Cấu trúc quần xã thực vật phù du trong các hồ chứa ở cao nguyên Lâm Viên, tỉnh Lâm Đồng

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các kết quả trong luận án

này là trung thực, chƣa có ai công bố trong bất kỳ công trình nào.

Tác giả

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Đoàn Nhƣ Hải, PGS.TS Lê Bá

Dũng đã định hƣớng và tận tình dẫn dắt tôi trong suốt quá trình nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn GS.TS Nguyễn Ngọc Lâm đã tạo mọi điều kiện thuận

lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập tại Cơ sở đào tạo.

Xin cảm ơn Lãnh đạo Viện Hải dƣơng học và Lãnh đạo Trƣờng Đại học Đà Lạt

đã tạo điều kiện về thời gian và sự hỗ trợ về vật chất cho tôi trong quá trình học tập và

nghiên cứu.

Xin cảm ơn ThS. Nguyễn Thị Mai Anh, CN. Nguyễn Cho đã hỗ trợ cho tôi định

loại động, thực vật phù du.

Xin cảm ơn các anh, chị đồng nghiệp, các em sinh viên khoa Môi trƣờng và Tài

nguyên, Trƣờng Đại học Đà Lạt đã giúp tôi đo đạc, thu mẫu ngoài thực địa và phân

tích mẫu tại phòng thí nghiệm trong suốt thời gian tôi thực hiện luận án.

Đặc biệt, xin cảm ơn gia đình, sự động viên tinh thần của cha, mẹ và em gái. Sự

hy sinh hết lòng của chồng cùng với sự khỏe mạnh, tự lập của hai con đã giúp tôi vƣợt

qua đƣợc khoảng thời gian đầy khó khăn và thử thách vừa qua.

Xin chân thành cảm ơn tất cả!.

Tác giả

Trần Thị Tình

iii

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................................iv

DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN NGÀNH.................................................v

DANH MỤC HÌNH, BẢNG ..........................................................................................vi

MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN ...........................................................................................4

1.1 Các đặc trƣng hồ nhiệt đới.....................................................................................4

1.1.1 Giới thiệu chung .............................................................................................4

1.1.2 Nhiệt độ, sự phân tầng và xáo trộn trong cột nƣớc ........................................6

1.1.3 Bức xạ và độ trong .........................................................................................7

1.1.4 Dinh dƣỡng và các chất hòa tan .....................................................................8

1.1.5 Lƣới thức ăn, ảnh hƣởng top-down và bottom-up trong hệ sinh thái hồ .......9

1.2 Đặc điểm hình thái và phân loại TVPD nƣớc ngọt .............................................12

1.2.1 Đặc điểm hình thái và những căn cứ phân loại TVPD.................................12

1.2.2 Các nhóm TVPD nƣớc ngọt .........................................................................17

1.3 Sinh thái thực vật phù du.....................................................................................21

1.3.1 Ánh sáng và quang hợp của TVPD ..............................................................21

1.3.2 Ảnh hƣởng của nhiệt độ, sự phân tầng và xáo trộn lên TVPD ....................23

1.3.3 Trao đổi chất và hấp thu dinh dƣỡng của TVPD..........................................25

1.3.4 Chiến lƣợc sống và sự thích nghi của TVPD ...............................................26

1.4 Biến động quần xã TVPD theo thời gian ............................................................33

1.4.1 Những thay đổi ngắn hạn - diễn biến ở quy mô phân tử và tế bào ..............34

1.4.2 Những thay đổi trung hạn - diễn thế quần xã TVPD....................................34

1.4.3 Những biến động dài hạn - dao động theo năm ...........................................35

1.5 Phân bố không gian của TVPD ...........................................................................36

1.5.1 Khả năng di chuyển chủ động của TVPD trong cột nƣớc............................37

1.5.2 Di chuyển bị động của TVPD trong cột nƣớc..............................................39

ii

1.5.3 Các tác nhân gây hao hụt TVPD trong thủy vực..........................................39

1.6 Mô hình AQUATOX...........................................................................................41

1.6.1 Khái quát mô hình AQUATOX ...................................................................41

1.6.2 Các nghiên cứu ứng dụng mô hình AQUATOX..........................................45

1.7 Đặc điểm khu vực nghiên cứu.............................................................................48

1.7.1 Điều kiện tự nhiên cao nguyên Lâm Viên....................................................48

1.7.2 Đặc điểm các hồ chứa ở cao nguyên Lâm Viên...........................................49

1.8 Nghiên cứu TVPD ở Việt Nam ...........................................................................51

CHƢƠNG 2. VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............................53

2.1 Đối tƣợng nghiên cứu..........................................................................................53

2.2 Vật liệu và phƣơng pháp nghiên cứu...................................................................53

2.2.1 Thực địa........................................................................................................53

2.2.2 Thực nghiệm.................................................................................................54

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................................62

3.1 Thành phần loài, mật độ và phân bố của TVPD hồ Đan Kia, Xuân Hƣơng và

Tuyền Lâm.................................................................................................................62

3.1.1 Thành phần loài TVPD hồ Xuân Hƣơng, Tuyền Lâm và Đan Kia..............62

3.1.2 Biến động mật độ TVPD hồ Xuân Hƣơng, Tuyền Lâm và Đan Kia ...........77

3.2 Đánh giá hiện trạng môi trƣờng nƣớc hồ Xuân Hƣơng, Tuyền Lâm và Đan Kia84

3.2.1 Hiện trạng môi trƣờng nƣớc hồ Xuân Hƣơng ..............................................84

3.2.2 Hiện trạng môi trƣờng nƣớc hồ Tuyền Lâm ................................................89

3.2.3 Hiện trạng môi trƣờng nƣớc hồ Đan Kia......................................................93

3.2.4 So sánh hiện trạng môi trƣờng 3 hồ nghiên cứu với các hồ khác ................98

3.3 Đặc trƣng cấu trúc quần xã TVPD và tác động của các yếu tố môi trƣờng........99

3.3.1 Chlorophyll a và yếu tố môi trƣờng .............................................................99

3.3.2 Tƣơng quan giữa mật độ TVPD (theo ngành) với yếu tố môi trƣờng .......100

3.3.2 Tƣơng quan giữa mật độ các loài TVPD với yếu tố môi trƣờng ...............102

iii

3.4 Ảnh hƣởng của dinh dƣỡng và sức ăn lên sinh trƣởng của TVPD ...................107

3.4.1 Dinh dƣỡng và sinh trƣởng của TVPD.......................................................107

3.4.2 Sức ăn của ĐVPD và sinh trƣởng của TVPD ............................................108

3.5 Mô phỏng và dự báo xu hƣớng phát triển hệ sinh thái hồ chứa bằng mô hình

AQUATOX .............................................................................................................111

KẾT LUẬN CHUNG..................................................................................................117

NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN............................................................119

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ...................................................120

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................121

DANH MỤC PHỤ LỤC .............................................................................................130

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ANOVA (Analysis of Variance): phân tích phƣơng sai

CCA (Canonical Correspondence Analysis): phân tích định vị trực tiếp

Chl-a (chlorophyll a): diệp lục tố a

DAPI (4,6 diamidino-2-phenylindole): thuốc nhuộm huỳnh quang

DNA (Deoxyribonucleic Acid): phân tử acid nucleic

DO (Dissolved Oxygen): ô xy hòa tan

ĐVPD: động vật phù du

ĐVNS: động vật nguyên sinh

ĐTV: động, thực vật

FC (Fecal Coliform): coliform chịu nhiệt

HTMT: hiện trạng môi trƣờng

NTU (Nephelometric Turbidity Unit): đơn vị đo độ đục theo thang Nephelo

QCVN: quy chuẩn Việt Nam

RDA (Redundancy - Analysis): phân tích giai thừa

RSi (Reactive Silicon Oxide): silic hòa tan (SiO3

-2

)

SVPD: sinh vật phù du

TN (Total nitrogen): nitơ tổng số

TP (Total phosphorour): phốt pho tổng số

TVPD: thực vật phù du

TVTS: thực vật thủy sinh

TL: tảo lam

VK: vi khuẩn

VR: vi rút

PACGAP (Prediction and Assessment of Cyanobacterial Growth and Production): Mô

hình dự báo, đánh giá chiều hƣớng phát triển và năng suất của VKL

PROTECH (Phytoplankton RespOnses To Environmental CHange): mô hình dự báo

động học của các quần thể TVPD trong hồ và hồ chứa

FAA: formaldehyde acetic acid

v

DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN NGÀNH

Ultra-oligotrophic: cực kiệt dƣỡng

Oligotrophic: kiệt dƣỡng

Mesotrophic: dinh dƣỡng trung bình

Eutrophic: phú dƣỡng

Hypertrophic: siêu phú dƣỡng

Taxon/taxa: bậc phân loại (số ít/số nhiều)

Zmix: độ sâu tầng xáo trộn

Picoplankton: TVPD kích thƣớc từ 2-20 µm

Nanoplankton: TVPD kích thƣớc 0.2-2 µm

Epilimnion: tầng trên

Metalimnion: tầng giữa

Hypolimnion: tầng đáy

Top  down: mối quan hệ/tác động từ trên xuống

Bottom  up: mối quan hệ/tác động từ dƣới lên

vi

DANH MỤC HÌNH, BẢNG

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.2 Nhiệt độ trung bình nƣớc hồ ở các vĩ độ..........................................................6

Hình 1.3 Lƣới thức ăn trong thủy vực nƣớc đứng nội địa.............................................10

Hình 1.4 Hình dạng cơ bản của TVPD nƣớc ngọt ........................................................13

Hình 1.5 Màu sắc một số nhóm TVPD. ........................................................................17

Hình 1.6 Nhiệt độ và sự phân tầng trong cột nƣớc........................................................24

Hình 1.7 Mô tả hình dạng 7 nhóm chức năng hình thái................................................32

Hình 1.8 Biến động của TVPD theo thời gian ..............................................................34

Hình 1.9 Mô hình khái niệm của AQUATOX cho hệ sinh thái ..........................................42

Hình 2.3 Mô hình số của nitơ trong AQUATOX..........................................................43

Hình 2.1 Hệ thống thủy văn cao nguyên Lâm Viên và các hồ nghiên cứu...................53

Hình 2.2 Mối quan hệ giữa tốc độ tăng trƣởng biểu kiến, tăng trƣởng riêng, mức chết

do bị ăn và do bị ly giải .................................................................................................56

Hình 2.3 Các trạm thu mẫu và các điểm tiếp nhận nƣớc vào hồ Đan Kia ....................59

Hình 2.4 Sơ đồ hóa nội dung và các hợp phần nghiên cứu...........................................61

Hình 3.1 Thành phần loài TVPD hồ Xuân Hƣơng........................................................62

Hình 3.2 Thành phần loài TVPD hồ Tuyền Lâm . ........................................................68

Hình 3.3 Thành phần loài TVPD hồ Đan Kia ...............................................................69

Hình 3.4 Chỉ số đa dạng Shannon (H’) của TVPD ở tầng mặt của hồ Xuân Hƣơng, Tuyền

Lâm và Đan Kia.............................................................................................................72

Hình 3.5 Biểu đồ RDA của yếu tố môi trƣờng và nhóm hình thái chức năng theo

Reynolds et al., (2002)...................................................................................................74

Hình 3.6 Biểu đồ RDA của yếu tố môi trƣờng và nhóm hình thái chức năng theo

Salmaso & Padisák, 2007 ..............................................................................................76

Hình 3.7 Biểu đồ RDA của yếu tố môi trƣờng và nhóm hình thái chức năng theo Kruk

et al., (2010)...................................................................................................................77

Hình 3.8 Biến thiên mật độ tế bào Cyanophyta và Chlorophyta nƣớc hồ Xuân Hƣơng ........79

Hình 3.9 Biến thiên mật độ tế bào Euglenophyta; Bacillariophyta; Dinophyta và

Cryptophyta trong nƣớc hồ Xuân Hƣơng......................................................................80

Hình 3.10 Biến thiên mật độ tế bào tảo Cyanophyta; Chlorophyta; Bacillariophyta và

Dinophyta ở hai tầng nƣớc hồ Tuyền Lâm....................................................................81

Hình 3.11 Biến thiên mật độ tế bào Cyanophyta; Bacillariophyta; Dinophyta,

Chrysophyta và Cryptophyta hồ Đan Kia. ....................................................................82

vii

Hình 3.12 Biến thiên độ trong Secchi và cƣờng độ ánh sáng, pH và nồng độ nitrat hồ

Xuân Hƣơng. .................................................................................................................86

Hình 3.13 Biến thiên nồng độ chl a, mật độ ĐVPD trong nƣớc hồ Xuân Hƣơng ........89

Hình 3.14 Biến thiên pH, nồng độ amoni và phốt phát, hàm lƣợng Chl a và ĐVPD nƣớc hồ

Tuyền Lâm.......................................................................................................................91

Hình 3.15 Bản đồ hiện trạng sử dụng đất lƣu vực hồ Đan Kia giai đoạn 2005-2015...93

Hình 3.16 Biến thiên cƣờng độ ánh sáng, độ trong Secchi, nồng độ chlorophyll a và

DO, đối chiếu QCVN với coliform chịu nhiệt, amoni & phốt phát nƣớc hồ Đan Kia. 96

Hình 3.17 Bản đồ hiện trạng sử dụng đất tại lƣu vực hồ Đan Kia năm 2010-2015......97

Hình 3.18 Biểu đồ phân tích CCA thành phần loài TVPD và yếu tố môi trƣờng nƣớc

hồ Xuân Hƣơng. ..........................................................................................................103

Hình 3.19 Biểu đồ phân tích CCA thành phần loài TVPD và yếu tố môi trƣờng nƣớc

hồ Tuyền Lâm..............................................................................................................105

Hình 3.20 Biểu đồ phân tích CCA thành phần loài TVPD và yếu tố môi trƣờng nƣớc

hồ Đan Kia...................................................................................................................106

Hình 3.21 Biến thiên sinh khối TVPD TN tháng 6/2014 nƣớc hồ Tuyền Lâm. ........107

Hình 3.22 Biến thiên sinh khối TVPD TN tháng 12/2014 nƣớc hồ Tuyền Lâm ........107

Hình 3.23 Diễn biến chất lƣợng nƣớc tầng mặt hồ Đan Kia.......................................113

Hình 3.24 Mô phỏng biến động TVPD hồ Đan Kia cho kịch bản thứ nhất................114

Hình 3.25 Mô phỏng biến động ĐVPD hồ Đan Kia cho kịch bản thứ nhất................115

Hình 3.26 Mô phỏng biến động TVPD và ĐVPD cho kịch bản thứ hai.....................116

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1 So sánh hồ nhiệt đới và hồ ôn đới....................................................................5

Bảng 1.2 Các nguồn nƣớc và tỉ lệ N/P tƣơng ứng...........................................................9

Bảng 1.3 Hệ thống phân hạng dinh dƣỡng các thủy vực dạng hồ ..................................9

Bảng 1.4 Phân biệt các nhóm TVPD theo kích thƣớc...................................................13

Bảng 1.5 Kích thƣớc trung bình của các taxon TVPD, thể tích xấp xỉ và diện tích bề

mặt của một số loài TVPD ............................................................................................14

Bảng 1.6 Ƣớc tính giá trị truyền quang nƣớc hồ...........................................................23

Bảng 1.7 Các nhóm hình thái – chức năng TVPD theo Reynolds (2002) ....................29

Bảng 1.8 Các nhóm hình thái – chức năng TVPD theo Salmaso & Padisák (2007) ....31

Bảng 1.9 Đặc tính di cƣ của các nhóm TVPD trong cột nƣớc ......................................36

Bảng 1.10 So sánh mô hình AQUATOX với các mô hình sinh thái khác....................47

Bảng 1.11 Một số đặc điểm hồ Đan Kia .......................................................................51

viii

Bảng 2.1 Nồng độ N và P bổ sung vào thí nghiệm dinh dƣỡng....................................55

Bảng 2.2 Điều kiện bố trí thí nghiệm pha loãng ...........................................................57

Bảng 3.2 Danh lục thành phần loài TVPD hồ Tuyền Lâm ...........................................66

Bảng 3.3 Danh lục thành phần loài TVPD hồ Đan Kia ................................................69

Bảng 3.4 Các chỉ số đa dạng sinh học TVPD hồ Xuân Hƣơng, Tuyền Lâm,Đan Kia .71

Bảng 3.5 Chỉ số đa dạng loài TVPD (H’) ở tầng mặt của 3 hồ nghiên cứu..................72

Bảng 3.6 Các nhóm hình thái – chức năng hiện diện trong 3 hồ nghiên cứu ...............73

Bảng 3.7 Yếu tố môi trƣờng tƣơng quan đáng kể với sinh khối nhóm hình thái chức

năng theo Reynolds et al., 2002 từ phân tích RDA......................................................75

Bảng 3.8 Mật độ TVPD hồ Xuân Hƣơng......................................................................78

Bảng 3.9 Mật độ TVPD hồ Tuyền Lâm ........................................................................80

Bảng 3.10 Mật độ TVPD hồ Đan Kia ...........................................................................83

Bảng 3.11 Các thông số thủy, lí, hóa và sinh học nƣớc hồ Xuân Hƣơng .....................84

Bảng 3.12 Các thông số thủy, lí, hóa và sinh học nƣớc hồ Tuyền Lâm........................89

Bảng 3.13 Các thông số thủy, lí, hóa và sinh học nƣớc hồ Đan Kia.............................94

Bảng 3.14 Tƣơng quan giữa chl-a và yếu tố môi trƣờng ............................................100

Bảng 3.15 Kết quả phân tích hồi quy đa biến TVPD với yếu tố môi trƣờng..............101

Bảng 3.16 Kết quả phân tích CCA hồ Xuân Hƣơng, Tuyền Lâm và Đan Kia ...........104

Bảng 3.17 Kết quả phân tích ANOVA các nghiệm thức 2 đợt TN dinh dƣỡng .........108

Bảng 3.18 Các phƣơng trình mô tả đƣờng hồi quy tăng trƣởng biểu kiến của các nhóm

SVPD (con mồi) ở những độ pha loãng khác nhau trong 2 đợt thí nghiệm................109

Bảng 3.19 Nồng độ các chất dinh dƣỡng và lƣu lƣợng nƣớc từ các nhánh suối trƣớc

khi đổ vào hồ Đan Kia ................................................................................................111

Bảng 3.20 Tỷ lệ đóng góp tải lƣợng dinh dƣỡng vào hồ Đan Kia từ các nhánh suối.112

Bảng 3.21 Các thông số tại trạm St.6 tầng mặt hồ Đan Kia .......................................112

1

MỞ ĐẦU

Hồ và hồ chứa có vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu, điều tiết dòng

chảy và là nơi cƣ ngụ của các loài thủy sinh vật. Chúng còn là nguồn cung cấp nƣớc

quan trọng cho các hoạt động nông nghiệp, công nghiệp, du lịch, thủy điện và sinh

hoạt của con ngƣời. Trong vài thập niên gần đây, chất lƣợng nƣớc ở các thủy vực dạng

hồ đã suy giảm rõ rệt. Nguyên nhân của sự suy giảm này có thể đến từ các tác động tự

nhiên cũng nhƣ các hoạt động của con ngƣời. Việc thay đổi diện tích và mục đích sử

dụng đất, canh tác nông nghiệp không hợp lí, nhất là ở những vùng đồi núi có độ dốc

cao có thể đƣa vào hồ một lƣợng lớn trầm tích, dƣ lƣợng phân bón và thuốc bảo vệ

thực vật.

Hiện nay, sự ô nhiễm từ hoạt động canh tác nông nghiệp và các nguồn thải sinh

hoạt ở cao nguyên Lâm Viên đã gây phú dƣỡng cho một số thủy vực, làm thay đổi cấu

trúc và chức năng của hệ sinh thái thủy vực, trong đó quần xã thực vật phù du (TVPD)

chịu tác động trực tiếp và gián tiếp. Các hiện tƣợng thƣờng gặp là sự phát triển quá

mức một số nhóm TVPD, thƣờng là tảo lam, gây hại đến những sinh vật khác trong

thủy vực. Để kiểm soát tình trạng này, cần nhận diện đƣợc nguồn gốc và bản chất của

các tác động lên thủy vực và thủy sinh vật. Trong thủy vực, TVPD là mắt xích quan

trọng của lƣới thức ăn và cũng là đối tƣợng chịu tác động của các yếu tố môi trƣờng.

Từng nhóm TVPD sẽ có những phản ứng khác nhau trƣớc những tác động của điều

kiện môi trƣờng, thông qua thay đổi về thành phần, sự phân bố, hay tốc độ tăng

trƣởng. Do đó, phân tích tổng hợp các đáp ứng của TVPD với các yếu tố môi trƣờng

có thể giúp làm sáng tỏ hơn ảnh hƣởng của điều kiện môi trƣờng đến cấu trúc quần xã

TVPD. Từ đó, xác định đƣợc các yếu tố môi trƣờng tác động lên toàn bộ hệ sinh thái

thủy vực.

Trên thế giới, những nghiên cứu về các yếu tố tác động lên TVPD trong các thủy

vực dạng hồ đƣợc thực hiện khá sớm và phần lớn ở vùng ôn đới (Scheffer, 1998).

Những nghiên cứu ở vùng nhiệt đới thƣờng ít và trễ hơn (Tudorancea et al., 1999).

Việt Nam, có số lƣợng hồ và hồ chứa nhiều nhƣng những nghiên cứu về chúng chƣa

nhiều. Đặc biệt, nghiên cứu mối quan hệ giữa yếu tố môi trƣờng với TVPD cũng nhƣ

giữa TVPD với các nhóm sinh vật khác chƣa đƣợc quan tâm đúng mức. Phần lớn các

2

nghiên cứu liên quan đến TVPD đều tập trung vào mảng phân loại học (Đặng Ngọc

Thanh và cs., 2002).

Cho đến nay, nghiên cứu về tác động của yếu tố môi trƣờng lên cấu trúc quần xã

TVPD ở Việt Nam cũng nhƣ ở cao nguyên Lâm Viên dựa trên chuỗi số liệu năm vẫn

chƣa đƣợc thực hiện. Do đó, nghiên cứu“Cấu trúc quần xã TVPD trong các hồ chứa ở

cao nguyên Lâm Viên” ngoài những đóng góp về mặt phân loại học cho khu hệ vi tảo

nƣớc ngọt ở Tây Nguyên còn giúp tăng cƣờng hiểu biết về đáp ứng của TVPD với các

điều kiện môi trƣờng cũng nhƣ xác định các yếu tố môi trƣờng chi phối lên hệ sinh

thái thủy vực.

Về mặt thực tiễn, việc nhận diện đâu là ảnh hƣởng chính lên thủy sinh vật, trong

đó có quần xã TVPD, sẽ là cơ sở khoa học, hỗ trợ công tác quản lý, bảo vệ đa dạng

sinh học các nguồn nƣớc cũng nhƣ chất lƣợng nƣớc trong các hồ chứa nói chung, hồ

chứa ở cao nguyên Lâm Viên nói riêng.

 Mục tiêu

- Xác định đặc trƣng cấu trúc quần xã TVPD trong các hồ chứa ở cao nguyên Lâm

Viên.

- Xác định yếu tố tác động lên cấu trúc quần xã TVPD trong các hồ chứa ở cao nguyên

Lâm Viên

 Nội dung

- Thành phần loài, mật độ và phân bố của TVPD trong nƣớc hồ Xuân Hƣơng, Tuyền

Lâm và Đan Kia

- Hiện trạng môi trƣờng nƣớc hồ Xuân Hƣơng, Tuyền Lâm và Đan Kia

- Mối quan hệ giữa TVPD với môi trƣờng và đặc trƣng cấu trúc của mỗi hồ nghiên

cứu.

- Ảnh hƣởng của dinh dƣỡng và sức ăn (của ĐVPD) lên sinh trƣởng của TVPD

- Mô phỏng và dự báo xu hƣớng biến đổi của hệ sinh thái hồ chứa bằng mô hình hóa

 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án

- Xây dựng cơ sở dữ liệu khu hệ TVPD nhiệt đới nói chung, vùng cao nguyên nhiệt

đới nói riêng. Cung cấp thông tin cho các nghiên cứu ứng dụng từ TVPD.

3

- Xác định tầm ảnh hƣởng của yếu tố môi trƣờng lên các thủy vực dạng hồ cũng nhƣ

lên TVPD, làm cơ sở để xây dựng các giải pháp quản lí, sử dụng và khai thác hợp lí

các nguồn nƣớc của địa phƣơng.

- Góp phần tìm ra nguyên nhân bùng phát TVPD trong các thủy vực dạng hồ, làm cơ

sở cho các giải pháp hạn chế sự bùng phát TVPD, đặc biệt là nở hoa tảo lam trong các

hồ chứa tại cao nguyên Lâm Viên.

- Áp dụng các phƣơng pháp, kỹ thuật và công cụ mới vào nghiên cứu khoa học, nhằm

giải quyết các vấn đề thực tiễn.

4

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN

1.1 Các đặc trƣng hồ nhiệt đới

1.1.1 Giới thiệu chung

Hồ đƣợc hiểu là hồ tự nhiên và hồ chứa (reservoir) là hồ nhân tạo. Điểm khác

biệt dễ nhận thấy giữa hai thủy vực này là hồ tự nhiên có quá trình kiến tạo do hoạt

động địa chất từ rất lâu còn hồ chứa đƣợc tạo nên do có đập ngăn dòng chảy của sông

hoặc suối, có thời gian hình thành gần đây. Hồ tự nhiên có hệ thủy sinh vật đặc trƣng

và đa dạng, ngƣợc lại hồ chứa có thành phần loài kém đa dạng hơn do đƣợc thay đổi từ

hệ sinh thái sông, suối sang hệ sinh thái hồ (Đặng Ngọc Thanh và cs. 2002).

Nghiên cứu đầm hồ ở vùng ôn đới đƣợc thực hiện từ rất sớm (Hutchinson, 1967)

và đạt đƣợc nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, các nghiên cứu hƣớng này ở vùng

nhiệt đới khiêm tốn hơn dù rằng số lƣợng các hồ lớn ở khu vực nhiệt đới chiếm tỷ lệ

cao trên phạm vi toàn cầu (Sarmento, 2012).

Hình 1.1 Phân chia các đới khí hậu khu vực châu Á theo hệ thống Koeppen-Geiger

(sửa theo Kottek et al., 2006)