Các tập hợp lực lượng trong WTO: thực trạng và triển vọng

Nghiên cứu Quốc tế số 1 (92) Các vấn đề Quốc tế

3/2013 159 1 160 3/2013

CÁC TẬP HỢP LỰC LƯỢNG TRONG WTO:

THỰC TRẠNG VÀ TRIỂN VỌNG

Chu Minh Thảo*

Tóm tắt

Trong vài thập kỷ qua, cùng với xu thế toàn cầu hóa và tự do hóa

thương mại, thế giới đã chứng kiến xu hướng tập hợp lực lượng giữa các

nước đang phát triển với nhau và trong một số trường hợp giữa các nước

đang phát triển với các nước phát triển, nhằm đảm bảo sự bình đẳng

trong quá trình ra quyết định, tăng khả năng đàm phán, mặc cả để bảo

vệ lợi ích chung mong muốn trên bàn đàm phán đa phương. Quá trình

tập hợp lực lượng này đã có những chuyển biến tích cực, đóng góp to lớn

và tạo ra được những đột phá nhất định nhằm hướng tới một nền thương

mại công bằng, bình đẳng hơn đối với lợi ích của tất cả các nước. Trong

bối cảnh đó, với tư cách là thành viên mới của WTO (2007), việc tìm hiểu

nghiên cứu các tập hợp lực lượng kinh tế hiện có, đặc biệt là trong WTO

và dự báo khả năng phát triển của các tập hợp lực lượng kinh tế này

trong thời gian tới là một nhu cầu cấp bách, phục vụ cho việc thực hiện

chính sách chủ động hội nhập quốc tế, nhất là hội nhập kinh tế quốc tế

của Việt Nam bởi lẽ việc tích cực tham gia vào các tập hợp lực lượng

phù hợp với Việt Nam có thể có tác động đến quá trình định hình các quy

tắc thương mại quốc tế có lợi cho ta ngay từ giai đoạn đầu, thay vì chịu

sức ép phải tuân theo các luật chơi do các nước khác đặt ra, hoặc tránh

* Nghiên cứu viên, Viện Nghiên cứu Chiến lược Ngoại giao, Học viện Ngoại giao.

trường hợp phải khởi kiện các nước mạnh hơn ra cơ quan giải quyết

tranh chấp của WTO. Xuất phát từ nhận thức đó, bài viết này sẽ tập

trung vào phân tích một số nét chính trong quá trình hình thành và phát

triển các tập hợp lực lượng (THLL) trong WTO, đánh giá các thành tựu,

điểm được và chưa được của tập hợp lực lượng trong WTO và dự đoán

triển vọng phát triển của các nhóm tập hợp lực lượng này.

Quá trình hình thành và phát triển các tập hợp lực lượng trong WTO

Bối cảnh xuất hiện các tập hợp lực lượng trong WTO

Thế giới từ sau thế chiến thứ hai, đặc biệt là từ sau các phong trào

phi thực dân hoá những năm 40-50, đã chứng kiến những biến chuyển

lớn như xu thế toàn cầu hóa, tự do hóa thương mại, sự nổi lên mạnh mẽ

của Trung Quốc, sự phát triển của các nước đang phát triển, quá trình tập

hợp lực lượng dẫn đến những thay đổi trong cơ cấu quyền lực, đòi hỏi sự

bình đẳng hơn trong các tổ chức quốc tế, trong đó có Tổ chức Thương

mại thế giới (WTO).

WTO là một tổ chức ra đời với nhiều thay đổi. Điểm nổi bật của

WTO là tổ chức của mọi thành viên, nghĩa là tất cả các quyết định quan

trọng của WTO được đưa ra là kết quả của sự đồng thuận chung của các

thành viên của tổ chức,

1

nếu không thể đạt được sự đồng thuận thì vấn đề

sẽ được quyết định bằng hình thức bỏ phiếu và mỗi thành viên WTO có

quyền ngang nhau, được bỏ 1 phiếu. Bên cạnh đó, WTO nhấn mạnh vào

các điểm như: (i) quy định chi tiết hơn trong một loạt các lĩnh vực mới về

dịch vụ, quyền sở hữu trí tuệ, các tiêu chuẩn lao động, môi trường, an toàn

thực phẩm, quy định liên quan đến sản phẩm và quy trình; (ii) thực thi giải

1 World Trade Organization, http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/

org1_e.htm#ministerial.

, 3/2013: 159-178.