Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

........  o0o  ........

Nguyễn Thị Hồng Hạnh

BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU

HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ: Giáo dục học

Thái nguyên năm 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

........  o0o  ........

Nguyễn Thị Hồng Hạnh

BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Giáo dục học

Mã số: 60.14.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ: Giáo dục học

Hướng dẫn khoa học: T.S Nguyễn Thị Tính

Thái nguyên, tháng 9 năm 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

MỤC LỤC

Trang

Lời nói đầu

Mục lục

Danh mục từ viết tắt

Mở đầu ..................................................................................................................5

1. Lý do chän ®Ò tµi ...............................................................................................6

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................6

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ..................................................................6

4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... ....7

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................7

6. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................7

7. Giới hạn của đề tài ............................................................................................8

CHƯƠNG 1 :CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO

HỌC SINH TIỂU HỌC

1.1 Lịch sử của vấn đề nghiên cứu .......................................................................9

1.2 Khái niệm công cụ ........................................................................................11

1.2.1 Kỹ năng ......................................................................................................11

1.2.2 Kỹ năng sống, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng xử lý tình huống ..............13

1.2.2.1 Kỹ năng sống ..........................................................................................13

1.2.2.2 Kỹ năng ra quyết định .......................................................................... ..19

1.2.2.3 Kỹ năng xử lý tình huống ........................................................................21

1.2.3 Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định thông qua dạy

học môn Đạo đức lớp 3 .......................................................................................22

1.2.4 Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định........23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

1.2.4.1 Biện pháp ................................................................................................23

1.2.4.2 Biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định.....23

1.3 Những vấn đề cơ bản về giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết

định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ..................................24

1.3.1 Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học ................................................... ..24

1.3.1.1 Đặc điểm về sự phát triển của các quá trình nhận thức...........................24

1.3.1.2 Những đặc điểm về nhân cách nổi bật của học sinh tiểu học .................25

1.3.2 Ý nghĩa, mục tiêu của việc giáo dục kỹ năng sống và giáo dục kỹ năng xử

lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học ...............................26

1.3.3 Nội dung, nguyên tắc, phƣơng pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng xử

lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh tiểu học.................................28

1.3.3.1 Nội dung giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3.................................................28

1.3.3.2 Nguyên tắc giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3..................................................29

1.3.3.3 Phƣơng pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3..........................................32

1.3.3.4 Hình thức tổ chức giáo dục Kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết

định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3..................................35

1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến sự hình thành và phát triển kỹ năng xử lý tình huống,

kỹ năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3............36

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC

SINH TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN TỈNH

THÁI NGUYÊN

2.1 Vài nét về khách thể điều tra ………………………………………………41

2.2 Thực trạng giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho học

sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các trƣờng Tiểu học trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên……………………………………………………43

2.2.1 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh lớp 3 về

vai trò, ý nghĩa của kỹ năng sống nói chung và kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định nói riêng……………………………………………………43

2.2.2 Nội dung, phƣơng pháp, hình thức giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ

năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các

trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên…………………………51

2.2.3 Kết quả đánh giá về kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định của

học sinh ở các trƣờng Tiểu học thành phố Thái Nguyên………………………58

2.3 Các nguyên nhân dẫn tới kết quả giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng

ra quyết định của học sinh……………………………………………………...61

Ch-¬ng 3 BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN

3.1 Một số cơ sở có tính nguyên tắc trong việc xây dựng kỹ năng xử lý tình

huống, kỹ năng ra quyết định cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp

3 ở trƣờng Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên……………………..66

3.2 Các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định cho

học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở trƣờng Tiểu học trên địa bàn

thành phố Thái Nguyên………………………………………………………...73

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

3.2.1 Thèng nhÊt gi÷a c¸c lùc l-îng trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn néi dung gi¸o

dôc KNS cho häc sinh th«ng qua d¹y häc m«n Đ¹o ®øc……………………….73

3.2.2 Tạo môi trƣờng thuận lợi để học sinh có cơ hội rèn luyện KNS………...74

3.2.3 Thiết kế bài tập thực hành KNS trong quá trình dạy học môn Đạo đức để

rèn luyện KNS cho học sinh……………………………………………………77

3.2.4 §æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc m«n Đ¹o ®øc theo h-íng t¨ng c-êng rÌn

luyÖn KNS cho ng-êi häc………………………………………………………80

3.2.5 §æi míi ph-¬ng ph¸p kiểm tra, đánh giá kÕt qu¶ m«n Đ¹o ®øc g¾n liÒn víi

®¸nh gi¸ KNS cña häc sinh…………………………………………………......84

3.2.6 Mèi quan hÖ gi÷a c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc kü n¨ng sèng............................85

3.3 Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp……………………………….86

3.3.1 Mục đích khảo nghiệm…………………………………………………...86

3.3.2 Nội dung khảo nghiệm…………………………………………………...86

3.3.3 Phƣơng pháp khảo nghiệm……………………………………………….86

3.3.4 Kết quả khảo nghiệm……………………………………………………..86

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………………….93

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

Lời nói đầu

Xã hội càng phát triển con ngƣời càng phải hoàn thiện, một con ngƣời

hoàn thiện về nhân cách là con ngƣời không chỉ có tài mà cần phải có cả đức.

Nhân cách của con ngƣời muốn đƣợc xây dựng và phát triển cần phải

đƣợc bắt đầu ngày từ khi mới sinh ra và đặc biệt là trong giai đoạn ngồi trên ghế

nhà trƣờng. Có thể nói, việc xây dựng, hình thành và phát triển các phẩm chất

đạo đức và tri thức cho thế hệ trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng và cấp

thiết, đây cũng là một trong những nhiệm vụ mà nhà trƣờng nói riêng và ngành

giáo dục nói chung cần phải thực hiện. Giáo dục đạo đức mà đặc biệt là giáo dục

kỹ năng sống cho học sinh là một vấn đề rất quan trọng trong xã hội ngày nay.

Để hoàn thành đƣợc đề tài này, em xin chân thành cảm ơn các thầy (cô)

giáo và các em học sinh lớp 3 ở trƣờng Tiểu học Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn

Huệ, Đội Cấn, các chuyên gia và đặc biệt là cô giáo hƣớng dẫn – Tiến sĩ:

Nguyễn Thị Tính.

Do khả năng nghiên cứu còn hạn chế, chắc chắn đề tài còn nhiều thiếu sót.

Em rất mong các thầy cô và các bạn đóng góp để đề tài của em đƣợc hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Tác giả nghiên cứu

Nguyễn Thị Hồng Hạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

10

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Viết đầy đủ Viết tắt

Kỹ năng sống KNS

Tổ chức y tế thế giới WHO

Tổ chức văn hoá, khoa học và giáo dục

của Liên hợp quốc

UNESCO

Quỹ nhi đồng Liên Hiệp Quốc UNICEF

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

11

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Để thƣ̣ c hiện công nghiệp hóa , hiện đại hóa đất nƣớ c thì vấn đề phát triển

nguồn nhân lƣ̣ c để thƣ̣ c hiện sƣ̣ nghiệ p đó là vấn đề vô cùng quan trọ ng . Chính

vì vậy mà Đảng ta đã xác định : Con ngƣời Việt Nam vƣ̀ a là mụ c tiêu , vƣ̀ a độ ng

lƣ̣ c của mọ i sƣ̣ phát triển.

(Đảng cộ ng sản Việt Nam : Văn kiện Hộ i nghị lần thƣ́ 4 Ban chấp hành

Trung ƣơng KVIII Nhà xuất bản chính trị quốc gia .HN.1993.Tr5).

Chính vì vậy mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời cần đƣợc

triển khai và quán triệt mộ t cách triệt để trong các nhà trƣờng . Con ngƣời phát

triển toàn diện về nhân cách là sƣ̣ kết hợ p hài hoà của phẩm chất và năng lực

(Cao về trí tuệ , cƣờng tráng về thể chất , phong phú về tâm hồn , trong sáng về

đạo đƣ́ c). Sƣ̣ phát triển nhân cách của con ngƣời chịu sƣ̣ quy định của các mối

quan hệ xã hộ i , nghĩa là các mối quan hệ xã hội quy định bản chất con ngƣời .

Nói khác đi quan hệ xã hội quy định nội dung , cấu trúc cũng nhƣ con đƣờng hình

thành nhân cách của con ngƣời . Con ngƣời mới trong thời kì c ông nghiệp hoá -

hiện đại hoá ngoài việ c nắm vƣ̃ng tri thƣ́ c , phát triển năng lực hoạt động trí tuệ ,

có phẩm chất đạo đức tốt thì cần phải có kỹ năng sống , kỹ năng hòa nhập .

Đặc biệt trong xu thế hội nhập với một xã h ội không ngừng biến đổi hiện

nay đòi hỏi con ngƣời phải thƣờng xuyên ƣ́ng phó với nhƣ̃ng thay đổi hàng ngày

của cuộc sống , mục tiêu giáo dục không chỉ giúp con ngƣời học để biết , học để

làm, học để làm ngƣời mà còn học đ ể chung sống . Do đó vấn đề giáo dụ c kỹ

năng sống cho họ c sinh là vấn đề cấp thiết hơn bao giờ hết .

Học sinh tiểu học là những học sinh ở lứa tuổi nhi đồng , các em mới đang

hình thành và phát triển , các phẩm chất nhân cá ch, nhƣ̃ng thói quen cơ bản chƣa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

12

có tính ổn định mà đang đƣợc hình thành và củng cố . Do đó việ c giáo dụ c cho

học sinh tiểu học kỹ năng sống để giúp các em có thể sống một cách an toàn và

khỏe mạnh là việc làm cần thi ết. Chính những kết quả này sẽ là cơ sở , là nền

tảng giúp học sinh phát triển nhân cách sau này .

Môn Đạo đƣ́ c là môn họ c có thế mạnh trong việ c tích hợ p và lồng ghép với

giáo dục kỹ năng sống , đây là nộ i dung môn họ c c hiếm ƣu thế giúp các nhà giáo

dục có thể tích hợp một cách hoàn toàn , hoặc tƣ̀ng phần nộ i dung bài họ c đạo

đƣ́ c với nộ i dung giáo dụ c kỹ năng sống .

Thƣ̣ c tế cho thấy giáo viên tiểu họ c và các nhà quản lý chƣa thƣ̣ c sƣ̣ quan

tâm tới việc giáo dụ c kỹ năng sống nói chung và kỹ năng ra quyết định, kỹ năng

xử lý tình huống nói riêng cho họ c sinh tiểu họ c . Chính vì vậy mà chúng tôi

quyết định chọ n đề tài nghiên cƣ́u :

“ Biện pháp giáo dụ c kỹ năng s ống cho học sinh t iểu họ c thành phố Thái

Nguyên tỉnh Thái Nguyên „.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu lý luận và thực trạng giáo dục kỹ năng sống nói chung và kỹ

năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định nói riêng thông qua dạy học môn

Đạo đức lớp 3 ở trƣờng Tiểu học. Từ đó đề xuất các biện pháp giáo dục kỹ năng

sống cho học sinh nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu

học.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1 Khách thể nghiên cứu

Quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thành phố Thái

Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

3.2 Đối tƣợng nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

13

Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thành phố Thái

Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

4. Giả thuyết khoa học

Giáo dục kỹ năng xử lý tình huống và kỹ năng ra quyết định cho học sinh

tiểu học có thể thực hiện tiếp cận theo con đƣờng dạy học. Nếu xây dựng đƣợc

hệ thống các biện pháp giáo dục kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng ra quyết định

cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 3 ở các trƣờng Tiểu học trên

địa bàn thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên thì sẽ nâng cao chất lƣợng

giáo dục toàn diện học sinh tiểu học.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.

5.2 Nghiên cứu thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học thành

phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

5.3 Xây dựng hệ thống các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu

học thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong đề tài chúng tôi sử dụng phối hợp các phƣơng pháp sau:

6.1 Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết:

6.1.1 Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp lý thuyết: Thông qua đọc tài liệu sách,

báo, tạp chí và các tài liệu khác, chúng tôi dùng phƣơng pháp này để phân tích,

tổng hợp lý thuyết liên quan đến đề tài để thu thập thông tin cần thiết.

6.1.2 Phƣơng pháp phân loại, hệ thống hoá lý thuyết: Trên cơ sở phân loại, hệ

thống hoá lý thuyết cần thiết để làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.

6.2 Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn

6.2.1 Phƣơng pháp quan sát sƣ phạm