Chế độ tỷ giá thả nổi có điều tiết - Kinh nghiệm quốc tế và chính sách tỷ giá hối đoái của Việt

§Ò ¸n Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ

Lêi më ®Çu

Sù hîp t¸c vµ tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ t¨ng lªn kh«ng nh÷ng lµm

cho trao ®æi hµng hãa trong níc gia t¨ng mµ cßn lµm cho trao ®æi hµng hãa, dÞch vô

gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn. Trªn c¬ së ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c

níc, sù liªn hÖ vÒ chÝnh trÞ vµ v¨n hãa gi÷a c¸c níc ngµy cµng ph¸t ®¹t. Nh÷ng mèi

quan hÖ thêng xuyªn vÒ mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n hãa gi÷a c¸c níc ®· lµm n¶y

sinh nh÷ng quan hÖ tiÒn tÖ cña níc nµy ®èi víi níc kia. Quan hÖ so s¸nh ®ång tiÒn

cña c¸c quèc gia víi nhau ®îc gäi lµ tû gi¸ hèi ®o¸i.

Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷ mét vai trß quan träng ®Õn t×nh h×nh ngo¹i hèi cña c¸c níc

vµ ¶nh hëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia, nã sÏ ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh

trong nÒn kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ c¶ t¹o ra m«i trêng an toµn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt

kinh doanh mµ ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. V× vËy, viÖc ¸p dông mét chÝnh

s¸ch tû gi¸ ®óng ®¾n lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng

kinh tÕ.

TÊt nhiªn cha h¼n lµ mét tû gi¸ lµ u viÖt ®èi víi níc nµy th× ®· lµ phï hîp víi

c¸c níc kh¸c, bëi v× mçi níc cã mét ®iÒu kiÖn kinh tÕ cô thÓ kh¸c nhau. ThËm chÝ

ngay trong mét quèc gia, viÖc ¸p dông cè ®Þnh mét chÕ ®é tû gi¸ khi c¸c ®iÒu kiÖn

kinh tÕ - chÝnh trÞ trong níc vµ quèc tÕ ®· thay ®æi còng kh«ng thÓ ®em l¹i mét kÕt

qu¶ tèt nh mong ®îi. §iÒu quan träng lµ ph¶i biÕt trong trêng hîp nµo th× cè ®Þnh tû

gi¸ ph¸t huy t¸c dông tèi ®a u ®iÓm cña m×nh, tõ ®ã sÏ quyÕt ®Þnh lùa chän viÖc ¸p

dông cè ®Þnh tû gi¸ mét c¸ch linh ho¹t phï hîp víi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ môc

tiªu u tiªn hµng ®Çu trong chiÕn lîc ph¸t triÓn ®Êt níc.

Kh«ng dÔ dµng vÒ mÆt lý thuyÕt còng nh thùc tÕ khi lùa chän mét hÖ thèng tû

gi¸ thÝch hîp. Trªn thùc tÕ cã nhiÒu tranh luËn vÒ lîi thÕ còng nh bÊt lîi cña hai

chÝnh s¸ch tû gi¸ ®Æc biÖt: tû gi¸ cè ®Þnh vµ tû gi¸ th¶ næi. Nhng cã nhiÒu lËp luËn

ñng hé sù kÕt hîp gi÷a hai chÕ ®é tû gi¸ trªn, ®ã lµ tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt. Nã cho

phÐp tËn dông lîi thÕ, ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng bÊt lîi cña c¶ hai chÕ ®é. V× thÕ, trªn

thùc tÕ, mét níc cã thÓ cã nhiÒu lùa chän c¸c kÕt hîp kh¸c nhau tïy thuéc vµo c¸c

®Æc ®iÓm cÊu tróc, nh÷ng có sèc bªn ngoµi cã thÓ x¶y ra vµ m«i trêng kinh tÕ vÜ m«.

1

§Ò ¸n Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ

Trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ - tµi chÝnh - tiÒn

tÖ quèc tÕ, viÖc h×nh thµnh mét chÝnh s¸ch tû gi¸ linh ho¹t vµ s¸t víi nh÷ng biÕn

®éng cña thÞ trêng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t

triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung còng nh thÞ trêng chøng kho¸n cßn non trÎ

cña níc ta nãi riªng.Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng tËn dông nh©n tè nµy cho sù thµnh c«ng

cña c«ng cuéc héi nhËp còng nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc ®Õn ®©u th×

cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, søc m¹nh kinh tÕ cña níc ta vµ

®Æc biÖt lµ sù phèi hîp linh ho¹t, ®óng ®¾n, mÒm dÎo gi÷a hai chÕ ®é tû gi¸ ®Ó ph¸t

huy u ®iÓm, h¹n chÕ nhîc ®iÓm cña chóng, sao cho ®¹t ®îc môc tiªu mét c¸ch hiÖu

qu¶ nhÊt.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn ®Þnh ®ã, em ®i s©u vµo ph©n tÝch ®Ò tµi:

" ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi

®o¸i cña ViÖt Nam "

§Ò ¸n nµy ®îc chia lµm 3 ch¬ng:

Ch¬ng I. Kh¸i qu¸t chung vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ho¹t ®éng cña tû gi¸ th¶ næi cã

®iÒu tiÕt

Ch¬ng II. ChÝnh s¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ cña ViÖt Nam trong thêi gian võa qua -

Thµnh tÝch vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ

Ch¬ng III. Nh÷ng chÝnh s¸ch cho mét tû gi¸ phï hîp ë ViÖt Nam trong thêi

gian tíi

Do tr×nh ®é vµ hiÓu biÕt thùc tÕ cßn h¹n chÕ nªn ®Ò ¸n nµy kh«ng thÓ tr¸nh

khái nh÷ng sai sãt. KÝnh mong thÇy gi¸o vµ c¸c b¹n ®ãng gãp ý kiÕn, quan t©m vµ

chØ b¶o thªm.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.

Hµ Néi th¸ng 5/ 2002

2

§Ò ¸n Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ

Ch¬ng I :

Kh¸i qu¸t chung vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ ho¹t ®éng

cña chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt

I - Tû gi¸ hèi ®o¸i

1. Kh¸i niÖm

Cã hai kh¸i niÖm vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i:

- C¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ ®îc mua vµ b¸n trªn thÞ trêng hèi ®o¸i b»ng

tiÒn tÖ quèc gia cña mét níc theo mét gi¸ c¶ nhÊt ®Þnh. V× vËy, gi¸ c¶ cña mét ®¬n vÞ

tiÒn tÖ níc nµy thÓ hiÖn b»ng mét sè ®¬n vÞ tiÒn tÖ níc kia ®îc gäi lµ tû gi¸ hèi ®o¸i.

VÝ dô: Mét ngêi nhËp khÈu ë §øc ph¶i bá ra 142.000 DEM ®Ó mua mét tê sÐc cã

mÖnh gi¸100.000 GBP ®Ó tr¶ tiÒn nhËp khÈu tõ Anh. Nh vËy gi¸ 1GBP lµ 1,42DEM,

®©y lµ tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a GBP vµ DEM.

- Tû gi¸ hèi ®o¸i cßn ®îc ®Þnh nghÜa ë khÝa c¹nh kh¸c, ®ã lµ quan hÖ so s¸nh gi÷a

tiÒn tÖ cña hai níc víi nhau.

Trong chÕ ®é b¶n vÞ vµng, tû gi¸ hèi ®o¸i lµ quan hÖ so s¸nh hai ®ång tiÒn vµng

cña hai níc víi nhau hoÆc lµ so s¸nh hµm lîng vµng cña hai ®ång tiÒn hai níc víi

nhau.

Trong chÕ ®é lu th«ng tiÒn giÊy, ngang gi¸ vµng kh«ng cßn lµ c¬ së h×nh thµnh tû

gi¸ hèi ®o¸i. ViÖc so s¸nh hai ®ång tiÒn víi nhau ®îc thùc hiÖn b»ng so s¸nh søc mua

cña hai tiÒn tÖ víi nhau, gäi lµ ngang gi¸ søc mua cña tiÒn tÖ.

VÝ dô: Mét hµng ho¸ A ë Mü mua víi gi¸ lµ 1USD, nhng ë ViÖt nam l¹i ®îc mua

víi gi¸ lµ 15.000VND.

Ngang gi¸ søc mua lµ: 1USD = 15.000 :1 = 15.000 VND

§©y lµ tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®« la Mü vµ ®ång ViÖt nam.

Tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay, lÞch sö ph¸t triÓn cña tû gi¸ hèi ®o¸i tr¶i qua rÊt

nhiÒu giai ®o¹n. Tríc thÕ chiÕn thø I (1914) nÒn kinh tÕ thÕ giíi ho¹t ®éng theo chÕ

®é b¶n vÞ vµng. Trong chÕ ®é nµy, vµng ®îc coi lµ tiÒn tÖ thÕ giíi vµ ®îc dïng nh mét

c«ng cô dù tr÷ vµ tiÒn tÖ thanh to¸n cuèi cïng gi÷a c¸c quèc gia. §ång tiÒn cña hÇu hÕt

c¸c níc ®Òu ®îc ®æi ra vµng, h×nh thµnh nªn tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh. Tuy nhiªn, ®Çu thÕ

chiÕn thø II, chÕ ®é nµy tan r·, nhêng chç cho mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i míi, ®ã lµ hÖ

3

§Ò ¸n Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ

thèng tû gi¸ cè ®Þnh - hÖ thèng Bretton Woods (1945-1971). Theo chÕ ®é nµy, th× c¸c níc

ph¶i quy ®Þnh hµm lîng vµng riªng cho ®ång tiÒn cña m×nh vµ so s¸nh víi hµm lîng vµng

cña USD ®Ó cã mét tû gi¸ chÝnh thøc víi biªn ®é giao ®éng kh«ng vît qu¸ 1%. Mét nhîc

®iÓm cña chÕ ®é tû gi¸ nµy lµ sù biÕn ®éng cña USD sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tû gi¸ cña tÊt

c¶ c¸c níc, v× vËy, vµo n¨m 1971, hÖ thèng Bretton Woods sôp ®æ hoµn toµn. N¨m 1970,

c¸c níc thuéc tæ chøc IMF ®· thµnh lËp mét c¬ chÕ tiÒn tÖ tÝn dông míi ®Ó ®iÒu tiÕt c¸n

c©n TTQT th«ng qua SDR (Special Drawing Right). Môc ®Ých lµ gióp c¸c níc thuéc tæ

chøc nµy cã thªm ph¬ng tiÖn TTQT mµ kh«ng ph¶i dïng ®Õn dù tr÷ vµng vµ ngo¹i tÖ. C¸c

níc ®îc tù do lùa chän chÕ ®é tû gi¸ cña níc m×nh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn vÒ

kinh tÕ vµ môc tiªu ph¸t triÓn cña mçi níc trong tõng thêi kú: cè ®Þnh, th¶ næi tù do hay

th¶ næi cã qu¶n lý.

2. u nhîc ®iÓm cña chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi vµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh

Samuelson ®· m« t¶ nh sau: “ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh cung cÊp cho chóng ta mét c¸i

neo, nhng mét con tÇu bá neo nhiÒu khi l¹i nguy hiÓm h¬n con tµu ®ang ®i, vµ nÕu ®Ó

c¸c ®ång tiÒn theo gi¸ c¶ thÞ trêng tù do th× chóng ta lang thang, quanh quÈn gièng nh

vÞ thuû thñ say khít”.

TÊt nhiªn cha h¼n lµ mét tû gi¸ lµ u viÖt ®èi víi níc nµy th× ®· lµ phï hîp víi c¸c

níc kh¸c, bëi v× mçi níc cã mét ®iÒu kiÖn kinh tÕ cô thÓ kh¸c nhau. ThËm chÝ ngay

trong mét quèc gia, viÖc ¸p dông cè ®Þnh mét chÕ ®é tû gi¸ khi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ -

chÝnh trÞ trong níc vµ quèc tÕ ®· thay ®æi còng kh«ng thÓ ®em l¹i mét kÕt qu¶ tèt nh

mong ®îi. §iÒu quan träng lµ ph¶i biÕt trong trêng hîp nµo th× cè ®Þnh tû gi¸ ph¸t huy

t¸c dông tèi ®a u ®iÓm cña m×nh, tõ ®ã sÏ quyÕt ®Þnh lùa chän viÖc ¸p dông cè ®Þnh tû

gi¸ mét c¸ch linh ho¹t phï hîp víi ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ môc tiªu u tiªn hµng ®Çu

trong chiÕn lîc ph¸t triÓn ®Êt níc.

2.1 ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh

a. ¦u ®iÓm

- TGC§ sÏ ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ c¶ t¹o ra m«i tr￾êng an toµn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ngo¹i th-

¬ng. C¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu kh«ng do dù vÒ kh¶ n¨ng mÊt vèn, thua thiÖt

trªn mçi kho¶n ph¶i ®ßi hay ph¶i tr¶ do rñi ro cña biÕn ®éng tû gi¸; t¹o niÒm tin kh«ng

nh÷ng cho d©n chóng mµ cßn cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi muèn ®Çu t vµo ViÖt nam.

4