Bệnh học thủy sản phần 2 - Bệnh truyền nhiễm part 9 pdf

Bïi Quang TÒ 192

Ch−¬ng 7

BÖnh nÊm

§Æc ®iÓm chung cña nÊm.

NÊm (Fungi) th−êng ®−îc hiÓu theo 2 nghÜa: nghÜa réng vµ nghÜa hÑp. Theo nghÜa réng nÊm

lµ tÊt c¶ c¸c thùc vËt h¹ ®¼ng kh«ng chøa diÖp lôc (bao gåm 3 ngµnh: ngµnh vi khuÈn￾Schizomycophyta, ngµnh niªm khuÈn - Myxomycophyta vµ ngµnh nÊm -Eumycophyta).

Theo nghÜa hÑp nÊm chØ riªng ngµnh Eumycophyta (Theo C.J. Alexopoulos, introductory

Mycology, John Wiley and Sons, Inc,1952). Mét sè t¸c gi¶ (G.W. Martin, Outline on the

Fungi.Wm.C.Brown Co,1950 ) cßn gäi ngµnh nÊm b»ng tªn kh¸c Eumycetes. NÊm th−êng

g©y bÖnh cho ®éng vËt thuû s¶n lµ nÊm mèc (molds, moulds ). NÊm mèc cã mét sè ®Æc

®iÓm chung sau:

- CÊu t¹o cña c¬ quan dinh d−ìng: NÊm mèc cã cÊu t¹o h×nh sîi ph©n nh¸nh, nh÷ng sîi nµy

sinh tr−ëng ë ®Ýnh vµ ph¸t triÓn rÊt nhanh, t¹o thµnh ®¸m ch»ng chÞt. Tõng sîi gäi lµ khuÈn

ty hay sîi nÊm. NÊm kh«ng cã diÖp lôc, kh«ng cã kh¶ n¨ng quang hîp nh− c©y xanh.

Chóng sèng nhê vµo kh¶ n¨ng hÊp thô c¸c lo¹i thøc ¨n s½n cã qua bÒ mÆt cña khuÈn ty, ®ã

lµ c¸c nÊm ký sinh vµ nÊm ho¹i sinh. Mét sè lo¹i nÊm bËc thÊp, khuÈn ty kh«ng cã v¸ch

ng¨n. Toµn bé khuÈn ty coi nh− mét tÕ bµo ph©n nh¸nh. NÊm ký sinh ë ®éng vËt thuû s¶n

®Òu lµ nÊm bËc thÊp

- H×nh thøc sinh s¶n cña nÊm:

+Sinh s¶n dinh d−ìng b»ng c¸ch ph¸t triÓn cña khuÈn ty, h×nh thµnh c¸c bµo tö

mµng dµy, c¸c h¹ch nÊm.

+Sinh s¶n v« tÝnh: cã hai h×nh thøc:

• Bµo tö mµng nhµy cßn gäi lµ bµo tö dµy (Chlamydospore). Khi ®ã trªn khuÈn ty sÏ

xuÊt hiÖn c¸c tÕ bµo h×nh trßn, cã mµng dµy bao bäc, bªn trong tÝch nhiÒu chÊt dù tr÷ vµ cã

thÓ tr¶i qua nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi trong thêi gian kh¸ dµi. Khi gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi, c¸c

bµo tö dµy sÏ n¶y mÇm vµ ph¸t triÓn thµnh khuÈn ty míi. Bµo tö dµy th−êng lµ ®¬n bµo,

nh−ng ®«i khi cã thÓ lµ 2 hay nhiÒu tÕ bµo, cã thÓ n»m gi÷a khuÈn ty hoÆc ®Çu tËn cïng

khuÈn ty. Bµo tö dµy h×nh thµnh ë nÊm mèc cã khuÈn ty kh«ng ng¨n v¸ch (Saprolegnia,

Achlya, Mucor...). ë nÊm Fusarium bµo tö dµy ®«i khi ®−îc sinh ra tõ trªn bµo tö ®Ýnh cña

chóng. Mét sè nÊm mèc cã thÓ ph¸t triÓn b»ng c¸c h¹ch nÊm t−¬ng tù nh− bµo tö mµng dµy.

• Bµo tö kÝn (Sporangiospore) tÊt c¶ c¸c loµi thuéc hä Saprolegniaceae ®Òu sinh s¶n

v« tÝnh b»ng c¸c bµo tö kÝn ®−îc sinh ra ë trong nang (Sporangium). Khi nang vì c¸c bµo tö

kÝn ®−îc phãng ra ngoµi, mçi bµo tö ph¸t triÓn thµnh khuÈn ty. Nang ®−îc h×nh thµnh trªn

mét khuÈn ty ®Æc biÖt gäi lµ cuèng nang (Sporangiophore). Cuèng nang th−êng lín h¬n c¸c

khuÈn ty, cuèng nang cã thÓ ®¬n nh¸nh (Monopodia), ®a nh¸nh (Sympodia), l−ìng ph©n

(Dichotomous), ®©y lµ ®Æc ®iÓm ph©n lo¹i. Mét sè nÊm cßn sinh s¶n v« tÝnh b»ng c¸c bµo tö

®Ýnh (Conidium) nh− nÊm bÊt toµn (Fusarium). HÇu hÕt c¸c bµo tö ®Ýnh lµ c¸c bµo tö ngo¹i

sinh, nghÜa lµ ®−îc h×nh thµnh ë bªn ngoµi c¸c tÕ bµo sinh bµo tö ®Ýnh (Conidiogerous cell).

Mét sè kh¸c bµo tö ®−îc h×nh thµnh bªn trong (néi sinh) Lagenidium.

+ Sinh s¶n theo h×nh thøc h÷u tÝnh: NÊm h×nh thµnh c¸c tói giao tö (Gametangia ).

Tói giao tö ®ùc gäi lµ hïng khÝ (Antheridium), tói giao tö c¸i gäi lµ no·n khÝ (Oogonium).

Trªn khuÈn ty th−êng quan s¸t thÊy nh÷ng c¬ quan sinh s¶n ®ùc vµ c¸i (Saprolegnia

diclina). Tói giao tö ®ùc t−¬ng ®èi nhá th−êng cã h×nh èng vµ tói giao tö c¸i th−êng lµ mét

tói h¬i ph×nh to ë ®Çu mét nh¸nh khuÈn ti gäi lµ thÓ sinh tói. ThÓ sinh tói (h×nh cÇu, h×nh

trô) ®Çu kÐo dµi mét èng gäi lµ sîi thô tinh (Trichogyne) khi ®Çu hïng khÝ tiÕp gi¸p víi ®Çu

thô tinh, khèi nguyªn sinh chÊt chøa nhiÒu nh©n cña nã sÏ chui qua sîi thô tinh ®Ó ®i vµo

thÓ sinh tói. C¸c nh©n xÕp thµnh tõng ®«i (nh©n kÐp) gåm nh©n ®ùc vµ nh©n c¸i. C¸c nh©n