Các hình thức bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong dạy học ở trường tiểu học vùng đông bắc Việt Nam

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HOÀNG THỊ HUYỀN

CÁC HÌNH THỨC BẢO TỒN NGÔN NGỮ

DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG DẠY HỌC Ở

TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG ĐÔNG BẮC VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

THÁI NGUYÊN, 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

HOÀNG THỊ HUYỀN

CÁC HÌNH THỨC BẢO TỒN NGÔN NGỮ

DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG DẠY HỌC Ở

TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG ĐÔNG BẮC VIỆT NAM

Chuyên ngành: Giáo dục học

Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS. TSKH Nguyễn Văn Hộ

THÁI NGUYÊN, 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của

Thầy GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ. Các kết quả và số liệu đảm bảo tính khách

quan, trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.

Tác giả luận văn

Hoàng Thị Huyền

Xác nhận

của ngƣời hƣớng dẫn khoa học

Xác nhận

của khoa Tâm lý giáo dục

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy GS.TSKH. Nguyễn Văn

Hộ -Người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu

đề tài này.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô Trường Đại học sư phạm - Đại học Thái

Nguyên, khoa Tâm lý - Giáo dục và phòng Sau đại học đã tạo điều kiện thuận

lợi cho em hoàn thành luận văn.

Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, tập thể giáo viên và các em học

sinh trường Tiểu học Hoá Thượng 1 và trường Tiểu học Linh Sơn (huyện

Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên) đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá

trình khảo sát và khảo nghiệm.

Xin gửi lời cảm ơn đến các anh chị học viên lớp Giáo dục học K19,

những người luôn động viên, khích lệ tôi hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2013

Tác giả luận văn

Hoàng Thị Huyền

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang bìa phụ

Lời cam đoan ....................................................................................................i

Lời cảm ơn .......................................................................................................ii

Mục lục ...........................................................................................................iii

Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt.............................................................iv

Danh mục các bảng .........................................................................................v

Danh mục các biểu đồ ....................................................................................vi

MỞ ĐẦU.........................................................................................................1

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ BẢO TỒN NGÔN NGỮ

DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG QUÁ TRÌNH DẠY HỌC..........................6

Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC ...............................................................................6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................. 6

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ..................................................... 6

1.1.2. Những nghiên cứu trong nước......................................................... 9

1.1.3. Chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về vấn đề dân

tộc và ngôn ngữ dân tộc........................................................................... 12

1.2. Những khái niệm công cụ...................................................................... 18

1.2.1. Bảo tồn ngôn ngữ dân tộc .............................................................. 18

1.2.2. Bản sắc văn hoá dân tộc................................................................. 22

1.2.3. Khái niệm bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong dạy học ........ 25

1.2.4. Bảo tồn ngôn ngữ DTTS thông qua quá trình dạy hoc ................. 25

1.3. Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc bảo tồn ngôn ngữ DTTS.................... 30

1.4. Đặc điểm của học sinh tiểu học trong quá trình dạy học ........................ 32

Kết luận chương 1 ........................................................................................ 36

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG BẢO TỒN NGÔN NGỮ.................................37

DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG DẠY HỌC...............................................37

Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC VÙNG ĐÔNG BẮC...........................................37

2.1. Một số đặc điểm về vùng Đông Bắc Việt Nam...................................... 37

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

iv

2.2. Khảo sát thực trạng bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong dạy học ở

trường tiểu học vùng Đông Bắc .................................................................... 40

2.2.1. Mục đích khảo sát.......................................................................... 40

2.2.2. Đối tượng khảo sát......................................................................... 40

2.2.3. Nội dung khảo sát .......................................................................... 41

2.2.4. Phương pháp khảo sát.................................................................... 41

2.3. Kết quả khảo sát thực trạng bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong

dạy học ở trường tiểu học ............................................................................. 42

2.3.1. Thực trạng bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong cuộc sống

hàng ngày của học sinh và phụ huynh học sinh ...................................... 42

2.3.2. Thực trạng bảo tồn ngôn ngữ DTTS ở trường tiểu học Hoá

Thượng 1 và Linh Sơn............................................................................. 51

Kết luận chương 2 ........................................................................................ 65

Chƣơng 3. MỘT SỐ HÌNH THỨC BẢO TỒN NGÔN NGỮ DÂN TỘC

THIỂU SỐ TRONG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC VÙNG

ĐÔNG BẮC ..................................................................................................67

3.1. Những nguyên tắc chỉ đạo đề xuất các hình thức bảo tồn ngôn ngữ dân

tộc thiểu số trong dạy học ở trường tiểu học ................................................. 67

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo thực hiện mục tiêu của giáo dục tiểu học

(được quy định tại điều 27, chương II luật giáo dục 2005)..................... 67

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tôn trọng nhân cách đối tượng và yêu cầu

hợp lý với đối tượng giáo dục.................................................................. 67

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo sự tham gia của các lực lượng giáo dục

trong và ngoài nhà trường........................................................................ 68

3.1.4. Nguyên tắc tự nguyện, lồng ghép và có chọn lọc.......................... 68

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................... 69

3.2. Một số hình thức bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong dạy học ở

trường tiểu học vùng Đông Bắc .................................................................... 69

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

v

3.2.1. Tổ chức bài học trên lớp thông qua giao tiếp giữa giáo viên và

học sinh có sử dụng ngôn ngữ DTTS ...................................................... 69

3.2.2. Dạy tiếng DTTS như một môn học tự chọn .................................. 71

3.2.3. Thăm quan học tập......................................................................... 72

3.2.4. Học nhóm....................................................................................... 73

3.3. Mối quan hệ giữa các hình thức ............................................................. 74

3.4. Khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của các hình thức ................... 74

3.4.1. Mục đích khảo sát.......................................................................... 74

3.4.2. Đối tượng khảo sát......................................................................... 74

3.4.3. Nội dung khảo sát .......................................................................... 75

3.4.4. Phương pháp khảo sát.................................................................... 75

3.4.5. Kết quả khảo sát............................................................................. 75

Kết luận chương 3 ........................................................................................ 79

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...............................................................80

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................83

PHỤ LỤC

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Viết đầy đủ Viết tắt

1 Cán bộ quản lý CBQL

2 Dân tộc DT

3 Học sinh HS

4 Thiểu số TS

5 Trung bình cộng (mức độ)

X

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1: Khả năng sử dụng tiếng mẹ đẻ của học sinh dân tộc thiểu số ........ 42

Bảng 2.2: Hoàn cảnh sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số của phụ huynh

học sinh ........................................................................................ 49

Bảng 2.3: Hoàn cảnh sử dụng tiếng mẹ đẻ của học sinh người dân tộc

thiểu số ......................................................................................... 50

Bảng 2.4: Mức độ cần thiết của việc sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số

trong dạy học ................................................................................ 51

Bảng 2.5: Những ngôn ngữ học sinh nên học ở nhà trường trong giai đoạn

hiện nay ........................................................................................ 52

Số hóa bởi trung tâm học liệu www: \\lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Trang

Biểu đồ 2.1: Khả năng sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số của phụ huynh

học sinh .................................................................................... 43

Biểu đồ 2.2: Các kênh thông tin sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số tại địa

phương mà phụ huynh được tiếp xúc ......................................... 44

Biểu đồ 2.3 : Các kênh thông tin sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số tại địa

phương mà học sinh được tiếp xúc ............................................ 46

Biểu đồ 2.4: Khả năng sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số của giáo viên...... 54

Biểu đồ 2.5: Mức độ hiệu quả của việc sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số

trong quá trình dạy học .............................................................. 56

Biểu đồ 2.6: Mức độ sử dụng và mức độ hiệu quả của các hình thức sử dụng

ngôn ngữ dân tộc thiểu số trong dạy học.................................... 58

Biểu đồ 3.1: Ý kiến của giáo viên về mức độ cần thiết của các hình thức ..... 75

Biểu đồ 3.2: Ý kiến của giáo viên về mức độ khả thi của các hình thức........ 77

Biểu đồ 3.3: Ý kiến của giáo viên về mức độ hiệu quả của các hình thức ..... 78