Bài giảng bệnh trẻ em

'”ệ ------------------—o ~ i= 3 > * > Ẽ C -* G r= ĩ

T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C Y D ư ợ c TH Á I NG UYÊN

B ộ M Ô N NHI

--------------—

BÀI GIẢNG

BỆNH TRẺ EM

Thái Nguyên, năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn

CHỦ BIÊN

TS. Nguyễn Đình Học

THAM GIA BIÊN SOẠN

1. ThS. Đinh Kim Điệp

2. TS. Nguyễn Đình Học

3. ThS. Nguyễn Thị Xuân Hương

4. TS. Phạm Trung Kiền

5. BS.CKII. Lé Thị Nga

6. ThS. Hà Huy Phương

7. BS.CKII. Nguyễn Thanh Sơn

8. ThS. Ngô Thái Sơn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI NÓI ĐẦU

Trong chương trình đào tạo cử nhân sư phạm mẩm non, học phẩn bệnh trê em là một

môn học rất cẩn thiết và hữu ích. Để đáp ứng yêu cầu đào tạo của khóa học, Bộ môn Nhi

trường Đại học Y khoa Thái Nguyên đã biên soạn cuốn giáo trình “Bệnh trẻ em” nhím trang

bị cho sinh viên những kiến thức hết sức cơ bản vể các bệnh thường gặp ờ tré em. Giúp họ có

thể nhận biết, phát hiện được những dấu hiệu sớm về bệnh lật của trẻ em và có hướng xử DÍ

kịp thời trong quá trình công tác sau này. Đóng thời, giới thiệu cho sinh viên những biộn pháp

phòng bệnh tích cực tạo điểu kiện cho việc chăm sóc sức khoẻ ban đẩu cho trẻ em ngay tại nhà

trẻ, mẫu giáo một cách có hiệu quả. Bước đầu hình thành ờ sinh viên một số kĩ năng đơn giản

trong việc xử lý nhanh chóng các trường hợp rủi ro bất thường xảy ra trong sinh hoạt hàng

ngày của trẻ ờ trường mầm non.

Lần đẩu tiên biên soạn tài liệu giảng dạy cho một dôì tượng người học không phải

chuyên ngành Y, nên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong các quí bạn đọc quan

tâm thông cảm và góp ý trân thành đé lần tái bản sau được tốt hơn.

T/M B ộ MÔN NHI

TRUỞNG B ộ MÔN

BS.CKII.Nguyễn Thanh Sơn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

STT Nội dung Trang

1 Chương l: Mở đầu

Chãm sóc sức khoẻ ban đầu cho trẻ em 1

2 Tình hình bệnh tật, tử vong ở trẻ em 3

3 Phòng ngừa tình trạng có tật ờ trẻ em 5

4 Chương 2. Các bệnh thường gập ở trẻ em

Suy dinh dưỡng (SDD) 6

5 . Bệnh còi xương do thiếu Vitamin D 8

6 thiếu Vitamin A và bệnh khô mắt 9

1 T Bệnh thiếu máu do thiếu sắt 10

8 .Bệnh bướu cổ do thiếu iốt 11

9- Bệnh tiêu chảy > 12

10 Nhiễm giun ở trẻ em í 14

u Nhiễm khuẩn hô hấp cấp (NKHHC) 17

12 Hen phế quản 19

13 Nhiễm khuẩn đường tiết niệu 20

14 Bệnh viêm cầu thận cấp 21

15 Bệnh thấp tim 22

16 Chương III. Các bệnh chuyên khoa

Bênh về Mắt 23

17 Bẹnh về tai 25

18 Một số bệnh về mũi họng thường gặp 27

19 Bệnh sâu răng và vệ sinh răng miệng 29

20 Một số bệnh ngoài da thường gặp 31

21 Chương IV: Bệnh truyền nhiễm ở trẻ em

Lao sơ nhiẻm 34

22 Bệnh bạch hầu 35

24 Bệnh ho gà 36

25 Bệnh cúm 37

26 Bệnh sởi 38

27 Bệnh quai bị 39

28 Thuý đậu 40

29 Bệnh uốn ván 41

30 Bệnh Bại liệt 42

31 Bệnh sốt xuất huyết 43

32 „ Viêm gan do Virus 44

33 Chương V. Các cấp cứu thường gập ỏ trẻ em — 46

34 ChươngVl. Thuốc và cách sử dụng thuốc cho trẻ em 51

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chương I: Mờ đáu

CHÀM SÓC SỨC KHOẺ BAN ĐẨU CHO TRẺ EM t?

1. Định nghĩa.

TCYTTG định nghĩa: “Sức khoè là trạng thái hoàn toàn thoải mái vể ĩhế chất, tâm thẩn

và xã hội, chứ không đcm thuần là không có bệnh tật”.

Từ hội nghị Alma Ata TCYTTG định nghĩa: “CSSKBĐ là chăm sóc thiết yếu trẻn cơ sở

thực tiễn, khoa học với các phương pháp và kỹ thuật có thể phổ cập tới các cá nhân và gia đinh

trong cộng đồng, thông qua sự tham gia đầy đù của họ va với chi phí mà cộng đổng và dát

nước có thể đài thọ và duy trì ờ mọi giai đoạn phát triển trong tinh thần tự lực và tự quyêt”

2. Sự cấp thiết của chiến !ược chăm sóc sức khỏe ban đầu (CSSKBĐ) cho tre em.

Trẻ em chiếm một tỷ lệ cao so vói tổng sô' dân số. Theo Tổ chúc Y tế thế giới, tính đẻn năm

1987 toàn cầu có 2 tỳ trẻ dưới 15 tuổi liên tổng sổ 5 tỳ dân.

- Hàng năm có khoảng 12 triệu trẻ < 5 tuổi ở các nước đang phát triển bị chết thì 2/3 số

đó là trẻ dưới 12 tháng. Tỷ lệ từ vong của trẻ < 1 tuổi ở các nước kém phát triển !à 109°/,n, các

nước đang phát triển là 67u/m, các nước phát triển chì có 7°/|„.

Nguyên nhân tử vong ờ trẻ dưới 5 tuổi chù yếu là do suy dinh dưỡng và các bệnh

nhiễm khuẩn: Nhiễm khuẩn hô hấp cấp (25%), tiêu chày (23%), sởi (9%), sốt rét (8%),... Đa

số cán bệnh nhiễm khuẩn có thể dự phòng được bàng biện pháp tiêm phòng. Tinh trạng suy

dinh dưỡng sẽ được cải thiện bàng cách cho trẻ bú mẹ và bổ sung thức ăn đầy đù.

Vì vậy Quĩ nhi đổng liên hiệp quốc (UNICEF) dặ đế xướng một chương trình CSSKBĐ

cho trẻ em gổm 7 biện pháp (7 ưu tiên Nhi khoa), viết tắt tiếng Anh là GOBIFFF.

3. Nội dung chính của 7 biện pháp CSSKBĐ cho trẻ eni.

3.1. Theo dõi biểu đồ táng trường (Growth chart).

- Trong các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển cơ thể trẻ em thì cân nặng là quan trọng nhát

- Cân nặng phản ánh tình trạng dinh dưỡng và sức khoẻ trẻ em nhất là khi được theo dõi

liên tục hàng tháng, hàng năm.

- Mục đích cùa việc theo dõi biểu đổ cân nặng là để kịp thời phát hiện tình trạng suy

dinh dưỡng ỏ trẻ em và có kế hoạch can thiệp, giáo dục bà mẹ. Phát hiện tình trạng mắt nước

khi trẻ bị tiêu chảy. Cũng có thể trẻ đang mác bệnh nếu cân nặng không tăng lên, cán dưa đến

cơ sở y tế khám xác định.

- Để theo dõi biểu đổ tảng trường, phải tổ chức cân cho trè đều đạn hàng tháng bằng một

loại cân nhất định. Chấm kết quả các iần cân lên biểu dồ tương ứng với từng tháng tuổi. Sau đó nốì

các điểm đã cản để xác định đường biểu diễn đi iên là tốt, đưcmg biểu diễn nằm ngang là trẻ khồng

lên cẳn (nguy hiểm) và đường biểu diẻn đi xuông là trẻ tụt cân (rất nguy hiểm).

3.2. Bù nước bằng đường uống (Oral rehydration).

Tiều chảy là nguyẽn nhân gày từ vong cao cho trẻ < 5 tuổi. Tièu chảy và nôn làm cơ thể

trẻ mất nước và các chất điện giải dẫn đến truỵ tim mạch và nhiễm toan máư gày từ vong Vì

vậy, muốn giảm tỷ lệ chết ờ trẻ em khi bị tiêu chảy phải kịp thời bù nước và điện giải cho cơ

thể. Dung dịch điện giải được sử dụng rộng rãi và có hiệu quả bằng đường uống là Oresol

(ORS). Pha một gói Oresol (27,9g) với 1 lít nước chín nguội cho trẻ uống sớm ngay khi bi tiêu

chảy có thể ngăn ngừa được tình trạng mất nước và điện giải.

3.3. Nuôi con bàng sữa mẹ (Breast feeding).

Sữa mẹ là thức ãn tốt nhất đối với trẻ nhỏ. Vì vậy, đàm bảo cho trẻ bú mẹ đáy đù, bú

sớm ngay sau đẻ và kéo dài đến 2 tuổi là biện pháp rất hiệu quà. kinh tế, đơn giẩn góp phần

!àm giam tỷ lệ mắc các bệnh nhiễm trùng và suy dinh dưỡng tré em, giúp trẻ phai tnển bmh

thường, khoẻ mạnh.

3.4. Tiêm chủng (Immunization).

Đây ià phirơng pháp phòng bệnh chủ động, có kết quả và ít tốn kém Thuc hiên tiếm

chùng để phòng 6 bệnh nhiễm khuẩn chù yếu ờ trẻ em, đó là: Lao, bại liệt, bạch hầu ho ga uốn

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn