Chính sách của triều nguyễn đối với đội ngũ sư tăng (1802 -1884).

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA LỊCH SỬ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

CHÍNH SÁCH CỦA TRIỀU NGUYỄN ĐỐI VỚI

ĐỘI NGŨ SƯ TĂNG (1802 -1884)

Sinh viên thực hiện: Đinh Thị Hoàng Anh

Chuyên ngành: Sư phạm Lịch sử

Lớp: 11SLS

Người hướng dẫn: Th.S Nguyễn Duy Phương

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2015

1

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành tốt đề tài này, lời đầu tiên tôi xin tỏ lòng biết ơn chân thành đến

quý thầy cô giáo trong khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng đã tận tâm

chỉ bảo, giúp đỡ tôi.

Đặc biệt tôi muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến cô giáo Th.S Nguyễn Duy

Phương, người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện

khóa luận này.

Do thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và do kiến thức còn hạn chế, bài khóa luận

không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý, nhận xét của

các thầy cô để bài khóa luận được hoàn thiện hơn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2015

Sinh viên

Đinh Thị Hoàng Anh

2

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................4

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................4

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................................5

3. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................6

4. Đối tượng nghiên cứu..............................................................................................6

5. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................6

6. Nguồn tư liệu...........................................................................................................7

7. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................7

8. Đóng góp của đề tài.................................................................................................7

9. Bố cục......................................................................................................................8

NỘI DUNG ................................................................................................................9

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ

SƯ TĂNG CỦA TRIỀU NGUYỄN .........................................................................9

1.1. Vài nét về triều Nguyễn .......................................................................................9

1.2. Tình hình Phật giáo dưới triều Nguyễn..............................................................20

1.3. Khái lược chính sách đối với sư tăng của các triều đại phong kiến Việt Nam

(thế kỉ X – XVIII) .....................................................................................................25

CHƯƠNG 2: CHÍNH SÁCH CỦA TRIỀU NGUYỄN ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ

SƯ TĂNG (1802 – 1884).........................................................................................31

2.1. Nội dung của chính sách đối với đội ngũ sư tăng triều Nguyễn........................31

2.1.1. Các quy định của nhà nước đối với sư tăng....................................................31

2.1.1.1. Việc phân bổ, điều chuyển sư tăng ..............................................................31

2.1.1.2. Tổ chức thi sát hạch, bổ nhiệm chức sắc .....................................................35

2.1.1.3. Trình độ, phẩm hạnh ....................................................................................38

2.1.2. Quyền lợi của đội ngũ sư tăng ........................................................................41

2.1.3. Nghĩa vụ của sư tăng đối với nhà chùa và triều đình......................................44

2.2. Đánh giá về chính sách của triều Nguyễn đối với đội ngũ sư tăng....................46

2.2.1. Ảnh hưởng của chính sách đối với đội ngũ sư tăng dưới triều Nguyễn .........46

2.2.2. Tích cực...........................................................................................................48

2.2.3. Hạn chế............................................................................................................50

2.2.4. Bài học kinh nghiệm .......................................................................................51

KẾT LUẬN..............................................................................................................52

3

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................54

PHỤ LỤC

4

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Phật giáo truyền vào nước ta tính ra đã hơn 2000 năm, trải qua các thời kì lịch

sử của dân tộc, Phật giáo từ lâu đã ăn sâu bám rễ trong đời sống tinh thần của người

dân Việt Nam, gắn với sinh hoạt cộng đồng của người Việt, một sự gắn bó tự nhiên,

không do áp đặt của chính quyền, cả khi Phật giáo được suy tôn là Quốc giáo. Cùng

với sự tồn tại lâu dài đó, Phật giáo đã có những đóng góp to lớn trong tiến trình phát

triển của lịch sử Việt Nam.

Nói đến Phật giáo người ta thường nghĩ ngay đến hình ảnh những ngôi chùa

cổ kính, hệ thống giáo lí nhà Phật, bên cạnh đó một bộ phận không thể thiếu làm

nên diện mạo của Phật giáo chính là đội ngũ sư tăng. Đội ngũ sư tăng ở các nhà

chùa không chỉ là những người rời bỏ xã hội trần tục, tìm đến cửa chùa để mong

cho tâm hồn thanh thản, cái tâm trong sáng, tu nhân tích đức cho con người, mà bộ

phận này còn đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các tư tưởng văn hóa,

góp phần không nhỏ cho quá trình phát triển của xã hội, chính trị của đất nước.

Dưới triều Nguyễn (1802 – 1884), mỗi vị vua đều có những thái độ khác nhau

đối với Phật giáo. Xuất phát từ việc nhận thức được tầm quan trọng của đội ngũ sư

tăng đối với sự phát triển văn hóa, chính trị, xã hội của đất nước, các vị vua triều

Nguyễn thời kì này đã có những chính sách tiến bộ nhằm phát triển đội ngũ sư tăng

về mọi mặt như số lượng, trình độ, phẩm chất… Chính những chính sách đó đã góp

phần củng cố bộ phận sư tăng trong nhà chùa, vai trò của họ đối với đất nước và

càng làm tăng thêm vị trí của Phật giáo trong xã hội Việt Nam lúc bấy giờ.

Có rất nhiều đề tài đã nghiên cứu tổng quát về Phật giáo ở Việt Nam dưới các

triều đại phong kiến, nhất là triều Nguyễn. Thế nhưng rất ít những đề tài nghiên

cứu cụ thể về đội ngũ tăng sư, những chính sách của triều Nguyễn đối với sư tăng

và tác động của chính sách đó tới sự phát triển của Phật giáo Việt Nam dưới triều

Nguyễn. Hơn nữa, hiện nay, Phật giáo là một trong số những tôn giáo phát triển ở

nước ta và có số tăng ni Phật tử rất đông đảo trong cả nước trong khi các chính sách

của Nhà nước đối với sư tăng như quản lí, đào tạo… còn rất nhiều hạn chế, cần bổ

sung. Vì vậy, việc nghiên cứu chính sách đối với đội ngũ sư tăng và vai trò của nó

5

đối với Phật giáo triều Nguyễn có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.

Với những ý nghĩa khoa học và thực tiễn đó, tôi quyết định chọn đề tài:

“Chính sách của triều Nguyễn đối với đội ngũ sư tăng (1802 – 1884)” để thực

hiện khóa luận tốt nghiệp của mình.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Cho đến nay, việc nghiên cứu, tìm hiểu các vấn đề liên quan đến Phật giáo

dưới triều Nguyễn đều được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Tuy nhiên, vấn đề

chính sách của triều Nguyễn đối với đội ngũ sư tăng mới chỉ được nghiên cứu, đề

cập một cách chung chung, khái quát trong nội dung những chính sách của triều

Nguyễn đối với Phật giáo mà thôi.

Trong cuốn “Việt Nam Phật giáo sử luận” của Nguyễn Lang, NXB Văn học,

Hà Nội đã đề cập đến quá trình hình thành và phát triển của Phật giáo, cũng như các

đặc điểm của Phật giáo qua các thời kì. Bên cạnh đó, trong cuốn “Lịch sử Phật giáo

Đàng Trong” của Nguyễn Hiền Đức, NXB TP. Hồ Chí Minh, “Lịch sử Phật giáo xứ

Huế” của Thích Hải Ân và Hà Xuân Liêm, NXB Văn hóa Sài Gòn, TP. Hồ Chí

Minh đã cung cấp những tài liệu về tình hình phát triển Phật giáo ở Đàng Trong

cũng như các chính sách của nhà nước và ảnh hưởng của nó đối với Phật giáo thời

kì này. Tác giả Nguyễn Ngọc Quỳnh trong cuốn “Chính sách tôn giáo thời Tự Đức

(1848 - 1883)”, NXB Chính trị Quốc gia đã đi sâu tìm hiểu tình hình sinh hoạt tôn

giáo và những chính sách đối với các tôn giáo lớn thời Tự Đức như Nho giáo, Đạo

giáo và Công giáo. Đồng thời cũng phân tích những nguyên nhân cơ bản, những

nghịch lí trong chính sách tôn giáo thời Tự Đức, từ đó rút những điểm tích cực cũng

như hạn chế của triều vua này đối với các tôn giáo, trong đó có Phật giáo.

Các bài viết: “Chính sách tôn giáo của triều Nguyễn, những bài học kinh

nghiệm lịch sử”, của Đỗ Bang đăng trên Tạp chí Huế Xưa và Nay, số 77; “Chính

sách của triều Nguyễn đối với Phật giáo” của Lê Cung trong Phật giáo Việt Nam

với cộng đồng dân tộc, Thành hội Phật giáo, TP. Hồ Chí Minh; “Chính sách tôn

giáo của nhà Nguyễn nửa đầu thế kỉ XIX” của Nguyễn Văn Kiệm đăng trên Tạp chí

nghiên cứu lịch sử, số 6 đã đề cập đến chính sách của triều Nguyễn đối với các tôn

giáo, trong đó có Phật giáo. Tuy nhiên, các bài viết, bài nghiên cứu này chỉ mới nói

một cách khái quát, sơ lược về chính sách của triều Nguyễn đối với Phật giáo, chưa