Chính sách phát triển văn hóa dưới thời lê thánh tông (1460 – 1497).

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA SỬ

----------

PHẠM VĂN BẰNG

Chính sách phát triển văn hóa dưới thời Lê

Thánh Tông (1460 – 1497)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

2

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc ta từ thuở bình minh cho đến ngày

nay, văn hóa luôn phát triển vì nó luôn được bồi đắp, sáng tạo qua nhiều giai đoạn lịch sử,

tạo nên một nền văn hóa mang tính dân tộc cao và đậm đà bản sắc. Nền văn hóa mà cha

ông ta đã dày công vun đắp dù trải qua những lúc thăng trầm của lịch sử dân tộc nhưng

cũng không hề mất đi những giá trị văn hóa truyên thống, những tinh hoa của dân tộc.

Nhìn lại quá khứ hơn 1000 năm Bắc thuộc cho đến sau này, cùng hòa trong dòng chảy

của lịch sử dân tộc, văn hóa của người Việt vẫn luôn được giữ vững và phát triển, không

ngừng tiếp thu tinh hoa văn hóa của những dân tộc khác để làm giàu cho nền văn hóa dân

tộc. Văn hóa thật sự trở thành nền tảng tinh thần của xã hội.

Dưới thời vua Lê Thánh Tông trị vì (1460 - 1497), nước Đại Việt trở thành một

quốc gia hùng cường trong khu vực và là thời đại thịnh trị nhất trong lịch sử phong kiến

Việt Nam. Là một vị vua anh minh, sáng suốt trong cả đường lối trị nước lẫn các chính

sách xã hội, Lê Thánh Tông còn là một nhà văn hóa lớn trong tiến trình lịch sử văn hóa

Việt Nam, là người: “Dám tuyên chiến với tất cả sự bảo thủ, trì trệ mà quá khứ để lại,

mạnh bạo tiến hành cải cách, canh tân toàn diện đất nước trên mọi lĩnh vực; từ thể chế

chính trị, điển chương, pháp luật đến kinh tế, văn hóa, giáo dục…” [26, tr.11]. Chính

những cải cách, canh tân hợp với quy luật và yêu cầu của lịch sử đó đã làm nên sự thịnh

trị đối với triều đại của ông. Thời Lê Thánh Tông, sự phát triển toàn diện của đất nước

gắn với nhiều chính sách phát triển văn hóa và làm cho văn hóa của dân tộc có nhiều bước

phát triển mới. Nó không chỉ đóng góp vào sự phát triển chung của dân tộc mà còn góp

phần làm nên tên tuổi vĩ đại của Lê Thánh Tông và triều đại của ông trị vì.

Xây dựng và phát triển văn hóa ở thời kỳ nào trong lịch sử (cả thời chiến lẫn thời

bình) cũng là vấn đề cần thiết. Đặt vào thời đại ngày nay, vai trò của việc xây dựng và

phát triển văn hóa cần được đề cao. Trong Đại hội XI, Đảng ta đã nhấn mạnh rằng: “Xây

dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện, thống

nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ; làm cho

văn hóa gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng

tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển” [5, tr.26]. Đảng luôn

đặt mục tiêu xây dựng nền văn hóa tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc. Điều này cho thấy

3

rằng, xây dựng và phát triển văn hóa luôn là vấn đề lớn và xuyên suốt lịch sử phát triển

của dân tộc ta.

Do đó, nghiên cứu về chính sách phát triển văn hóa dưới thời Lê Thánh Tông

không chỉ làm sáng tỏ được những chính sách về văn hóa và những thành tựu đạt được

mà còn đánh giá được vai trò, tác động của văn hóa thời kì này trong dòng chảy lịch sử

của văn hóa dân tộc.

Chính vì những lí do trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài: “Chính sách phát triển

văn hóa dưới thời Lê Thánh Tông (1460 - 1497)” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Văn hóa ở thời kì nào, giai đoạn nào cũng là một vấn đề lớn trong tiến trình phát

triển của lịch sử dân tộc. Tuy nhiên, tùy vào giai đoạn và chủ trương phát triển của nhà

cầm quyền mà quyết định đến sự phát triển của văn hóa ở thời kì đó, có những đặc điểm

riêng của nó trong cái chung của nền văn hóa dân tộc. Dưới thời vua Lê Thánh Tông cũng

vậy, với những chính sách phát triển văn hóa đã xây dựng nên một nền văn hóa mới trên

cơ sở xóa bỏ cái cũ, lạc hậu, phát huy những giá trị vốn có và hình thành những giá trị văn

hóa mới tiến bộ hơn, có nhiều điểm mới hơn trong dòng chảy của lịch sử văn hóa dân tộc.

Một xã hội phát triển thịnh trị không thể tách rời với việc chăm lo phát triển văn hóa. Do

đó, vấn đề văn hóa đã được nhiều bộ sử ghi chép lại trong thời kì này.

Trong các tác phẩm cổ sử như: Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên và các sử

thần triều Lê, Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, hay cuốn Khâm định

Việt sử thông giám cương mục của Quốc sử quán triều Nguyễn, đã ghi lại những vấn đề

về văn hóa dưới thời Lê Thánh Tông. Tuy nhiên, các cuốn sử này chỉ đề cập một cách sơ

lược theo kiểu biên niên và chưa trình bày một cách hệ thống về những chính sách đối với

văn hóa cũng như những thành tựu mới về văn hóa ở thời kì này.

Ngoài các tác phẩm cổ sử, hiện nay cũng đã có một số hội thảo khoa học và sách

báo nghiên cứu về vấn đề mở mang văn hóa dưới thời vua Lê Thánh Tông. Cụ thể như:

kỷ yếu hội thảo Lê Thánh Tông (1460 - 1497) con người và sự nghiệp kỉ niệm 500 năm

mất của Lê Thánh Tông, hay trong cuốn Hoàng đế Lê Thánh Tông do Nguyễn Huệ Chi

chủ biên. Các tác phẩm này đã đề cập đến vấn đề văn hóa và việc mở mang văn hóa cũng

như những thành tựu văn hóa mới dưới thời Lê Thánh Tông. Tuy nhiên, chỉ mới dừng lại

ở mức độ các bài viết với từng nội dung nhỏ chứ chưa đi sâu vào nghiên cứu một cách

đầy đủ và có hệ thống về chính sách phát triển văn hóa thời Lê Thánh Tông.

4

Tác giả Nguyễn Minh Tường với bài viết Vua Lê Thánh Tông, nhà văn hóa lớn

trên tiến trình lịch sử văn hóa Việt Nam, đăng trên tạp chí Xưa và Nay (số 114), cũng nói

về văn hóa thời Lê Thánh Tông. Tuy nhiên, bài viết này đề cập một cách khái quát về

những cải cách, thay đổi của Lê Thánh Tông về văn hóa, nhưng không đi sâu cụ thể vào

vấn đề chính sách cũng như tác động của những chính sách văn hóa đó đối với văn hóa

Việt Nam trong giai đoạn này.

Tóm lại, những bài viết và những tác phẩm kể trên vẫn chưa nghiên cứu đầy đủ và

cụ thể về văn hóa dưới thời Lê Thánh Tông mà chỉ dừng lại ở mức độ khảo lược hay trình

bày những nội dung nhỏ của vấn đề. Song đó cũng là nguồn tài liệu tham khảo bổ ích và

cần thiết để giúp chúng tôi hoàn thành đề tài này.

3. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu vấn đề này nhằm mục đích làm sáng tỏ các chính sách phát triển văn

hóa cũng như những thành tựu văn hóa mới mà Lê Thánh Tông đã dày công tạo dựng.

Mặt khác, cho chúng ta thấy được những thay đổi mang tính chất tiến bộ, cũng như thấy

được hiệu quả và hạn chế của các chính sách văn hóa để từ đó rút ra những kinh nghiệm

cho công cuộc xây dựng văn hóa mới hiện nay.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng mà đề tài tập trung hướng đến để nghiên cứu là những chính sách phát

triển văn hóa dưới thời Lê Thánh Tông. Ngoài ra, chúng tôi còn tập trung nghiên cứu

những mặt tích cực của các chính sách phát triển văn hóa, cũng như tác động của nó đối

với sự phát triển văn hóa thời Lê Thánh Tông nói riêng và văn hóa của dân tộc Việt Nam

nói chung.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Về thời gian: từ năm 1460 đến năm 1497, là khoảng thời gian vua Lê Thánh Tông

trị vì.

Về nội dung nghiên cứu: đề tài chỉ tập trung nghiên cứu chính sách, thành tựu và

những tác động của lĩnh vực văn hóa tinh thần với lịch sử văn hóa dân tộc.

5. Nguồn tư liệu, phương pháp nghiên cứu

5.1. Nguồn tư liệu

5

Để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài này, chúng tôi dựa vào các nguồn tư liệu

sau:

- Các cuốn cổ sử như: Đại Việt sử kí toàn thư, Khâm định Việt sử thông giám

cương mục, Lịch triều hiến chương loại chí,…; các tác phẩm nghiên cứu về Lê Thánh

Tông mà đặc biệt là liên quan đến vấn đề văn hóa có ở các thư viện trên địa bàn thành phố

Đà Nẵng, thư viện trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng, các thư viện ở các tỉnh và thành

phố khác.

- Các bài viết đăng trên các tạp chí Xưa và Nay, tạp chí Nghiên cứu Lịch sử…

- Các bài viết liên quan có trên mạng internet…

5.2. Phương pháp nghiên cứu

Với đề tài này, chúng tôi nghiên cứu dựa trên quan điểm sử học Mácxit, đồng thời

sử dụng và kết hợp các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp lịch sử, phương pháp

logic, phương pháp thống kê, phân tích và tổng hợp để đánh giá sự việc. Ngoài ra còn sử

dụng phương pháp đối chiếu, so sánh,…

6. Đóng góp của đề tài

Ở thời kì nào trong lịch sử phát triển của dân tộc ta thì văn hóa cũng là một lĩnh

vực rất quan trọng và nó luôn luôn được gìn giữ và phát triển. Dưới thời phong kiến, các

triều đại đã rất chú ý xây dựng một nền văn hóa mang bản sắc dân tộc, ngày càng văn

minh và phát triển hòa vào dòng chảy của lịch sử văn hóa của dân tộc một cách có kế thừa

và phát huy. Do đó, đề tài hoàn thành sẽ góp phần làm sáng tỏ chính sách phát triển văn

hóa dưới thời vua Lê Thánh Tông, vai trò và tác động của văn hóa thời kì này đối với sự

phát triển của lịch sử văn hóa dân tộc.

Mặt khác, nghiên cứu và làm rõ những chính sách phát triển văn hóa dưới thời Lê

Thánh Tông giúp cho chúng ta thấy được sự tài trí và sáng suốt của ông trong việc đưa ra

các chính sách này cũng như những đóng góp của vua Lê Thánh Tông và triều đại của

ông đối với sự phát triển của văn hóa dân tộc. Qua đó, cũng giúp chúng ta thấy những

đóng góp lớn về thành tựu văn hóa ở thời kì này trong sự phát triển của văn hóa dân tộc.

Đồng thời, đề tài này hoàn thành sẽ là một tài liệu tham khảo bổ ích cho những ai

quan tâm đến vấn đề văn hóa dưới thời Lê Thánh Tông.

7. Bố cục của đề tài

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm có 3 chương:

6

Chương 1: Vua Lê Thánh Tông và cơ sở để chính quyền Lê Thánh Tông thực thi

chính sách phát triển văn hóa (1460-1497)

Chương 2: Chính sách phát triển văn hóa dưới thời Lê Thánh Tông (1460-1497)

Chương 3: Thành tựu và vai trò của chính sách phát triển văn hóa dưới thời vua Lê

Thánh Tông (1460-1497)

NỘI DUNG

Chương 1:

LÊ THÁNH TÔNG VÀ CƠ SỞ ĐỂ CHÍNH QUYỀN LÊ THÁNH TÔNG