Bài giảng quản lý sản xuất nông nghiệp

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM HUẾ

DỰ ÁN HỢP TÁC VIỆT NAM – HÀ LAN

BÀI GIẢNG

QUẢN LÝ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP

Người biên soạn: TS. Phùng Thị Hồng Hà

Huế, 08/2009

i

MỤC LỤC

MỤC LỤC..........................................................................................................................i

Bài 1: ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA

MÔN HỌC QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NÔNG NGHIỆP ...................................1

1.1. ĐỐI TƯỢNG CỦA MÔN HỌC QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NÔNG

NGHIỆP .........................................................................................................................1

1.1.1. Khái niệm.........................................................................................................1

1.1.2. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................1

1.2. CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP ẢNH HƯỞNG

ĐẾN QUẢN LÝ SẢN XUẤT KINH DOANH TRONG CÁC DOANH NGHIỆP

NÔNG NGHIỆP ............................................................................................................1

1. 2.1. Những đặc điểm chung .................................................................................1

1.2.2. Những đặc điểm riêng của sản xuất nông nghiệp nước ta .........................2

1.3 NHIỆM VỤ, NỘI DUNG VÀ PP NGHIÊN CỨU CỦA MÔN HỌC.............3

1.3.1. Nhiệm vụ..........................................................................................................3

1.3.2. Nội dung môn học...........................................................................................3

1.3.3. Phương pháp nghiên cứu của môn học ........................................................3

Bài 2: CÁC LOẠI HÌNH KINH DOANH NÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM ..........4

2.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÁC CƠ SỞ KINH DOANH NÔNG NGHIỆP4

2.2.. CÁC LOẠI HÌNH TỔ CHỨC KINH DOANH CHỦ YẾU TRONG NÔNG

NGHIỆP .........................................................................................................................4

2.2.1. Hộ nông dân.....................................................................................................4

2.2.2. Trang trại..........................................................................................................5

2.2.3. Hợp tác xã nông nghiệp ...............................................................................8

2.2.4. Doanh nghiệp nông nghiệp nhà nước.........................................................10

2.2.5. Các loại hình doanh nghiệp nông nghiệp khác ........................................11

Bài 3: TỔ CHỨC SỬ DỤNG ĐẤT TRONG ............................................................12

KINH DOANH NÔNG NGHIỆP ...............................................................................12

3.1. VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐẤT ĐAI TRONG CÁC CƠ SỞ SẢN

XUẤT KINH DOANH NÔNG NGHIỆP ................................................................12

3.1.1.Vai trò của đất đai trong các cơ sở sản xuất kinh doanh nông nghiệp ....12

3.2. MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẦU SỬ DỤNG RUỘNG ĐẤT TRONG CÁC CƠ

SỞ KINH DOANH NÔNG NGHIỆP.......................................................................14

3.2.1. Mục đích sử dụng đất đai trong các cơ sở kinh doanh nông nghiệp....14

3.2.2. Các yêu cầu đối với sử dụng đất đai trong các cơ sở kinh doanh nông

nghiệp ........................................................................................................................14

3.3. NỘI DUNG TỔ CHỨC SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI TRONG CÁC CƠ SỞ SẢN

XUẤT KINH DOANH NÔNG NGHIỆP ................................................................15

3.3.1. Phân loại đất đai............................................................................................15

3. 3.2. Bố trí sử dụng đất đai ..................................................................................16

3.3.3. Bố trí sử dụng đất trồng trọt ........................................................................17

3.3.4. Bố trí đất chăn thả gia súc...........................................................................18

3.3.5. Bố trí đất để trồng rừng phòng hộ...............................................................18

3.3.6. Bố trí đất để xây dựng các công trình .......................................................18

ii

3.4. ĐÁNH GIÁ TRÌNH ĐỘ VÀ HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA VIỆC TỔ CHỨC

SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI .................................................................................................19

3.4.1. Các nhân tố ảnh hưởng.................................................................................19

3.4.2. Các chỉ tiêu đánh giá trình độ và hiệu quả của việc tổ chức sử dụng đất

đai. .............................................................................................................................19

Bài 4: QUYẾT ĐỊNH ĐẦU TƯ...................................................................................20

4.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐẦU TƯ TRONG NÔNG NGHIỆP............................20

4.2. GIÁ TRỊ THỜI GIAN CỦA TIỀN ...................................................................21

4.2.2.Giá trị hiện tại của tiền ..................................................................................22

4. 2.3. Giá trị hiện tại và tương lai của chuỗi tiền................................................22

4.3. PHÂN TÍCH ĐẦU TƯ ......................................................................................27

4.3.1.Suất thu lợi đơn giản......................................................................................28

4. 3.2.Thời gian hoàn vốn là số năm cần thiết để thu hồi vốn đầu tư. ..............29

4.3.3.Giá trị hiện tại thuần ......................................................................................30

4. 3.4. Suất hoàn vốn nội bộ (Internal rate of return)..........................................30

Bài 5: QUẢN TRỊ LAO ĐỘNG..................................................................................33

5.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP ..........................................33

5.2. LÊN KẾ HOẠCH NHÂN LỰC NÔNG TRẠI................................................33

5.2.1. Nhu cầu về số lượng lao động.....................................................................33

5.2.2. Nhu cầu chất lượng lao động.......................................................................35

5.3. ĐO LƯỜNG HIỆU QUẢ LAO ĐỘNG............................................................35

5.4. NÂNG CAO HIỆU QUẢ LAO ĐỘNG............................................................36

5.5. THU NHẬN VÀ QUẢN LÝ LAO ĐỘNG LÀM THUÊ ..............................37

5.6. CÁC QUI ĐỊNH CỦA CHÍNH PHỦ VỀ VIỆC SỬ DỤNG LAO ĐỘNG .42

Bài 6: QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH ...................................................................................44

6.1. THỰC CHẤT CỦA QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH...........................................44

6.1.1. Khái niệm và các mối quan hệ tài chính doanh nghiệp...........................44

6. 1.2. Vai trò của quản trị tài chính doanh nghiệp ............................................44

6.2. BÁO CÁO TÀI CHÍNH ....................................................................................44

6.2.1. Bảng cân đối kế toán ....................................................................................44

6.2.2. Báo cáo kết quả kinh doanh ......................................................................45

6.3. VỐN KINH DOANH VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VỐN

.......................................................................................................................................46

6. 3.1. Khái niệm và phân loại................................................................................46

6. 3.2. Các loại vốn trong doanh nghiệp ...............................................................46

6.4. NGUỒN TÀI CHÍNH VÀ CÁC GIẢI PHÁP KHAI THÁC HIỆU QUẢ

NGUỒN........................................................................................................................49

6. 4.1. Khái niệm......................................................................................................49

6.4.2. Các loại nguồn tài chính của doanh nghiệp..............................................49

6.4.3. Sự tập hợp các loại nguồn tài chính trong bảng tổng kết tài sản doanh

nghiệp ........................................................................................................................49

6.4.4.Chính sách huy động nguồn tài chính cho doanh nghiệp .........................50

6.4.5. Chính sách tài trợ........................................................................................51

Bài 7: TỔ CHỨC TIÊU THỤ SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP............52

7.1. VAI TRÒ CỦA TIÊU THỤ SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP ......52

iii

7.2. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỔ CHỨC TIÊU THỤ SẢN

PHẨM...........................................................................................................................52

7.2.1.- Nhóm nhân tố thị trường ............................................................................52

7.2.2. Nhóm nhân tố về cơ sở vật chất - kỹ thuật và công nghệ của sản xuất và

tiêu thụ.......................................................................................................................53

7.2.3. Nhóm nhân tố về chính sách vĩ mô và cơ chế quản lý...........................53

7.2.4. Nhóm nhân tố về trình độ tổ chức tiêu thụ ...............................................53

7.3. TỔ CHỨC TIÊU THỤ SẢN PHẨM ...............................................................53

7.3.1. Nghiên cứu và dự báo thị trường ................................................................53

7.3.2. Xác định giá cả tiêu thụ...............................................................................54

7.3.3. Tổ chức tiêu thụ sản phẩm..........................................................................56

Bài 8: HẠCH TOÁN KINH DOANH.........................................................................58

8.1. MỤC ĐÍCH VÀ NGUYÊN TẮC HẠCH TOÁN KINH DOANH TRONG

DOANH NGHIỆP NÔNG NGHIỆP ........................................................................58

8.1.1. Khái niệm hạch toán kinh doanh.................................................................58

8.1.2. Mục đích.........................................................................................................58

8. 1.3. Đặc điểm hạch toán kinh doanh trong doanh nghiệp nông nghiệp ......58

8. 1.4. Nguyên tắc hạch toán kinh doanh.............................................................58

8.2. NỘI DUNG CỦA HẠCH TOÁN KINH DOANH ........................................59

8.2.1. Hạch toán chi phí sản xuất...........................................................................59

8.2.2. Hạch toán giá thành đơn vị sản phẩm dịch vụ...........................................59

8.2.3. Hạch toán tiêu thụ sản phẩm, doanh thu và kết quả sản xuất kinh doanh61

8.2.4. Hạch toán lợi nhuận trong doanh nghiệp nông nghiệp ............................62

8.3. TỔ CHỨC THỰC HIỆN HẠCH TOÁN KINH DOANH............................63

8.3.1. Tổ chức thông tin và xử lý thông tin .........................................................63

8. 3.2. Tổ chức bộ máy kế toán..............................................................................63

8.3.3. Phối hợp các bộ phân thống kê, kế hoạch, kế toán trong hạch toán kinh

doanh. ........................................................................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................65

1

Bài 1: ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA

MÔN HỌC QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NÔNG NGHIỆP

1.1. ĐỐI TƯỢNG CỦA MÔN HỌC QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP NÔNG

NGHIỆP

1.1.1. Khái niệm

Doanh nghiệp nông nghiệp là đơn vị sản xuất kinh doanh cơ sở trong nông

nghiệp, bao gồm một tập thể những người lao động, có sự phân công và hiệp tác lao

động để khai thác và sử dụng một cách có hiệu quả các yếu tố, các điều kiện của sản

xuất nông nghiệp nhằm sản xuất ra nông sản hàng hoá và thực hiện dịch vụ theo yêu

cầu của xã hội.

Doanh nghiệp nông nghiệp có vai trò quan trọng trong nền nông nghiệp hàng

hoá :

- Là đợn vị sản xuất kinh doanh cơ sở, là nơi kết hợp giữa sản xuất và nghiên

cứu khoa học; là nơi ứng dụng các thành tựu khoa học và kỹ thuật nông nghiệp

để thực hiện mục tiêu sản xuất và dịch vụ nông sản hàng hoá theo yêu cầu của

xã hội.

- Là nơi kết hợp các yếu tố để sản xuất ra nông sản phẩm; là nơi phân phối giá

trị sản phẩm, dịch vụ được tạo ra cho những người lao động tham gia vào quá

trình sản xuất và bù đắp chi phí sản xuất.

Quản lý doanh nghiệp là khoa học về tổ chức, quản lý và điều hành mọi hoạt

động kinh doanh của doanh nghiệp nông nghiệp phù hợp với những quy luật của

nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước về kinh tế.

1.1.2. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của môn học là những vấn đề cơ bản về tổ chức và

quản lý các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nông nghiệp nhằm đạt

được mục đích và mục tiêu hoạt động của doanh nghiệp.

1.2. CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP ẢNH HƯỞNG

ĐẾN QUẢN LÝ SẢN XUẤT KINH DOANH TRONG CÁC DOANH

NGHIỆP NÔNG NGHIỆP

1. 2.1. Những đặc điểm chung

1.2.1.1. Ruộng đất là tư liệu sản xuất chủ yếu và đặc biệt

Để quản lý và sử dụng ruộng đất được tốt, doanh nghiệp cần:

- Có quy hoạch cụ thể, lập sổ địa bạ, sơ đồ quản lý.

- Có kế hoạch bố trí sử dụng hợp lý.

- Có biện pháp thường xuyên bảo vệ và bồi dưỡng, cải tạo đất để nâng cao độ phì

của đất.

- Thực hiện nghiêm túc các chính sách và luật pháp về quản lý và sử dụng ruộng

đất.

2

1.2.1.2. Đối tượng của sản xuất nông nghiệp là những cơ thể sống

- Cần có kế hoạch để luôn chủ động bảo đảm đủ giống tốt và kịp thời cho sản

xuất.

- Xây dựng quy trình sản xuất cho từng loại, từng giống cây trồng, vật nuôi

1.2.1.3. Sản suất nông nghiệp mang tính thời vụ

Tính thời vụ trong sản xuất nông nghiệp dẫn tới tính thời vụ trong việc sử

dụng các yếu tố sản xuất, nhất là sức lao động và công cụ lao động. Do vậy, cần chú

ý:

- Khi thực hiện chuyên môn hoá phải chú ý phát triển sản xuất đa dạng, kết hợp

hợp lý các ngành sản xuất, xậy dựng cơ cấu cây trồng và hệ thống luân canh

khoa học.

- Có kế hoạch và tổ chức thực hiện tốt các khâu chăm sóc, thu hoạch, bảo quản,

chế biến, tiêu thụ nông sản.

1.2.1.4. Sản xuất nông nghiệp thường có chu kỳ dài và phần lớn tiến hành ngoài

trời

Doanh nghiệp cần phải tìm kiếm và hoàn thiện những hình thức, những biện

pháp tổ chức - kinh tế trong việc trang bị kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật, tổ

chức lao động, khoán và thù lao thích hợp.

1.2.1.5. Sản xuất nông nghiệp chịu sự tác động và ảnh hưởng lớn của điều kiện

tự nhiên

Do sản xuất nông nghiệp chịu ảnh hưởng lớn của các điều kiện tự nhiên, các

doanh nghiệp cần tính đến những rủi ro có thể xảy để có kế hoạch dự phòng.

Mặt khác, ở những vùng nhờ có những điều kiện tự nhiên đặc biệt thuận lợi mà

có những lợi thế so sánh cần được phát hiện và phát huy đầy đủ.

1.2.2. Những đặc điểm riêng của sản xuất nông nghiệp nước ta

1.2.2.1. Sản xuất nông nghiệp nước ta phổ biến còn là sản xuất nhỏ

- Cần thấy hết những tồn tại, khó khăn của sản xuất nhỏ để quản trị kinh doanh có

hiệu quả.

- Phải nhận thức đúng tính tất yếu của sự tồn tại nhiều hình thức sở hữu trong nền

nông nghiệp hàng hoá và thực hiện tốt việc đổi mới tổ chức quản lý sản xuất

kinh doanh trong doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp quốc doanh và tập thể

theo chủ trương, chính sách của nhà nước.

1.2.2.2. Trong nông nghiệp nước ta, ruộng đất bình quân theo đầu người thấp,

sức lao động nông nghiệp nhiều nhưng phân bố không đều giữa các vùng và các

miền

Đặc điểm này đòi hỏi các doanh nghiệp một mặt phải có những giải pháp mở rộng

các ngành sản xuất nông nghiệp, phát triển các ngành công nghiệp chế biến và dịch

vụ để sử dụng đầy đủ và hợp lý các yếu tố sản xuất, mặt khác phải tiến hành cân

đối lại lực lượng lao động để có thể rút ra lực lượng lao động dự thừa bố xung cho

3

các ngành kinh tế quốc dân khác

1.2.2.3. Sản xuất nông nghiệp nước ta chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới

ẩm

1.3 NHIỆM VỤ, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA MÔN HỌC

1.3.1. Nhiệm vụ

- Nghiên cứu, ứng dụng các quy luật của sản xuất hàng hoá trong nền kinh tế thị

trường; nghiên cứu các nguyên tắc và phương pháp tổ chức quản lý sản xuất

kinh doanh nông nghiệp, các chính sách kinh tế làm đòn bẩy nhằm thúc đẩy phát

triển sản xuất kinh doanh.

- Trang bị cho người học những kiến thức cơ bản về tổ chức và quản lý kinh

doanh nông nghiệp trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động heo

cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

- Nghiên cứu tổng kết các kinh nghiêm thực tiễn ở trong và ngoài nước về tổ chức

và quản lý sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp nông nghiệp.

1.3.2. Nội dung môn học

Với các nhiệm vụ trên, nội dung môn học gồm những vần đề chủ yếu sau:

- Chương mở đầu

- Các loại hình doanh nghiệp

- Tổ chức sử dụng đất

- Quyết định đầu tư

- Quản trị lao động

- Quản trị tài chính

- Tổ chức tiêu thụ sản phẩm

- Hạch toán kinh doanh

1.3.3. Phương pháp nghiên cứu của môn học

Môn học sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau:

- Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử

- Các phương pháp cụ thể

 Phương pháp thống kê

 Phương pháp điều tra

 Phương pháp chuyên khảo

 Phương pháp chuyên gia

 Phương pháp toán học

 Phương pháp khảo nghiệm.