Xây dựng tập thể sư phạm các trường trung học phổ thông huyện trà cú, tỉnh trà vinh theo hướng tổ chức biết học hỏi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TĂNG HOÀNG TRIỀU

XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TRÀ CÚ

TỈNH TRÀ VINH THEO HƯỚNG TỔ CHỨC

BIẾT HỌC HỎI

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Đà Nẵng - Năm 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TĂNG HOÀNG TRIỀU

XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TRÀ CÚ

TỈNH TRÀ VINH THEO HƯỚNG TỔ CHỨC

BIẾT HỌC HỎI

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Đình Sơn

Đà Nẵng - Năm 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công

bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Học viên

Tăng Hoàng Triều

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT Chữ viết tắt Diễn giải

1 BGH Ban Giám hiệu

2 CBQL, GV, NV Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên

3 CBQL Cán bộ quản lý

4 GD - ĐT Giáo dục - đào tạo

5 GDMN Giáo dục mầm non

6 GV Giáo viên

7 GVBM Giáo viên bộ môn

8 GVCN Giáo viên chủ nhiệm

9 HS Học sinh

10 HT Hiệu trưởng

11 QLGD Quản lý giáo dục

12 TCBHH Tổ chức biết học hỏi

13 TCHT Tổ chức học tập

14 THCS Trung học cơ sở

15 THPT Trung học phổ thông

16 TTSP Tập thể sư phạm

17 VHNT Văn hóa nhà trường

18 VHTC Văn hóa tổ chức

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số

hiệu

Tên bảng Trang

2.1

Thống kê quy mô trường lớp và đội ngũ CBQL,GV, NV và

HS của Trường THPT Trà Cú

44

2.2

Thống kê quy mô trường lớp và đội ngũ CBQL, GV, NV và

HS của Trường THPT Tập Sơn

45

2.3

Thống kê quy mô trường lớp và đội ngũ CBQL, GV, NV và

HS của Trường THPT Hàm Giang

46

2.4

Thống kê quy mô trường lớp và đội ngũ CBQL,GV, NV và

HS của Trường THPT Đại An

46

2.5

Thống kê quy mô trường lớp và đội ngũ CBQL,GV, NV và

HS của Trường THPT Long Hiệp

47

2.6

Mức độ hiện diện các dấu hiệu về “quan điểm tầm nhìn

được chia sẻ” trong TTSP

54

2.7

Mức độ hiện diện đặc trưng “Học tập nhóm được khuyến

khích, thúc đẩy, mở rộng trong nhà trường”

55

2.8

Mức độ hiện diện các đặc trưng thể hiện tinh thần tự chủ,

làm chủ bản thân của CBQL,GV, NV trong TTSP

56

2.9

Mức độ hiện diện các dấu hiệu đặc trưng về sự hình thành

mô hình tinh thần có tính thách thức trong TTSP 58

2.10

Mức độ hiện diện các dấu hiệu “tư duy hệ thống” trong tổ

chức

59

2.11

Kết quả khảo sát về sự cần thiết xây dựng, củng cố các đặc

trưng của TCBHH trong TTSP

60

2.12

Thực trạng mức độ hiện diện các dấu hiệu về sự lãnh đạo

hướng đến thay đổi trong nhà trường

62

2.13

Thực trạng mức độ hiện diện của yếu tố “tổ chức cấu trúc

theo chiều ngang” trong TTSP 63

2.14

Thực trạng mức độ hiện diện của yếu tố “sự ủy quyền cho

các thành viên trong TTSP”

64

2.15 Thực trạng mức độ hiện diện của yếu tố “chia sẻ thông tin, 66

truyền thông trong TTSP”

2.16

Thực trạng mức độ hiện diện của yếu tố “nền tảng văn hóa

tích cực trong TTSP”

67

2.17

Mức độ quan tâm của CBQL, GV, NV về các điều kiện

hình thànhTCBHH

69

2.18

Phân tích SWOT về TTSP các trường THPT trên địa bàn

huyện Trà Cú theo hướng TCBHH (Điểm mạnh - Điểm

yếu)

74

2.19

Phân tích SWOT về TTSP các trường THPT trên địa bàn

huyện Trà Cú theo hướng TCBHH (Cơ hội - Thách thức)

75

3.1

Kết quả đánh giá về tính cấp thiết và tính khả thi của các

biện pháp xây dựng TTSP các trường THPT huyện Trà Cú,

tỉnh Trà Vinh theo hướng TCBHH

102

MỞ ĐẦU

· Lý do chọn đề tài

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI của Đảng đã xác định mục tiêu đổi mới

căn bản, toàn diện GD - ĐT nước ta: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng,

hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ

quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn

diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân…” [1].

Thành công của sự nghiệp GD - ĐT cần rất nhiều nỗ lực sáng tạo của đội ngũ trong

các nhà trường. Tạo ra một môi trường thuận lợi, thúc đẩy TTSP trong nhà trường tham

gia tích cực vào công cuộc đổi mới với tinh thần không ngừng học hỏi, sáng tạo là yêu

cầu không thể thiếu để đạt được mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện đã được xác định

trong Nghị quyết của Đảng.

Đồng hành với đội ngũ nhà giáo các cơ sở giáo dục trong cả nước, TTSP các

trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh mấy năm qua đã không ngừng phấn đấu vươn

lên, đổi mới công tác dạy và học. Chất lượng giáo dục của các trường về cơ bản đáp ứng

theo mặt bằng chung của tỉnh. Tuy nhiên, mục tiêu “phát triển toàn diện giáo dục” và

“phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân” vẫn đang là thách

thức lớn đối với các nhà trường. Để đạt được mục tiêu đó, để đổi mới căn bản, toàn diện

hoạt động giáo dục của nhà trường, rất cần những nỗ lực sáng tạo không ngừng của đội

ngũ nhà giáo.

Mấy năm gần đây, thực hiện chủ trương đổi mới GD - ĐT của Đảng và Nhà nước,

lãnh đạo Phòng GD - ĐT cùng các trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh ngày càng

chú trọng nhiều hơn đến việc chuyển đổi mô hình quản lý của nhà trường theo hướng

phát huy tính năng động, sáng tạo của TTSP. Thông qua các đợt bồi dưỡng kiến thức về

QLGD, nhiều CBQL trường THPT đã thể hiện sự quan tâm đến việc xây dựng TTSP

theo hướng TCBHH, bởi đây là tiếp cận có thể tạo nên sự thay đổi liên tục và có tính

sáng tạo của nhà trường, huy động và lôi cuốn được các thành viên tham gia vào việc

học tập và trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau, cùng phát hiện và giải quyết các vấn đề, chủ

động đóng góp các ý kiến, các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục, giúp nhà trường

thích ứng được với những thay đổi, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu công cuộc đổi

mới giáo dục hiện nay.

Trong bối cảnh đã nêu, cần có nghiên cứu về lý luận và thực tiễn để trên cơ sở đó,

góp phần thống nhất về nhận thức và lựa chọn giải pháp quản lý phù hợp xây dựng các

TTSP trường THPT của địa phương trở thành các TCBHH.

Với lý do nêu trên tôi chọn“Xây dựng tập thể sư phạm các trường THPT huyện Trà

Cú, tỉnh Trà Vinh theo hướng TCBHH” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp

cao học chuyên ngành QLGD.

· Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng xây dựng TTSP các trường THPT huyện

Trà Cú, tỉnh Trà Vinh, trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp của hiệu trưởng trong việc

xây dựng TTSP các trường này theo hướng TCBHH.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

TTSP các trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Xây dựng TTSP các trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh theo hướng

TCBHH.

4. Giả thuyết khoa học

Xây dựng TTSP các trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh theo hướng

TCBHH là lựa chọn phù hợp hiện nay và mục tiêu này có thể được thực hiện thành

công, nếu triển khai áp dụng đồng bộ một hệ thống các biện pháp được nghiên cứu, đề

xuất hợp lý dựa trên cơ sở lý luận khoa học QLGD và thích hợp với điều kiện thực tế

của các nhà trường.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc xây dựng TTSP ở trường THPT theo hướng

TCBHH.

5.2. Khảo sát thực trạng xây dựng các TTSP và đánh giá những nhân tố ban đầu

của TCBHH trong các nhà trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh.

5.3. Nghiên cứu, đề xuất biện pháp xây dựng TTSP của trường THPT huyện Trà

Cú, tỉnh Trà Vinh theo hướng TCBHH.

6. Phương pháp nghiên cứu

6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các tư liệu liên quan đến đề tài như lý luận về

quản lý, QLGD, quản lý nhà trường, quản lý nguồn nhân lực, quản lý đội ngũ GV, quản

lý chất lượng giáo dục, quản lý sự thay đổi, văn hóa tổ chức.

6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp quan sát;

- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi;

- Phương pháp phỏng vấn;

- Phương pháp tổng kết thực tiễn;

- Phương pháp chuyên gia;

6.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học

7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu khảo sát, đánh giá thực trạng xây dựng TTSP

các trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh trong khoảng thời gian từ 2011 - 2015;

nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý của HT trong xây dựng TTSP của các trường

này theo hướng TCBHH cho giai đoạn 2016 - 2020.

Do thời gian nghiên cứu hạn chế, việc đánh giá tính cấp thiết, khả thi của các biện

pháp đề xuất được thực hiện bằng phương pháp chuyên gia.

8. Cấu trúc đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, phụ lục và tài liệu tham khảo, phần

nội dung chính của luận văn gồm 3 Chương:

Chương 1. Cơ sở lý luận về xây dựng TTSP trường THPT theo hướng TCBHH;

Chương 2. Thực trạng công tác xây dựng TTSP của các trường THPT huyện Trà

Cú, tỉnh Trà Vinh và sự hình thành các yếu tố ban đầu của TCBHH;

Chương 3. Biện pháp xây dựng TTSP của các trường THPT huyện Trà Cú, tỉnh

Trà Vinh theo hướng TCBHH.

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM TRƯỜNG

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƯỚNG TỔ CHỨC BIẾT HỌC

HỎI

· TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ

Tập thể là một cộng đồng xã hội đặc biệt, một kiểu tổ chức xã hội có trình độ cao,

có khả năng phát triển cá nhân thông qua việc cung cấp cho cá nhân những điều kiện và

phương tiện để phát triển toàn diện và hài hòa nhân cách của mình. Tập thể đem đến cho

cá nhân những quan hệ xã hội đa dạng, làm phong phú đời sống tinh thần của con người,

làm cơ sở nền tảng cho đạo đức xã hội. Giáo dục nhân cách trong tập thể, do vậy, là một

nguyên tắc cơ bản của giáo dục hiện đại. Tập thể chính là môi trường với đầy đủ các

điều kiện thuận lợi để mỗi thành viên phát triển tư chất của mình, tái tạo ở mình những

thuộc tính vốn có của hệ thống xã hội mà tập thể đó là bộ phận. Ngược lại, nhờ cá nhân

mà tập thể trở nên phong phú đa dạng. Khi các thành viên phát triển nhân cách của mình

sẽ làm cho tập thể phát triển đến trình độ cao hơn, một mặt góp phần tạo ra sức mạnh

lớn hơn, đa dạng và toàn diện hơn cho xã hội, mặt khác có tác động ảnh hưởng trở lại,

ghi dấu ấn lên nhân cách của từng thành viên trong tập thể.

Đề cập đến công tác xây dựng tập thể, C. Mác đã khẳng định: “Chỉ trong tập thể,

mỗi cá nhân mới có được phương tiện giúp cho cá nhân đó có khả năng phát triển toàn

diện những tư chất của mình và khi đó, chỉ trong tập thể mới có tự do cá nhân… Nhờ

đó, mỗi người sẽ là một nhân cách độc đáo, sáng tạo, phong phú và cũng nhờ đó tập thể

trở nên phong phú, đa dạng” [13].

Về vai trò của TTSP, nhà giáo dục A.X. Macarenco đã viết: “Một nền giáo dục

đúng đắn được tổ chức bằng phương thức là tạo được tập thể thống nhất, mạnh mẽ, có

nhiều ảnh hưởng” [14]. Ông đồng thời cũng nhấn mạnh vị trí trung tâm của người hiệu

trưởng trong TTSP.

Xukhomlinxki trong tác phẩm “Trường trung học Pavlush” [27] đã bàn về vai trò

quan trọng của TTSP đối với việc giáo dục học sinh. Đồng thời, ông nhấn mạnh ảnh

hưởng của TTSP đối với sự phát triển, tiến bộ của từng thành viên trong tập thể đó. Vấn

đề quản lý xây dựng TTSP được minh họa qua những chuyện kể về quá trình 33 năm

quản lý trường trung học Pavlush.

Ở Việt Nam việc nghiên cứu về nhóm, tập thể cũng được nhiều nhà tâm lý học,

nhà giáo dục học quan tâm. Tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt đã đề cập khá sâu sắc

về vai trò của tập thể: “Tập thể chân chính tuyệt nhiên không chèn ép, không xóa bỏ cá

nhân mà phát triển cá nhân. Trong tập thể, mỗi cá nhân sẽ tìm được những phương tiện

và điều kiện để phát triển toàn diện và hài hòa nhân cách của mình…. Sự phát triển của

tập thể và sự phát triển của cá nhân là hai quá trình quy định lẫn nhau ” [15].

Trong các trường học, gắn liền với mục tiêu giáo dục, việc xây dựng tập thể các

nhà giáo - TTSP có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Có được TTSP tích cực thì mới không

ngừng nâng cao được chất lượng GD&ĐT, làm cho nhà trường không ngừng phát triển.

Sự giáo dục đúng đắn và hiệu quả chỉ có thể được thực hiện với một TTSP nhất trí về

quan điểm và tin tưởng, giúp đỡ lẫn nhau. Trình độ phát triển của TTSP ảnh hưởng

mạnh mẽ đến hiệu quả công tác giáo dục, tạo một môi trường làm việc tích cực cho các

thành viên trong nhà trường. Chính vì vậy, một TTSP phát triển, hay TTSP tích cực vừa

là mục tiêu, vừa là công cụ của công tác giáo dục, công tác quản lý nhà trường [5].

Tóm lại, các nghiên cứu trong và ngoài nước đều khẳng định rằng TTSP có vai trò

to lớn đối với sự phát triển của từng cá nhân cũng như thành tích chung của cả tổ chức,

nhà trường. Việc xây dựng TTSP được xem là một nội dung cơ bản, quyết định sự phát

triển của các nền giáo dục hiện nay.

Vấn đề xây dựng TTSP của nhà trường nói chung, trường THPT nói riêng đã thu

hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục học, nhà tâm lý học trong và ngoài nước. Nhiều

nghiên cứu khẳng định rằng xây dựng TTSP theo hướng TCBHH là một lựa chọn nhiều

thách thức, nhưng có hiệu quả lâu dài.

Hiện nay, quá trình đổi mới giáo dục đang diễn ra rộng khắp trên thế giới. Đổi

mới giáo dục đang trở thành vấn đề quyết định sự phát triển bền vững của các nền kinh

tế. Đổi mới giáo dục đòi hỏi trước hết ở sự đổi mới không ngừng ở từng nhà trường, và

trước hết là ở vai trò của các TTSP. Các TTSP cần trở nên năng động, linh hoạt hơn và

thích nghi được với những hoàn cảnh mới, hay nói cách khác, phải thực sự trở thành các

TCBHH. Trong thời đại kinh tế tri thức, năng lực học tập, sáng tạo tri thức không ngừng

của từng cá nhân, nhóm và tổ chức được xem là lợi thế cạnh tranh cơ bản nhất của mọi

quốc gia. Và điều đó cần hiện diện trước hết ở các TTSP các trường TTPT, nơi ươm

mầm nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai cho các nền kinh tế. Do đó, việc

xây dựng TTSP trở thành TCBHH được xem là xu hướng tất yếu của các trường THPT.

Trên thế giới đã có nhiều tác giả nghiên cứu về khái niệm TCBHT như: Peter

Senge - What's Next in Organizational Learning?; Martin Schulz - Organizational

Learning; Mark K.Smith 2001-Peter Senge and the learning organization; Senge, P.

M., Charlotte Roberts, Rick Ross, George Roth, Bryan Smith, and Art Kleiner (1999) -

What is Organizational Leaning ?[29]

Tại Việt Nam, TCBHH là một thuật ngữ còn khá mới mẻ, nhưng đã xuất hiện

nhiều hơn trong thời gian gần đây. Đã có một số tác giả nghiên cứu về vấn đề này như:

Nguyễn Anh Thư với “Tổ chức biết học - Một đặc trưng của những tổ chức mới”; Lê

Thị Mỹ Trí – “Biện pháp xây dựng Trường Cao đẳng Bách khoa Đà Nẵng thành tổ

chức biết học hỏi”; Bùi Quang Vinh – “Xây dựng TTSP trường THPT trên địa bàn

huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai theo hướng TCBHH”.

Hầu hết các tài liệu, công trình nghiên cứu đã đề cập đến vai trò, nhiệm vụ,

phương pháp và những yêu cầu đối với TCBHH. Tuy nhiên, nghiên cứu một cách có hệ

thống việc quản lý xây dựng TTSP trong trường THPT ở các huyện vùng sâu, vùng khó

khăn còn ít. Vì vậy, chúng tôi chọn vấn đề “Xây dựng TTSP các trường THPT huyện Trà

Cú, tỉnh Trà Vinh theo hướng TCBHH” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp

cao học chuyên ngành QLGD, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn

diện của nhà trường nơi công tác, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và xu thế hội nhập

hiện nay của địa phương mình.

· CÁC KHÁI NIỆM CHÍNH

· Quản lý

C. Mác đã khẳng định: “Mọi lao động xã hội trực tiếp hoặc lao động chung khi

thực hiện trên một quy mô tương đối lớn, ở mức độ nhiều hay ít đều cần đến quản lý”.

Quản lý, theo C. Mác, giống như công việc của người nhạc trưởng trong một dàn hợp

xướng.

Bản thân khái niệm “Quản lý” có tính đa nghĩa nên có sự khác biệt giữa nghĩa

rộng và nghĩa hẹp. Mặt khác, do sự khác biệt về chế độ xã hội, nghề nghiệp, thời đại nên

khái niệm quản lý cũng có những lý giải khác nhau. Cùng với sự phát triển của các

phương thức sản xuất và nhận thức mở rộng của con người, nhận thức về khái niệm

quản lý ngày càng sâu sắc.

Cũng như các khái niệm khác, có rất nhiều định nghĩa về “Quản lý”. Theo Mary

Parker Follett, quản lý là “nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua người khác”. Một

định nghĩa được chấp nhận rộng rãi khác là “quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo

và kiểm tra công việc của các thành viên trong tổ chức và sử dụng mọi nguồn lực sẵn có

của tổ chức để đạt những mục tiêu của tổ chức” (Stoner, 1995). Một số tác giả khác cho

rằng quản lý là “tập hợp các hoạt động (bao gồm cả lập kế hoạch, ra quyết định, tổ

chức, lãnh đạo và kiểm tra) nhằm sử dụng tất cả các nguồn lực của tổ chức (con người,

tài chính, vật chất và thông tin) để đạt được những mục tiêu của tổ chức một cách có

hiệu quả” (Griffin, 1998) [10]

Theo Từ điển Giáo dục học, Quản lý là hoạt động hay tác động có định hướng có

chủ định của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ

chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Các chức năng quản lý chủ yếu gồm:

kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

Các định nghĩa có thể khác nhau về cách diễn đạt nhưng cùng thống nhất ở bản

chất của hoạt động quản lý, đó là cách thức tác động (tổ chức, điều khiển, chỉ huy) hợp

quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ

chức vận hành đạt hiệu quả mong muốn (đạt được mục tiêu đề ra). Do vậy, có thể khái