng do nhà xuât bản sự thật - Hà Nội xuất bản năm 1991.

Ngoài ra còn có nhiều tác phẩm của các nhà lãnh đạo Đảng và nhà nước

viết về vấn đề đổi mới như: “Đổi mới là đòi hỏi bức thiết của đất nước và thời

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

đại” của Trường Chinh, nhà xuất bản Sự Thật, Hà Nội 1992; hai cuốn của

Nguyễn Văn Linh là: “Đổi mới sâu sắc và toàn diện trên mọi lĩnh vực”, nhà xuất

bản Sự Thật, Hà Nội 1987 và “Đổi mới để tiến lên”, Nhà xuất bản Sự Thật Hà

Nội 1991….Những tài liệu trên đã nêu lên yêu cầu và định hướng đổi mới kinh

tế - xã hội cho cả nước nói chung và từng địa phương nói riêng.

Phản ánh quá trình vận động cách mạng, xây dựng, bảo vệ tổ quốc của

Đảng ở tỉnh Bắc Kạn, có: “Đảng cộng sản Việt Nam, Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc

Kạn (1930 - 1975) tập 1, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2000. Cuốn sách đã

phản ánh công cuộc chuẩn bị lực lượng và khởi nghĩa vũ trang giành chính

quyền ở tỉnh Bắc Kạn, trong đó có huyện Bạch Thông.

Đảng cộng sản Việt Nam, Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc Kạn (1975 - 2005),

tập 2, tỉnh ủy Bắc Kạn xuất bản năm 2005. Cuốn sách đã nói về sự lãnh đạo của

Đảng bộ giai đoạn (1975 - 2005), nêu lên những thành tựu phát triển kinh tế - xã

hội dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ trong thời kì đổi mới (1986 - 2005). Bạch

Thông là một trong những huyện có vị trí, vai trò to lớn của tỉnh Bắc Kạn được

cuốn sách đề cập khá tỷ mỷ về sự phát triển kinh tế - xã hội Bạch Thông từ năm

1975 - 2005.

Lịch sử Đảng bộ huyện Bạch Thông (1930 - 1975), Huyện ủy Bạch Thông

xuất bản năm 1996. Cuốn sách viết về lịch sử Đảng bộ trong cuộc vận động cách

mạng tháng tám 1945, kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Sự phát

triển kinh tế - xã hội trong kháng chiến chống Pháp và Mỹ.

Lịch sử Đảng bộ huyện Bạch Thông (1975 - 2005), Huyện ủy Bạch Thông

xuất bản năm 2007. Cuốn sách phản ánh vai trò lãnh đạo của Đảng bộ đối với sự

phát triển kinh tế - xã hội huyện Bạch Thông giai đoạn (1975 - 2005), về công

tác xây dựng Đảng của Đảng bộ. Đây là cuốn sách có nhiều tư liệu liên quan đến

đề tài, đề cập khá toàn diện về sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện Bạch

Thông giai đoạn này.

Báo cáo Chính trị của của Ban chấp hành Đảng bộ huyện Bạch Thông

khóa IV, V, VI, VIII, IX, X, XI đã đề cập đến các vấn đề kinh tế, văn hóa, xã

hội, an ninh, quốc phòng, công tác xây dựng Đảng, chính quyền, Mặt trận tổ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

quốc, các đoàn thể nhân dân. Các báo cáo đó đã nêu lên những thành tựu, hạn

chế, chỉ ra được nguyên nhân, bài học kinh nghiệm trong việc thực hiện nghị

quyết Đại hội đại biểu khóa trước, đề ra phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ và

những giải pháp cho nhiệm kì tiếp theo nhằm đưa huyện phát triển toàn diện,

vững chắc.

Báo cáo tổng kết hàng năm (từ năm 1975 - 2010) của Ủy ban nhân dân

huyện Bạch Thông nêu lên kết quả đạt được về công nghiệp, nông nghiệp, thủ

công nghiệp, lâm nghiệp, thương nghiệp, dịch vụ, xây dựng cơ sở hạ tầng, văn

hóa, giáo dục, y tế, môi trường. Trên cơ sở đó, có những đánh giá chung tình

hình thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội hàng năm của huyện.

Hệ thống niên giám thống kê của cục thống kê tỉnh Bắc Kạn và phòng

thống kê huyện Bạch Thông cũng phản ánh tình hình kinh tế - xã hội hàng năm

của huyện.

Tuy nhiên, cho tới nay vẫn chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu sự

chuyển biến kinh tế - xã hội của huyện Bạch Thông từ năm 1975 đến năm 2010

là một vấn đề mới mẻ và cấp thiết.

3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu, nhiệm vụ của đề tài

3.1 Đối tƣợng nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu về sự chuyển biến kinh tế - xã hội của huyện Bạch

Thông trong thời kì năm 1975 - 2010.

3.2 Phạm vi nghiên cứu.

Về thời gian: Luận văn nghiên cứu từ 1975 đến 2010. Tuy nhiên để làm

sáng tỏ sự chuyển biến kinh tế của huyện, luận văn còn đề cập khái quát tình

hình kinh tế - xã hội trước đổi mới.

Về không gian: Luận văn nghiên cứu sự chuyển biến kinh tế - xã hội huyện

Bạch Thông - tỉnh Bắc Kạn. Huyện Bạch Thông gồm 16 xã và 01 thị trấn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

3.3 Nhiệm vụ của đề tài.

Thứ nhất, Khái quát về huyện Bạch Thông: Điều kiện tự nhiên, vị trí địa

lí, tài nguyên thiên nhiên, thành phần dân tộc, tình hình kinh tế - xã hội của

huyện trước 1986.

Thứ hai, Nghiên cứu hệ thống, toàn diện những chuyển biến về kinh tế -

xã hội của huyện từ 1975 - 2010. Qua đó, rút ra mặt mạnh và những hạn chế của

huyện Bạch Thông trong phát triển kinh tế - xã hội từ 1975 - 2010.

4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu:

4.1 Nguồn tƣ liệu.

Luận văn sử dụng các nguồn tài liệu liên quan đến đề tài gồm: Các văn kiện

Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng, các chỉ thị, nghị quyết, báo cáo của Đảng

bộ tỉnh Bắc Kạn, Huyện ủy Bạch Thông, Ủy ban nhân dân huyện Bạch Thông,

các số liệu thống kê của các cơ quan kinh tế, văn hóa, giáo dục của tỉnh và

huyện Bạch Thông.

Luận văn còn kế thừa các nguồn tư liệu, các kết quả nghiên cứu khoa học

đăng trên các sách chuyên khảo, bài viết, bài nghiên cứu về đổi mới kinh tế - xã

hội đăng trên báo và tạp chí, đặc biệt là các cuốn Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc Kạn

và lịch sử Đảng bộ huyện Bạch Thông.

Ngoài ra chúng tôi còn sử dụng các tài liệu điều tra thực địa.

4.2 Phƣơng pháp nghiên cứu.

Để thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng chủ yếu phương pháp lịch sử và

phương pháp lôgic. Ngoài ra, chúng tôi còn sử dụng các phương pháp khác như:

Thống kê, so sánh, điều tra, điền rã, phân tích.

5. Đóng góp của luận văn.

- Luận văn trình bày hệ thống, sinh động quá trình phát triển, chuyển biến

kinh tế - xã hội của huyện Bạch Thông trong giai đoạn từ 1975 - 2010, trọng tâm

là thời kỳ đổi mới (1986-2010).

- Luận văn có thể làm tài liệu giảng dạy lịch sử địa phương.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

6. Kết cấu luận văn.

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận

văn chia làm 3 chương:

Chương 1: Tình hình kinh tế - xã hội huyện Bạch Thông trước 1986.

Chương 2: Chuyển biến về kinh tế huyện Bạch Thông trong thời kì đổi mới

(1986 - 2010).

Chương 3: Chuyển biến về xã hội huyện Bạch Thông trong thời kì đổi mới

(1986 - 2010).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

10

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

11

BẢN ĐỒ HÀNH CHÍNH HUYỆN BẠCH THÔNG

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

12

CHƢƠNG 1

TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI HUYỆN BẠCH THÔNG

TRƢỚC 1986

1.1 Khái quát về huyện Bạch Thông

1.1.1 Điều kiện tự nhiên

Bạch Thông là huyện miền núi nằm ở vùng phía bắc tỉnh Bắc Kạn, trong

tọa độ địa lý từ 220

06'

- 220 19'

vÜ ®é b¾c đến 1050

39/

- 1060

kinh ®«ng: Phía

đông giáp huyện Na Rì, phía tây giáp giới huyện Chợ Đồn, phía nam giáp huyện

Chợ Mới và thị xã Bắc Kạn, phía Bắc giáp huyện Ngân Sơn. Độ dài từ đông

sang tây cách nhau 36 km, từ bắc đến nam 20 km, điểm cao nhất so với mặt biển

1.241m [79,tr.2].

Từ đời nhà Trần về trước, Châu Bạch Thông là một huyện có tên gọi là

Vĩnh Thông. Thời thuộc Minh, huyện Vĩnh Thông thuộc phủ Thái Nguyên. Đời

Lê đổi thành Châu Bạch Thông, do phiên thần họ Hoàng nối đời cai quản. Đầu

đời Nguyễn Gia Long vẫn giữ như vậy, đến năm Minh Mệnh thứ 16 (1835) đặt

chế độ lưu quan, gồm 9 tổng, 60 xã.

Châu lỵ Bạch Thông được dựng vào năm Minh Mệnh thứ 16, đặt tại xã

Dương Quang. Thành lũy được đắp bằng đất, cao 5 thước (khoảng 1,66m) chu

vi là 58 trượng (khoảng 192,56m).

Sau khi đánh chiếm và đặt bộ máy cai trị trên địa phận Thái Nguyên, chính

quyền thực dân pháp đã nhiều lần thay đổi đơn vị hành chính tỉnh này nói chung

và châu Bạch Thông nói riêng.

Theo nghị định của toàn quyền Đông Dương, ngày 10-10-1892 tỉnh Thái

Nguyên được tách khỏi các đạo quân sự và kể từ ngày 1-11-1892 được lập thành

3 phủ, 8 huyện, 2 châu. Phủ Thông Hóa gồm các Châu Bạch Thông và huyện

Cảm Hóa. Châu Bạch Thông cho tới lúc này vẫn bao gồm cả bộ phận Chợ rã

(huyện Ba Bể ngày nay và huyện Chợ Đồn) [41,tr. 6].

Ngày 11- 04 - 1900 toàn quyền Đông Dương ra nghị định thành lập tỉnh

Bắc Kạn, gồm các châu: Bạch Thông, Chợ rã, Thông Hóa (về sau đổi thành Na

rì), Cảm Hóa (về sau đổi thành Ngân Sơn).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

13

Ngày 25 - 06 - 1901, toàn quyền Đông Dương ra nghị định rút tổng Yên

Đĩnh khỏi huyện Phú Lương (Thái Nguyên) nhập vào Châu Bạch Thông (Bắc

Kạn). Đến ngày 08-06-1916 (theo nghị định của thống sứ Bắc kỳ) một số tổng

thuộc châu Bạch Thông và châu Chợ Rã được tách ra lập thành châu Chợ Đồn.

Từ đây cho đến cuối thời Kỳ Pháp thống trị, Bạch Thông là một trong năm châu

thuộc tỉnh Bắc Kạn, gồm có 5 tổng và 26 xã.

Do bị chia cắt, nên diện tích châu Bạch Thông bị thu hẹp lại rất nhiều. Tuy

nhiên Bạch Thông vẫn là một châu lớn nhất ở Bắc Kạn. Với chiều dài gần 100

km dọc theo thung lũng sông cầu, Bạch Thông bao gồm hầu như toàn bộ phần

đất thuộc trung tâm tỉnh Bắc Kạn cả về điều kiện tự nhiên và xã hội.

Từ năm 1965 đến 1975, Bạch Thông là một huyện miền núi phía Bắc tỉnh

Bắc Thái, phía Đông giáp Na Rì, Phía Tây giáp Chợ Đồn, phía Nam giáp huyện

Phú Lương, phía Bắc giáp 2 huyện Ngân Sơn và Ba Bể.

Bạch Thông có diện tích tự nhiên là 94.784 ha, được chia thành 2 vùng

khác nhau. Vùng cao gồm các xã: Tân Sơn, Cao Sơn, Dương Phong, Đôn

Phong, Quang Thuận, Mai Lập, Sỹ Bình, Vũ Muộn, Mỹ Thanh, Nguyên Phúc,

Lục Bình. Vùng thấp gồm các xã: Vi Hương, Phương Linh, Phủ Thông, Tân

Tiến, Tú Trí, Hà Vị, Cẩm Giàng, Quân Bình, Hòa Mục, Cao Kỳ, Thanh Vận,

Thanh Mai, Nông Hạ, Nông Thịnh, Thanh Bình, Yên Đĩnh, Như Cố, Quảng

Chu, Bình Văn, Yên Hãn, Yên Cư [41,tr. 8].

Hiện nay, huyện Bạch Thông có diện tích 54.649 km², gồm có 16 xã và 1

thị trấn (Phương Linh, Vy Hương, Sỹ Bình, Vũ Muộn, Đôn Phong, Tú Trĩ, Tân

Tiến, Lục Bình, Nguyên Phúc, Quân Bình, Cao Sơn, Hà Vị, Cẩm Giàng, Mỹ

Thanh, Quang Thuận, Dương Phong) và thị trấn Phủ Thông. Năm 2010 theo số

liệu thống kê huyện Bạch Thông có 30.370 người, mật độ 55,57 người/km²

[79,tr.5].

Về địa hình: Nằm trong hệ thống kiến tạo hình thành địa hình của tỉnh Bắc

Kạn, huyện Bạch Thông thuộc phần cuối của cánh cung Ngân Sơn. Cho nên đồi

núi Bạch Thông có độ cao vừa phải, ngoài một số núi đá vôi phần nhiều là đồi

núi thấp được cấu tạo bằng các loại sa phiến thạch, sườn thoải, dạng đồi bát úp,