Biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học Phổ thông Hòn Gai tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

–––––––––––––––––––––

VŨ THỊ DUNG

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÒN GAI

TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: QUẢN LÍ GIÁO DỤC

Mã số: 60 14 05

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG QUỐC BẢO

THÁI NGUYÊN - 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CÁM ƠN

Với tình cảm chân thành và trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng

biết ơn sâu sắc đến:

- Khoa sau Đại học Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên.

- Các Thầy, cô giáo đã tham gia giảng dạy, quản lý và giúp đỡ lớp học trong

suốt quá trình học tập, nghiên cứu.

- Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đặng Quốc Bảo – Người hướng dẫn khoa học đã tận

tình giúp đỡ, chỉ bảo ân cần, hướng dẫn tác giả hoàn thành việc nghiên cứu luận

văn này.

- Lãnh đạo, cán bộ chuyên viên phòng GDTrH, Sở Giáo dục và Đào tạo

Quảng Ninh.

- Ban giám hiệu, giáo viên, cán bộ, nhân viên và học sinh trường THPT Hòn

Gai, Quảng Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tác giả trong việc cung cấp

số liệu và tư vấn khoa học trong quá trình nghiên cứu luận văn.

- Các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã quan tâm, chia sẻ động viên, khích lệ

và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Mặc dù tác giả đã hết sức cố gắng trong học tập và đặc biệt trong quá trình

thực hiện luận văn, song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót.

Tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của quý thầy, cô giáo và các bạn

đồng nghiệp.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2010

Tác giả luận văn

Vũ Thị Dung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU Trang

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................... 3

4. Giả thuyết khoa học của đề tài ...................................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3

6. Phạm vi nghiên cứu đề tài.............................................................................. 4

7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 4

8. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 4

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY

HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG....................... 5

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..................................................................... 5

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài.................................................................. 7

1.3. Trường Trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân ............... 13

1.4. Đặc trưng của hoạt động dạy học.............................................................. 15

1.5. Nội dung quản lý hoạt động dạy học......................................................... 20

1.6. Chương trình sách giáo khoa mới ở cấp Trung học phổ

thông đặt ra yêu cầu đổi mới công tác quản lý nhà trường ........................ 23

Tiểu kết chương 1............................................................................................ 26

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở

TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HÒN GAI,

TỈNH QUẢNG NINH................................................................. 27

2.1. Khái quát về tỉnh Quảng Ninh .................................................................. 27

2.2. Tiến trình phát triển của trường Trung học phổ thông Hòn Gai, tỉnh

Quảng Ninh .............................................................................................. 29

2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường trường Trung học phổ thông

Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh........................................................................ 30

2.3.1. Những vấn đề chung về quản lý giáo viên, quản lý học sinh .................. 31

2.3.2. Thực trạng về công tác quản lý giáo viên ............................................... 32

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.3.3. Thực trạng về công tác quản lý giáo viên chủ nhiệm.............................. 47

2.3.4. Thực trạng về công tác quản lý tổ chuyên môn ...................................... 48

2.3.5. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh ................................ 49

2.3.6. Thực trạng quản lý, sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học .............. 51

2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường

phổ thông Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh ...................................................... 53

2.4.1. Ưu điểm................................................................................................. 53

2.4.2. Những nhược điểm, hạn chế .................................................................. 54

2.4.3. Nguyên nhân của những thiếu sót, hạn chế ............................................ 55

Tiểu kết chương 2............................................................................................ 55

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở

TRƢỜNG TRUNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ

THÔNG HÒN GAI, TỈNH QUẢNG NINH ............................... 57

3.1. Nguyên tắc xác lập biện pháp ................................................................... 57

3.1.1. Tính kế thừa ............................................................................... 57

3.1.2. Tính thực tiễn ............................................................................. 57

3.1.3. Tính đồng bộ .............................................................................. 58

3.1.4. Tính hiệu quả ............................................................................. 58

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học phổ

thông Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh ............................................................. 58

3.2.1. Thực hiện tốt các chủ trương đổi mới giáo dục, chú ý thực hiện tốt

chủ trương phân ban của Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................ 59

3.2.2. Đổi mới việc thực hiện phương pháp dạy của thầy, tạo cho thầy

động lực dạy học đúng đắn................................................................... 63

3.2.3. Thúc đẩy động viên học trò có ý chí tự học, biết cải tiến phương

pháp học tập, có động cơ học tập đúng đắn ........................................... 69

3.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất và các nguồn lực tài chính hỗ trợ cho việc

dạy của thầy và việc học của trò ........................................................... 77

3.2.5. Củng cố, hoàn thiện tổ chức quản lý chuyên môn ................................. 81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3.2.6. Thường xuyên kiểm tra đánh giá việc dạy của thầy và việc học của

trò, kịp thời biểu dương gương tốt, chấn chỉnh hiện tượng chưa tốt ....... 85

3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp ................................................................. 92

3.4. Khảo nghiệm sự nhận thức về tính cấp thiết và khả thi của

các biện pháp đề xuất................................................................................ 93

Tiểu kết chương 3............................................................................................ 97

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................ 99

1. Kết luận....................................................................................................... 99

2. Khuyến nghị.............................................................................................. 100

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BẢNG BIỂU

Sơ đồ Nội dung Trang

1.1 Mối quan hệ của các chức năng quản lý

1.2 Sơ đồ quản lý giáo dục

3.1 Bộ máy quản lý chuyên môn trường THPT Hòn Gai

3.2 Mối quan hệ giữa các biện pháp

Bảng Nội dung Trang

2.1 Đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT Hòn Gai

2.2 Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trường THPT Hòn Gai

2.3 Kết quả khảo sát mức độ nhận thức của cán bộ quản lý

2.4 Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình giảng dạy

2.5 Thực trạng quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học của

giáo viên

2.6 Thực trạng quản lý đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học

tập của học sinh

2.7 Công tác quản lý bồi dưỡng giáo viên

2.8 Thực trạng về quản lý chuyên môn của trường THPT Hòn Gai

2.9 Thực trạng quản lý học tập của học sinh

2.10 Thực trạng quản lý, sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị

dạy học

3.1 Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp

3.2 Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp

3.3 Tổng hợp đánh giá về mức độ cần thiết và mức độ khả thi

của các biện pháp

Biểu đồ Nội dung Trang

3.1 Sự tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các

biện pháp

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BGH Ban giám hiệu

CBQL Cán bộ quản lý

CNTT Công nghệ thông tin

CSVC Cơ sở vật chất

DH Dạy học

ĐMPP Đổi mới phương pháp

GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo

GV Giáo viên

GVCN Giáo viên chủ nhiệm

HĐDH Hoạt động dạy học

HS Học sinh

PPDH Phương pháp dạy học

PTDH Phương tiện dạy học

SGK Sách giáo khoa

TBDH Thiết bị dạy học

THCS Trung học cơ sở

THPT Trung học phổ thông

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Bước sang thế kỉ XXI - thế kỷ của khoa học công nghệ - động lực của sự

phát triển kinh tế - xã hội, tri thức và thông tin trở thành yếu tố hàng đầu và là

nguồn tài nguyên có giá trị nhất. Các nước trên thế giới kể cả các nước phát triển

cũng như các nước đang phát triển đều coi Giáo dục và Đào tạo là nhân tố quyết

định sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia.

Xác định vị trí và tầm quan trọng của Giáo dục và Đào tạo đối với sự phát

triển của đất nước, trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã khẳng

định: “Cùng với khoa học và công nghệ, Giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu

nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho sự nghiệp công

nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX tiếp tục

khẳng định: “Phát triển Giáo dục và Đào tạo là điều kiện để phát huy nguồn lực con

người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”,

đồng thời đề ra nhiệm vụ: “ Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi

mới nội dung, phương pháp dạy học và hệ thống trường lớp, hệ thống quản lý giáo

dục, thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá giáo dục”.

Đảng ta cũng nhấn mạnh: “Phải chăm lo đến nguồn lực con người, chuẩn bị

lớp người lao động, có những phẩm chất và năng lực, đáp ứng đòi hỏi của giai đoạn

mới, việc này cần được bắt đầu từ giáo dục phổ thông”.

Trong hệ thống giáo dục nói chung, giáo dục phổ thông nói riêng có một vị

trí hết sức quan trọng: “Giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức trí tuệ, thể

chất, thẩm mỹ, các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động

sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư

cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học ở những bậc cao

hơn hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc”.

Trong những năm qua, Giáo dục và Đào tạo cả nước nói chung đã đạt được

những thành tựu nhất định. Tuy nhiên chất lượng đào tạo vẫn chưa đáp ứng được

những yêu cầu của đất nước trong giai đoạn đổi mới. Một trong những nguyên nhân

đó đã được Hội nghị Trung ương lần 2 khoá VIII chỉ ra:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

“Công tác quản lý Giáo dục và Đào tạo còn những mặt yếu kém bất cập”.

Hội nghị Trung ương lần thứ 6 khoá VIII khẳng định thêm: “Năng lực quản lý nhà

nước về giáo dục còn bộc lộ nhiều yếu kém, lúng túng trước những yêu cầu mới,

thiếu tầm nhìn và giải pháp chiến lược, nặng nề về đối phó vụ việc. Đội ngũ cán bộ

quản lý còn nhiều bất cập, tư duy và phương thức quản lý giáo dục còn chịu ảnh

hưởng của cơ chế hành chính, bao cấp”.

Vì vậy, để khắc phục yếu kém thì một trong những biện pháp chủ yếu là:

“Đổi mới quản lý nhà nước về giáo dục, xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản

lý giáo dục một cách toàn diện”.

Hơn lúc nào hết, những người làm công tác quản lý giáo dục hiện nay cần

thường xuyên học hỏi, nâng cao trình độ và nghiệp vụ quản lý, cải tiến biện pháp

quản lý một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với điều kiện cụ thể của đơn vị mình

sao cho đạt được mục tiêu của nhà trường một cách hiệu quả nhất.

Trong hoạt động quản lý của nhà trường thì quản lý hoạt động dạy và học là

nền tảng, là then chốt, có tính chất quyết định chất lượng giáo dục toàn diện của nhà

trường. Trong bối cảnh hiện nay, đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới trên nhiều

phương diện: chương trình SGK, phương pháp giảng dạy đáp ứng yêu cầu phân

ban, dạy học tự chọn, đổi mới hình thức thi cử… Hơn nữa toàn ngành đang thực

hiện cuộc vận động “Hai không”, hưởng ứng phong trào xây dựng “Trường học

thân thiện, HS tích cực”, “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương tự học và sáng tạo”…

thì việc quản lý HĐDH càng phải nâng tầm lên nhiều.

Trường THPT Hòn Gai là trường trung tâm của tỉnh Quảng Ninh. Chất

lượng tuyển sinh của nhà trường đứng vị trí tốp đầu. Tỷ lệ thi đỗ vào các trường Đại

hoc, Cao đẳng trong những năm gần đây từ 70% đến 80%. Năm 2009 trường là đơn

vị dẫn đầu khối THPT trong tỉnh và dẫn đầu khối THPT của 15 tỉnh phía Bắc. Thành

tích nhà trường đạt được trong những năm qua đã khẳng định vai trò rất lớn của công

tác quản lý mà trọng tâm là quản lý dạy học. Tuy nhiên với một trường tầm cỡ được

tỉnh, ngành giáo dục hết sức quan tâm và đặt nhiều hy vọng, hơn nữa thời điểm hiện

nay, nhà trường đang thực hiện đề án thí điểm: “Trường THPT công lập cung ứng dịch

vụ giáo dục chất lượng cao với cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính” - một đề án hết sức mới mẻ được xã hội

quan tâm, hơn bao giờ hết vấn đề quản lý nhà trường, quản lý dạy học phải có nét đột

phá mới để nhà trường thực sự là “chất lượng cao”, tạo niềm tin trong nhân dân.

Vì những lý do trên, tác giả chọn hướng nghiên cứu với tên đề tài: “Biện pháp

quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh”.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất biện pháp quản lý HĐDH

nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động quản lý HĐDH tại trường THPT.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý HĐDH tại trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.

4. Giả thuyết khoa học

HĐDH tại trường THPT Hòn Gai đã có một số tiến bộ. Tuy nhiên còn có sự

bất cập: Vấn đề lựa chọn ban học còn lúng túng, việc thực hiện ĐMPP dạy học vẫn

mang nặng tính hình thức, nhiều thầy cô dạy lâu năm vẫn có lối mòn của phương

pháp dạy cũ, khu thí nghiệm thực hành chưa đủ cho các bộ môn, việc thực hành

đồng loạt còn khó khăn, công tác kiểm tra đánh giá chưa thật sự là đòn bẩy để nâng

cao chất lượng dạy học…

Nếu đề xuất và triển khai đồng bộ các biện pháp quản lý HĐDH nhằm vào sự

khắc phục các bất cập trên thì chất lượng hoạt động này tại trường THPT Hòn Gai,

tỉnh Quảng Ninh sẽ được nâng cao, đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục trong

giai đoạn hiện nay.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Xác định cơ sở lý luận quản lý HĐDH ở Trường THPT.

- Đánh giá thực trạng quản lý HĐDH ở trường THPT Hòn Gai, tỉnh

Quảng Ninh.

- Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học của

trường THPT Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh.