các hình thức trả lương tại công ty công trình giao thông iii - hà nội

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

Lêi nãi ®Çu

I. Lý do chän ®Ò tµi

Tõ khi níc ta chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh

tÕ thÞ trêng víi viÖc chuyÓn giao quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh. Mçi

doanh nghiÖp ®Òu ph¶i x¸c ®Þnh môc tiªu sèng cßn lµ s¶n xuÊt kinh doanh cã

l·i vµ ph¸t triÓn. Tuú thuéc vµo tõng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau mµ mçi doanh

nghiÖp ®a ra c¸c chiÕn lîc vµ ®êng lèi cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn cña m×nh.

Ngµy nay trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi sù thu hót ®Çu t cña níc ngoµi

vµo ViÖt Nam th× viÖc c«ng nh©n ph¶i ®îc ®µo t¹o nh thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o hä

lµm ®îc tèt c«ng viÖc ®îc giao. Do vËy viÖc ®Çu t vµo con ngêi ®îc cho lµ mét

lÜnh vùc ®Çu t cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, ph¶i biÕt ph¸t huy triÖt ®Ó nh©n tè con ng￾êi ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng trong mçi ngêi lao ®éng.

Thu nhËp tõ viÖc lµm vµ ®Æc trng x· héi - nghÒ nghiÖp - kü n¨ng cña viÖc

lµm lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña ngêi lao ®éng vµ còng lµ vÊn ®Ò träng t©m

ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam khi chuyÓn sang giai ®o¹n

c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. TiÒn l¬ng lµ mét phÇn quan träng gióp

®¶m b¶o cuéc sèng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh ngêi lao ®éng. NÕu lùa chän c¸ch

tr¶ l¬ng hîp lý sÏ t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng thùc hiÖn tèt c«ng viÖc, nhiÖt

t×nh vµ vµ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó lµm viÖc. Cßn ngîc l¹i, ngêi lao

®éng sÏ thê ¬ víi c«ng viÖc cña m×nh, hä chØ lµm cho xong bæn phËn bëi v×

tiÒn l¬ng sÏ kh«ng ®¶m b¶o cuéc sèng cña hä vµ gia ®×nh hä. Hä sÏ quan t©m

®Õn thu nhËp ngoµi tiÒn l¬ng h¬n lµ quan t©m ®Õn tiÒn l¬ng hä nhËn ®îc. Khi

®ã tiÒn l¬ng kh«ng kÝch thÝch ®îc hä lµm viÖc h¨ng say.

Trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty c«ng tr×nh giao th«ng III Hµ Néi. Em

thÊy c«ng t¸c tr¶ l¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty vÉn cßn h¹n

chÕ, em ®· chän ®Ò tµi "C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i C«ng ty c«ng tr×nh giao

th«ng III - Hµ Néi" lµm chuyªn ®Ò tèt nghiÖp.

II. KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò

Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, néi dung cña luËn v¨n ®îc chia lµm

ba ch¬ng:

Ch¬ng I: Nh÷ng lý luËn chung vÒ tiÒn l¬ng

Ch¬ng II: Ph©n tÝch thùc tr¹ng c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng t¹i c«ng ty c«ng

tr×nh giao th«ng III - Hµ Néi

Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c tr¶ l¬ng t¹i C«ng

ty c«ng tr×nh giao th«ng III.

1

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

Ch¬ng I

Nh÷ng lý luËn chung vÒ tiÒn l¬ng

I. Kh¸i niÖm chung vÒ tiÒn l¬ng

1. Kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng søc lao ®éng,

søc lao ®éng lµ hµng ho¸ do vËy tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. Khi ph©n

tÝch vÒ nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa, n¬i mµ c¸c quan hÖ thÞ trêng thèng trÞ mäi

quan hÖ kinh tÕ, x· héi kh¸c. C.M¸c viÕt: "TiÒn c«ng kh«ng ph¶i gi¸ trÞ hay

gi¸ c¶ cña lao ®éng mµ chØ lµ mét h×nh thøc c¶i trang gi¸ trÞ hay gi¸ c¶ søc lao

®éng".

TiÒn l¬ng ph¶n ¸nh nhiÒu quan hÖ kinh tÕ, x· héi kh¸c nhau. TiÒn l¬ng tr￾íc hÕt lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng (mua søc lao ®éng) tr¶ cho ngêi lao

®éng (ngêi b¸n søc lao ®éng). §ã lµ quan hÖ kinh tÕ cña tiÒn l¬ng. MÆt kh¸c,

do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña lo¹i hµng ho¸ søc lao ®éng mµ tiÒn l¬ng kh«ng chØ

thuÇn tuý lµ vÊn ®Ò kinh tÕ mµ cßn lµ mét vÊn ®Ò x· héi rÊt quan träng liªn

quan ®Õn ®êi sèng vµ trËt tù x· héi. §ã lµ quan hÖ x· héi.

Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhÊt lµ trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®èi víi

chñ doanh nghiÖp, tiÒn l¬ng lµ mét phÇn chi phÝ cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt -

kinh doanh. V× vËy tiÒn l¬ng lµ thu nhËp tõ qu¸ tr×nh lao ®éng cña hä, phÇn

thu nhËp chñ yÕu ®èi víi ®¹i ®a sè lao ®éng trong x· héi, cã ¶nh hëng trùc

tiÕp ®Õn møc sèng cña hä. PhÊn ®Êu n©ng cao tiÒn l¬ng lµ môc ®Ých cña hÕt

th¶y ngêi lao ®éng. Môc ®Ých nµy t¹o ®éng lùc ®Ó ngêi lao ®éng ph¸t triÓn

tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña m×nh.

Trong ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn nh ë níc

ta hiÖn nay, ph¹m trï tiÒn l¬ng ®îc thÓ hiÖn cô thÓ trong tõng thµnh phÇn vµ

khu vùc kinh tÕ.

Trong thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc vµ khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, tiÒn

l¬ng lµ sè tiÒn mµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, c¸c c¬ quan, tæ chøc cña nhµ

níc tr¶ cho ngêi lao ®éng theo c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch cña nhµ níc vµ ®îc thÓ

hiÖn trong hÖ thèng l¬ng thang l¬ng, b¶ng l¬ng do Nhµ níc qui ®Þnh.

Trong c¸c thµnh phÇn vµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, tiÒn l¬ng

chÞu sù t¸c ®éng chi phèi rÊt lín cña thÞ trêng lao ®éng. TiÒn l¬ng trong khu

vùc nµy dï vÉn nµm trong khu«n khæ luËt ph¸p vµ theo nh÷ng chÝnh s¸ch cña

chÝnh phñ, nhng lµ nh÷ng giao dÞch trùc tiÕp gi÷a chñ vµ thî, nh÷ng "mÆc c¶"

cô thÓ gi÷a mét bªn lµm thuª vµ mét bªn ®i thuª. Nh÷ng hîp ®ång lao ®éng

nµy cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ph¬ng thøc tr¶ c«ng. §øng trªn ph¹m vi toµn x·

2

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

héi, TL ®îc xem xÐt vµ ®Æt trong quan hÖ vÒ ph©n phèi thu nhËp, quan hÖ s¶n

xuÊt vµ tiªu dïng, quan hÖ vÒ trao ®æi… vµ do vËy c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng,

thu nhËp lu«n lu«n lµ c¸c chÝnh s¸ch träng t©m cña mäi quèc gia.

TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ.

TiÒn l¬ng danh nghÜa lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi

lao ®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc trùc tiÕp vµo NSL§ vµ hiÖu qu¶

lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, phô thuéc vµo tr×nh ®é, kinh nghiÖm lµm viÖc…

ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng.

TL thùc tÕ ®îc hiÓu lµ sè lîng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i

dÞch vô cÇn thiÕt mµ ngêi lao ®éng hëng l¬ng cã thÓ mau ®îc b»ng tiÒn l¬ng

danh nghÜa cña hä.

Nh vËy TL thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo sè tiÒn l¬ng danh nghÜa mµ

cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô

cÇn thiÕt mµ hä muèn mua. Mèi quan hÖ gi÷a TL thùc tÕ vµ TL danh nghÜa ®-

îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc sau ®©y:

Itltt =

Ta cã thÓ thÊy râ lµ nÕu gi¸ c¶ t¨ng lªn th× TL thùc tÕ g¶im ®i. §iÒu nµy

cã thÓ x¶y ra ngay c¶ khi TL danh nghÜa t¨ng lªn (do cã nh÷ng thay ®æi, ®iÒu

chØnh trong chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng). §©y lµ mét quan hÖ rÊt phøc t¹p do sù thay

®æi cña tiÒn l¬ng dnah nghÜa, cña gia c¶ vµ phô thuéc vµo nh÷ng yÕu tè kh¸c

nhau. §ã còng lµ ®èi tîng qu¶n lý trùc tiÕp trong c¸c chÝnh s¸ch vÒ thu nhËp,

tiÒn l¬ng vµ ®êi sèng.

3. B¶n chÊt cña tiÒn l¬ng.

TiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao

®éng th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi cã søc lao ®éng vµ ngêi sö dông ngêi

lao ®éng. §Ó bï ®¾p phÇn hao phÝ lao ®éng ®ã hä cÇn cã mét lîng nhÊt ®Þnh

c¸c vËt phÈm tiªu dïng cho nhu cÇu ¨n, mÆc, ë, ®i l¹i… vµ ngêi sö dông lao

®éng ph¶i ®¸p øng nhu cÇu ®ã ®óng møc hao phÝ mµ ngêi lao ®éng ®· bá ra

th«ng qua tiÒn l¬ng. Do ®ã søc lao ®éng cã thÓ lµ hµng ho¸ phô thuéc vµo sù

biÕn ®éng cung cÇu vµ chÊt lîng hµng ho¸ søc lao ®éng trªn thÞ trêng tøc lµ

chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt gi¸ trÞ ®ãng vai trß chñ ®¹o. TiÒn l¬ng ®¶m

b¶o cho ngêi lao ®éng cã thÓ t¸i s¶n xuÊt lao ®éng ®Ó hä cã thÓ tham gia vµo

qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt tiÕp theo. V× vËy, tiÒn l¬ng bao gåm nhiÒu yÕu tè cÊu

thµnh, ®Ó thu nhËp lµ nguån sèng chñ yÕu cña b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ cña

gia ®×nh hä. ViÖc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng kh«ng chØ c¨n cø vµo hîp ®ång

3

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

mµ c¨n cø vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngêi lao ®éng mµ

hä nhËn ®îc sau mét thêi gian lao ®éng mµ hä bá ra.

4. Chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng

Con ngêi cã mét vÞ trÝ quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, con ngêi lµ

yÕu tè cÊu thµnh, vËn hµnh nªn tæ chøc s¶n xuÊt. Theo nghiªn cøu cña c¸c nhµ

kinh tÕ ®· kÕt luËn: §éng c¬ lao ®éng b¾t nguån tõ hÖ thèng nhu cÇu vÒ vËt

chÊt vµ tinh thÇn cña con ngêi. Hä lao ®éng víi môc ®Ých nh»m tho¶ m·n nhu

cÇu cña b¶n th©n, cña x· héi. Nhu cÇu cña con ngêi ngµy cµng phong phó, ®a

d¹ng cã thÓ nã nhu cÇu cña con ngêi lµ kh«ng cã giíi h¹n. TiÒn l¬ng trong nÒn

kinh tÕ thÞ trêng ®îc g¾n víi nh÷ng chøc n¨ng sau:

- TiÒn l¬ng ®¶m b¶o ®ñ chi phÝ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Theo C¸c

M¸c "TiÒn l¬ng kh«ng chØ nu«i sèng b¶n th©n ngêi c«ng nh©n mµ cßn ph¶i d

®ñ ®Ó nu«i sèng gia ®×nh anh ta, tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o ®Ó duy tr× søc lao

®éng.

- §¶m b¶o vai trß kÝch thÝch cña tiÒn l¬ng. V× ®éng c¬ cña tiÒn l¬ng, ngêi

lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc, tiÒn l¬ng ph¶i t¹o ®îc sù say

mª c«ng viÖc, kh«ng ngõng båi dìng, n©ng cao tr×nh ®é mäi mÆt, kiÕn thøc

chuyªn m«n, kü n¨ng…

- §¶m b¶o vai trß ®iÒu phèi lao ®éng. Víi tiÒn l¬ng ®îc tho¶ ®¸ng ngêi

lao ®éng sÏ tù nguyÖn ®¶m nhËn mäi c«ng viÖc ®îc giao phï hîp víi kh¶ n¨ng

cña b¶n th©n m×nh.

- Vai trß qu¶n lý lao ®éng cña tiÒn l¬ng. Doanh nghiÖp sö dông c«ng cô

tiÒn l¬ng kh«ng chØ víi môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho ngêi lao ®éng mµ

cßn môc ®Ých kh¸c n÷a lµ th«ng qua tr¶ l¬ng ®Ó theo dâi lao ®éng, kiÓm tra,

gi¸m s¸t ngêi lao ®éng, ®¸nh gi¸ chÊt lîng ngêi lao ®éng, ®¶m b¶o tiÒn l¬ng

chi tr¶ cã hiÖu qu¶.

5. Vai trß cña tiÒn l¬ng

TiÒn l¬ng lµ nguån thu nhËp chÝnh cña ngêi lao ®éng, lµ yÕu tè ®Ó ®¶m

b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, mét bé phËn ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt x· héi. V×

vËy, tiÒn l¬ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ

gia ®×nh. ë ®©y, tríc hÕt tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t tèi

thiÓu cña ngêi lao ®éng nh ¨n, ë, ®i l¹i… Tøc lµ tiÒn l¬ng ph¶i ®ñ ®Ó duy tr×

cuéc sèng tèi thiÓu cña ngêi lao ®éng. ChØ cã khi ®îc nh vËy, tiÒn l¬ng míi

thùc sù cã vai trß quan träng kÝch thÝch lao ®éng, vµ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña

ngêi lao ®éng ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi. §ång thêi, chÕ

4

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

®é tiÒn l¬ng phï hîp víi søc lao ®éng ®· hao phÝ sÏ ®em l¹i sù l¹c quan vµ tin

tëng vµo doanh nghiÖp, vµo chÕ ®é hä ®ang sèng.

Nh vËy, tríc hÕt tiÒn l¬ng cã vai trß ®èi víi sù sèng cña con ngêi lao

®éng, tõ ®ã trë thµnh ®ßn b¶y kinh tÕ ®Ó nã ph¸t huy néi lùc tèi ®a hoµn thµnh

c«ng viÖc. Khi ngêi lao ®éng ®îc hëng thu nhËp xøng ®¸ng víi c«ng søc cña

hä ®· bá ra th× lóc ®ã víi bÊt kú c«ng viÖc g× hä còng sÏ lµm. Nh vËy cã thÓ

nãi tiÒn l¬ng ®· gãp phÇn quan träng gióp nhµ tæ chøc ®iÒu phèi c«ng viÖc dÔ

dµng thuËn lîi.

Trong doanh nghiÖp viÖc sö dông c«ng cô tiÒn l¬ng ngoµi môc ®Ých t¹o

vËt chÊt cho ngêi lao ®éng, tiÒn l¬ng cßn cã ý nghÜa lín trong viÖc theo dâi

kiÓm tra vµ gi¸m s¸t ngêi lao ®éng. TiÒn l¬ng ®îc sö dông nh lµ thíc ®o hiÖu

qu¶ c«ng viÖc b¶n th©n t×n long lµ mét bé phËn cÊu thµnh bªn chi phÝ s¶n xuÊt,

chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.

V× vËy, nã lµ yÕu tè n»m trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Do ®ã, tiÒn l¬ng còng

¶nh hëng ®Õn doanh nghiÖp. Víi nhòng vai trß to lín nh trªn cña tiÒn l¬ng

trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng th× viÖc lùa chän h×nh thøc tr¶ l¬ng phï hîp víi

®iÒu kiÖn, ®Æc thï s¶n xuÊt cña tõng ngµnh, tõng doanh nghiªp sÏ cã t¸c dông

tÝch cùc thóc ®Èy ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n

xuÊt cña kinh doanh. §©y lu«n lu«n lµ vÊn ®Ò nãng báng trong tÊt c¶ c¸c

doanh nghiÖp mét chÕ ®é tiÒn l¬ng lý tëng võa ®¶m b¶o lîi Ých ngêi lao ®éng,

ngêi sö dông lao ®éng vµ toµn x· héi.

II. C¸c chÕ ®é tiÒn l¬ng chÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc

1. ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc

1.1. Kh¸i niÖm

ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc lµ toµn bé nh÷ng quy ®Þnh chung cña Nhµ níc

vµ c¸c xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp vËn dông ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng - c¨n

cø vµo chÊt lîng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt

®Þnh.

ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc ¸p dông cho c«ng nh©n nh÷ng ngêi lao ®éng

trùc tiÕp vµ tr¶ l¬ng theo kÕt qu¶ lao ®éng cña hä thÓ hiÖn qua sè lîng vµ chÊt

lîng. Sè lîng lao ®éng ®îc thÓ hiÖn qua møc hao phÝ lao ®éng dïng ®Ó s¶n

xuÊt s¶n phÈm trong mét kho¶ng thêi gian theo lÞch nµo ®ã. ChÊt lîng lao

®éng lµ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ngêi lao ®éng sö dông vµo qu¸ tr×nh lao ®éng,

chÊt lîng lao ®éng thÓ hiÖn ë tr×nh ®é gi¸o dôc, ®µo t¹o, kinh nghiÖm, kü n¨ng

chÊt lîng lao ®éng cao th× n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc sÏ cao.

C.M¸c viÕt: "Lao ®éng phøc t¹p chØ lµ béi sè cña lao ®éng gi¶n ®¬n nh©n ®«i

5

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

lªn, thµnh thö mét sè lîng lao ®éng phøc t¹p nµo ®ã cã thÓ t¬ng ®¬ng víi mét

sè lîng lín vÒ lao ®éng gi¶n ®¬n". Lao ®éng phøc t¹p trong ý nghÜa cña C¸c

M¸c lµ lao ®éng cã tr×nh ®é lµnh nghÒ cao. Râ rµng muèn x¸c ®Þnh ®óng ®¾n

tiÒn l¬ng cho tõng lo¹i c«ng viÖc, cÇn x¸c ®Þnh râ sè lîng vµ chÊt lîng lao

®éng nµo ®ã ®· hao phÝ ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã. §ång thêi x¸c ®Þnh ®iÒu

kiÖn lao ®éng cña c«ng viÖc cô thÓ ®ã.

1.2. ý nghÜa cña viÖc ¸p dông chÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc

- ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc t¹o kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng gi÷a c¸c

doanh nghiÖp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c nghÒ mét c¸ch hîp lý, gi¶m bít tÝnh chÊt

b×nh qu©n trong viÖc tr¶ l¬ng.

- ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc cã t¸c dông lµm cho viÖc bè trÝ vµ sö dông

c«ng nh©n thÝch hîp víi kh¶ n¨ng vÒ søc khoÎ vµ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña hä,

t¹o c¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch lao ®éng, nhÊt lµ kÕ ho¹ch tuyÓn chän, ®µo t¹o

n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cho ngêi lao ®éng.

- ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc cã t¸c dông khuyÕn khÝch vµ thu hót ngêi lao

®éng vµo lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh nghÒ cã ®iÒu kiÖn lao ®éng n¨ng nhäc,

khã kh¨n, ®éc h¹i.

- ChÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh, tr¸i l¹i tuú theo ®iÒu

kiÖn vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh vµ chÕ ®é tiÒn l-

¬ng nµy ®îc c¶i tiÕn hay söa ®æi thÝch hîp ®Ó ph¸t huy tèt vai trß, t¸c dông

cña nã.

1.3. Néi dung cña chÕ ®é tiÒn l¬ng cÊp bËc

1.3.1. Thang l¬ng:

a) Kh¸i niÖm

Thang l¬ng lµ b¶n x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l¬ng gi÷a c«ng nh©n

trong cïng mét nghÒ hoÆc mét nhãm nghÒ gièng nhau, theo tr×nh ®é lµnh

nghÒ (x¸c ®Þnh theo bËc) cña hä. Nh÷ng nghÒ kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng thang l-

¬ng t¬ng øng kh¸c nhau.

Mét thang l¬ng bao gåm mét sè bËc l¬ng vµ hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc l-

¬ng ®ã. Sè bËc vµ c¸c hÖ sè cña thang l¬ng kh¸c nhau kh«ng gièng nhau.

- BËc l¬ng lµ bËc ph©n biÖt vÒ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n vµ ®îc

xÕp tõ thÊp ®Õn cao (bËc cao nhÊt cã thÓ lµ bËc 3, bËc 6, bËc 7…)

- HÖ sè l¬ng chØ râ lao ®éng cña c«ng nh©n ë mét bËc nµo ®ã (lao ®éng

cã tr×nh ®é tay nghÒ cao), ®îc tr¶ l¬ng cao h¬n c«ng nh©n bËc 1 (bËc cã tr×nh

®é lµnh nghÒ thÊp nhÊt - hay cßn gäi lµ lao ®éng gi¶n ®¬n) trong nghÒ bao

nhiªu lÇn.

6

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

- Bé sè cña thang l¬ng lµ hÖ sè cña bËc cao nhÊt trong mét thang l¬ng.

§ã lµ sù gÊp béi gi÷a hÖ sè l¬ng cña bËc cao nhÊt so víi hÖ sè l¬ng cña bËc

thÊp nhÊt hoÆc so víi møc l¬ng tèi thiÓu.

Sù t¨ng lªn cña hÖ sè l¬ng gi÷a c¸c bËc l¬ng ®îc xem xÐt ë hÖ sè t¨ng

tuyÖt ®èi vµ hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi.

- HÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi cña hÖ sè l¬ng lµ hiÖu sè cña hai hÖ sè l¬ng liªn

tiÕp kÒ nhau.

Htdn = Hn - Hn-1

Trong ®ã: Htdn : hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi

Hn : hÖ sè l¬ng bËc n

Hn-1 : hÖ sè l¬ng ë bËc n-1

- HÖ sè t¨ng t¬ng ®èi cña hÖ sè l¬ng lµ tû sè gi÷a hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi víi

hÖ sè l¬ng cña bËc ®øng tríc.

Htgdn =

Trong ®ã: Htgdn : hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi

Htdn : hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi

Hn-1 : hÖ sè l¬ng cña bËc ®øng tríc.

Trong khi x©y dùng thang l¬ng, c¸c hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi cña hÖ sè l¬ng cã

thÓ lµ hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi luü tiÕn (t¨ng ®æi), hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi ®Òu ®Æn

(kh«ng ®æi) vµ hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi luü tho¸i (gi¶m dÇn).

Thang l¬ng cã hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi luü tiÕn lµ thang l¬ng trong ®ã hÖ sè

t¨ng t¬ng ®èi cña c¸c bËc sau cao h¬n hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi cña c¸c bËc ®øng tr￾íc ®ã.

+ Thang l¬ng cã hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi ®Òu ®Æn lµ thang l¬ng mµ hÖ sè t¨ng

t¬ng ®èi cña c¸c bËc kh¸c nhau lµ nh nhau.

+ Thang l¬ng cã hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi luü tho¸i lµ thang l¬ng cã c¸c hÖ sè

t¨ng t¬ng ®èi ë c¸c bËc sau nhá h¬n hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi cña c¸c bËc ®øng tríc.

Trong thùc tÕ, c¸c lo¹i thang l¬ng cã hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi nh trªn mang

tÝnh nguyªn t¾c, ph¶n ¸nh xu híng chø Ýt khi ®¶m b¶o tÝnh tuyÖt ®èi. Sau ®©y

lµ mét sè vÝ dô vÒ c¸c thang l¬ng cã c¸c hÖ sè l¬ng hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi vµ t-

¬ng ®èi kh¸c nhau (xem b¶ng X.1).

b) Tr×nh tù x©y dùng mét thang l¬ng

- X©y dùng chøc danh nghÒ cña c¸c nhãm c«ng nh©n

Chøc danh nghÒ cña nhãm c«ng nh©n lµ chøc danh cho c«ng nh©n trong

cïng mét nghÒ hay mét nhãm nghÒ. ViÖc x©y dùng chøc danh c¨n cø vµo tÝnh

chÊt ®Æc ®iÓm vµ néi dung cña qu¸ tr×nh lao ®éng. Nh÷ng c«ng nh©n lµm viÖc

7