Yếu tố vi mô và vĩ mô tác động đến tỷ lệ nợ xấu của ngân hàng thương mại Việt Nam: Khóa luận đại học chuyên ngành tài chính ngân hàng / Dương Bình Minh ; Ngô Văn Tuấn người hướng dẫn khoa học

NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

DƢƠNG BÌNH MINH – 030631150158

YẾU TỐ VI MÔ VÀ VĨ MÔ TÁC ĐỘNG ĐẾN TỶ LỆ

NỢ XẤU CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT

NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

MÃ SỐ: 52340201

GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN

TS. NGÔ VĂN TUẤN

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên là: DƢƠNG BÌNH MINH

Cam đoan Khóa luận tốt nghiệp Đại học với đề tài “YẾU TỐ VI MÔ VÀ VĨ MÔ

TÁC ĐỘNG ĐẾN TỶ LỆ NỢ XẤU CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT

NAM”

Giảng viên hƣớng dẫn: TS. NGÔ VĂN TUẤN

Khóa luận tốt nghiệp này là công trình nghiên cứu của tôi, các nội dung và số liệu

trong đề cƣơng này là hoàn toàn trung thực, trong đó không có nội dung đã công bố

trƣớc đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ trích dẫn nguồn tài liệu

tham khảo.

XÁC NHẬN CỦA TÁC GIẢ

DƢƠNG BÌNH MINH

ii

LỜI CẢM ƠN

Thực tế cho thấy rằng để thành công trong công việc, cần phải có sự hỗ trợ, giúp đỡ

của những ngƣời xung quanh dù cho sự giúp đỡ đó ít hay nhiều, trực tiếp hay gián

tiếp. Trong suốt thời gian từ khi bắt đầu làm đề cƣơng khóa luận tốt nghiệp đến hay,

em đã nhận đƣợc sự quan tâm, chỉ bảo, giúp đỡ của thầy cô, gia đình và bạn bè xung

quanh.

Với tấm lòng biết ơn vô cùng sâu sắc, em xin gửi lời càm ơn chân thành nhất đến quý

thầy cô của trƣờng đại học Ngân hàng TP.HCM đã dùng những tri thức và tâm huyết

của mình để có thể truyền đạt cho em vốn kiến thức quý báu nhất trong suốt thời gian

học tập tại trƣờng.

Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn đến thầy NGÔ VĂN TUẤN đã tận tâm chỉ bảo và

hƣớng dẫn em qua từng buổi nói chuyện, thảo luận về đề tài nghiên cứu. Nhờ có

những lời hƣớng dẫn, dạy bảo đó, đề cƣơng khóa luận của em đã hoàn chỉnh một cách

đáng kể. Một lần nữa, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy (cô).

Khóa luận này đƣợc thực hiện trong vòng 3 tháng. Ban đầu em còn bỡ ngỡ vì kiến

thức của em còn hạn chế, do đó, em không thể tránh khỏi những sai sót. Qua đó, em

rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp từ quý thầy cô trong trƣờng nhằm giúp đề cƣơng

thực tập của em ngày càng hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!

XÁC NHẬN CỦA TÁC GIẢ

Dƣơng Bình Minh

iii

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

Khóa luận đƣợc thực hiện nhằm nghiên cứu các yếu tố vi mô và vĩ mô tác động đến

nợ xấu của các Ngân hàng thƣơng mại cổ phần tại Việt Nam trong giai đoạn 2010 –

2018.

Nghiên cứu sử dụng các dữ liệu thứ cấp đƣợc thu thập trên báo cáo tài chính hằng

năm của 26 ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam trong giai đoạn 2010 – 2018. Phƣơng

pháp nghiên cứu là sử dụng ƣớc lƣợng dữ liệu bảng và ƣớc lƣợng hồi quy bình

phƣơng nhỏ nhất (GLS) để đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng cũng nhƣ tác động đến tỷ lệ

nợ xấu của các Ngân hàng thƣơng mại cổ phần tại Việt Nam. Kết quả ƣớc lƣợng cho

thấy tỷ lệ trích lập dự phòng (LLP) và tỷ lệ các khoản cho vay khách hàng trên tổng

tài sản (LA) có tác động chiều với nợ xấu. Ngƣợc lại, các yếu tố tác động ngƣợc chiều

với nợ xấu nhƣ quy mô ngân hàng (SIZE) tốc độ tăng trƣởng kinh tế (GDP) có tác

động ngƣợc chiều đến biến tỷ lệ nợ xấu.

Dựa trên kết quả ƣớc lƣợng có đƣợc, khóa luận đã đóng góp về mặt lý thuyết về mối

quan hệ giữa các yếu tố vĩ mô và vi mô và tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng thƣơng mại

thuộc quốc gia mới nổi nhƣ Việt Nam. Bên cạnh đó, khóa luận còn đƣa ra các khuyến

nghị và chính sách phù hợp có vai trò quan trọng đối với các cơ quan chính phủ cũng

nhƣ nhà hoạch định chính sách tại Việt Nam trong việc ổn định hệ thống ngân hàng

cũng nhƣ các nhà quản trị ngân hàng trong việc kiểm soát tốt hơn các yếu tố tác động

đến nợ xấu.

Từ khóa: Nợ xấu, ngân hàng thƣơng mại Việt Nam, yếu tố vi mô, yếu tố vĩ mô.

iv

ABSTRACT

This essay is conducted to study the micro and macro factors affecting non￾performing loan of Joint Stock commercial banks in Vietnam in the period of 2010 -

2018.

Research uses the secondary data which was collected on the annual reports of 26

commercial banks in Vietnam from 2010 to 2018. The research method is using panel

data and estimate Generalized Least Square (GLS) to assess the influencing factors as

well as the determinants affecting the undoubtful loan ratio of joint-stock commercial

banks in Vietnam. The result shows that the provision of loan loss rate (LLP) and

customer loans to total assets (LA) have a positive impact on bad debt ratio. By

contrast, the factors that negatively have an influence on bad debt are the bank size

(SIZE) and economic growth (GDP) have a negative correlation on the rate of bad

debt.

Based on the estimated results, the thesis has theoretically contributed to the

relationship between macro and micro factors and the bad debt ratio of emerging

commercial banks like Vietnam. In addition, the essay also offers appropriate

recommendations and policies that play an important role for government agencies as

well as policy makers in Vietnam in stabilizing the banking system as well as the

Bank managers in order to have a better control on the factors affecting bad debt.

Key word: Non-performing loan, Vietnam commercial banks, micro-factor, macro￾factor.

v

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Điểm:................................................................................................................................

Xếp loại:

 Xuất xắc

 Tốt

 Khá

 Đạt

 Không đạt

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 13 tháng 01 năm 2020

XÁC NHẬN CỦA GVHD

TS. NGÔ VĂN TUẤN

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt

BĐS Bất động sản

CSH Chủ sở hữu

CSTT Chính sách tiền tệ

Ctg Các tác giả

GDP Gross domestic product Tổng sản phẩm quốc nội

GMM Generalized method of

moments

Phƣơng pháp ƣớc lƣợng moment

tổng quát

IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế

NHNN Ngân hàng nhà nƣớc

NHTM Ngân hàng thƣơng mại

NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần

NHTMNN Ngân hàng thƣơng mại nhà nƣớc

TCTD Tổ chức tín dụng

TMCP Thƣơng mại cổ phần

VAMC Vietnam Asset Management

Company

Công ty TNHH Một thành viên Quản

lý tài sản của các tổ chức tín dụng

Việt Nam

VAS Vietnam Accounting

Standards

Chuẩn mực kế toán Việt Nam

WB World Bank Ngân hàng thế giới

WTO World Trade Organization Tổ chức thƣơng mại thế giới

vii

DANH MỤC VIẾT TẮT TÊN BIẾN

Ký hiệu Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt

GDP Gross domestic product Tổng sản phẩm quốc nội

INF Inflation rate Tỷ lệ lạm phát

LA Loan to assets Các khoản cho vay khách hàng trên

tổng tài sản

LLP Loan loss provision ratio Tỷ lệ trích lập dự phòng trên tổng tài

sản

NPL Non-performing loan ratio Tỷ lệ nợ xấu

OPE Operation Expenses ratio Tỷ lệ chi phí hoạt động

ROA Return on assets Lợi nhuận trên tổng tài sản

ROE Return on Equity Lợi nhuận trên tổng vốn CSH

SIZE Bank-size Quy mô tài sản ngân hàng

UNE Unemployment rate Tỷ lệ thất nghiệp

viii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN...........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...............................................................................................................ii

TÓM TẮT KHÓA LUẬN...........................................................................................iii

ABSTRACT .................................................................................................................iv

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN......................................................v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................vi

DANH MỤC VIẾT TẮT TÊN BIẾN........................................................................vii

MỤC LỤC ..................................................................................................................viii

DANH MỤC HÌNH .....................................................................................................xi

DANH MỤC BẢNG BIỂU .........................................................................................xi

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .........................................................1

1.1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu .........................................................................................2

1.2.1. Mục tiêu tổng quát ..................................................................................2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể .......................................................................................2

1.3. Câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................2

1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.....................................................................3

1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu .............................................................................3

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................3

1.5. Bố cục đề tài......................................................................................................3

1.6. Ý nghĩa của đề tài..............................................................................................5

1.6.1. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................5

1.6.2. Ý nghĩa thực tiễn.....................................................................................5

TÓM TẮT CHƢƠNG 1 ...............................................................................................5

ix

CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NỢ XẤU VÀ CÁC NGHIÊN CỨU

LIÊN QUAN 6

2.1. Cơ sở lý thuyết ..................................................................................................6

2.1.1. Nợ xấu của Ngân hàng thƣơng mại ......................................................10

2.1.2. Các chuẩn mực quốc tế về nợ xấu ........................................................10

2.1.3. Phân loại nợ xấu....................................................................................12

2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm trƣớc đây ..........................................................15

2.2.1. Các nghiên cứu thực nghiệm trong nƣớc..............................................15

2.2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm ở nƣớc ngoài ..........................................17

2.3. Các mô hình nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới........................................21

TÓM TẮT CHƢƠNG 2 .............................................................................................26

CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................................................27

3.1. Mô hình nghiên cứu ........................................................................................27

3.2. Dữ liệu nghiên cứu..........................................................................................33

3.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................35

3.3.1. Khái quát dữ liệu bảng..........................................................................35

3.3.2. Phƣơng pháp hồi quy dữ liệu bảng .......................................................36

3.3.3. Phƣơng pháp Moment tổng quát (GMM).............................................39

3.3.4. Phƣơng pháp hồi quy bình phƣơng nhỏ nhất khả thi (FGLS)..............46

TÓM TẮT CHƢƠNG 3 .............................................................................................47

CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................................48

4.1. Thống kê mô tả ...............................................................................................48

4.2. Thực trạng tỷ lệ nợ xấu của các NHTM Việt Nam.........................................49

4.3. Khảo sát đồ thị về tƣơng quan giữa các biến..................................................52

4.3.1. Mối tƣơng quan giữa các yếu tố vi mô và nợ xấu ................................53

4.3.2. Mối tƣơng quan giữa các yếu tố vĩ mô và nợ xấu ................................57

x

4.4. Ƣớc lƣợng mô hình hồi quy............................................................................60

4.4.1. Ƣớc lƣợng Pooled OLS ........................................................................60

4.4.2. Ƣớc lƣợng FEM....................................................................................61

4.4.3. Ƣớc lƣợng REM ...................................................................................62

4.4.4. Lựa chọn mô hình Pooled OLS, FEM hay REM..................................63

4.4.5. Lựa chọn mô hình Pooled OLS hay REM............................................63

4.5. Kiểm định các khuyết tật của mô hình nghiên cứu.........................................64

4.5.1. Kiểm định Breusch và Pagan Lagrangian multiplier............................64

4.5.2. Kiểm định hiện tƣợng nội sinh .............................................................64

4.5.3. Kiểm định hiện tƣợng tự tƣơng quan....................................................64

4.5.4. Kiểm định hiện tƣợng đa cộng tuyến....................................................65

4.5.5. Ƣớc lƣợng mô hình bình phƣơng nhỏ nhất tổng quát GLS..................66

4.5.6. Thảo luận kết quả ƣớc lƣợng giữa các mô hình hồi quy ......................67

TÓM TẮT CHƢƠNG 4 .............................................................................................70

CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................71

5.1. Thảo luận kết quả hồi quy...............................................................................71

5.2. Khuyến nghị....................................................................................................72

5.3. Hạn chế của nghiên cứu..................................................................................73

5.4. Đề xuất nghiên cứu trong tƣơng lai ................................................................74

TÓM TẮT CHƢƠNG 5 .............................................................................................75

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................76

PHỤ LỤC ....................................................................................................................81