Xây dựng rubric kiểm tra đánh giá năng lực học tập của học sinh khi dạy học chương “dòng điện trong các môi trường” vật lý 11 nâng cao.

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐÀ NẴNG

KHOA VẬT LÝ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

TÊN ĐỀ TÀI: XÂY DỰNG RUBRIC KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ

NĂNG LỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH KHI DẠY HỌC CHƢƠNG

“DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƢỜNG” VẬT LÝ 11 NÂNG

CAO

Sinh viên thực hiện : TRẦN THỊ KIM ANH

Khoá học : 2012 – 2016

Ngành học : Sƣ phạm Vật lý

Ngƣời hƣớng dẫn : ThS. TRẦN THỊ HƢƠNG XUÂN

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2016

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành khóa luận này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến khoa Vật

lý, trường Đại học Sư phạm – ĐHĐN đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành khóa luận

này.

Tôi xin cảm ơn tất cả các thầy cô trong khoa Vật lý đã tận tình dạy dỗ tôi trong

suốt 4 năm ngồi dưới mái trường Đại học Sư phạm, giúp tôi trang bị những kiến thức

của một người giáo viên để bước vào đời.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô Trần Thị Hương Xuân đã tận tình hướng

dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt thời gian qua để tôi hoàn thành khóa luận của mình.

Tôi xin cảm ơn các thầy cô trường THPT Hòa Vang đã giúp đỡ, góp ý và tạo

điều kiện cho tôi thực hiện khảo sát thực trạng và hoàn thiện đề tài trong thời gian tôi

thực tập tại trường.

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến gia đình, người thân và

bạn bè, đặc biệt là các bạn lớp 12SVL đã động viên, ủng hộ và giúp đỡ tôi trong những

tháng ngày tôi học tập tại trường Sư phạm cũng như thời gian tôi hoàn thành khóa luận

này.

Mặc dù tôi đã cố gắng trong khả năng và phạm vi cho phép của mình để hoàn

thành khóa luận này nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được

sự thông cảm và góp ý tận tình của quý thầy cô và bạn bè.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, ngày 10 tháng 5 năm 2016

Sinh viên thực hiện

Trần Thị Kim Anh

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................1

DANH MỤC BẢNG ......................................................................................................7

DANH MỤC HÌNH VẼ.................................................................................................8

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

I. Lý do chọn đề tài..........................................................................................................1

II. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................................2

III. Đối tượng nghiên cứu................................................................................................2

IV. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................................2

V. Giả thuyết khoa học ....................................................................................................2

VI. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................3

VII. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................3

VIII. Những đóng góp của đề tài.....................................................................................3

IX. Cấu trúc của khóa luận ..............................................................................................4

NỘI DUNG......................................................................................................................5

CHƢƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG RUBRIC TRONG

KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH.......................5

1.1. Kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học ...............................................................5

1.1.1. Chức năng, vai trò của KTĐG trong quá trình dạy học ........................................5

1.1.2. Một số vấn đề còn tồn tại trong KTĐG của nền giáo dục Việt Nam....................6

1.2. Kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực của học sinh ........................7

1.2.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài...................................................................7

1.2.1.1. Khái niệm năng lực.............................................................................................7

1.2.1.2. Năng lực học sinh phổ thông..............................................................................7

1.2.1.3. Năng lực hành động cần hình thành ở người học trong quá trình dạy học8

1.2.1.4. Năng lực chung ................................................................................................10

1.2.1.5. Các năng lực chuyên biệt trong môn Vật lý ....................................................14

1.2.2. Đánh giá năng lực ...............................................................................................18

1.2.3. So sánh đánh giá năng lực và đánh giá kiến thức, kĩ năng của người học .........19

1.3. Vận dụng rubic trong kiểm tra đánh giá năng lực học tập của học sinh ................20

1.3.1. Khái niệm rubric..................................................................................................20

1.3.2. Vai trò của rubric trong kiểm tra đánh giá năng lực học tập của học sinh..........21

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh

1.3.3. Các hình thức trình bày rubric ............................................................................22

1.3.4. Nguyên tắc thiết kế rubric ..................................................................................23

1.3.5. Quy trình thiết kế rubric .....................................................................................23

1.3.6. Tiêu chuẩn đánh giá một rubric tốt .....................................................................24

1.3.7. Một số lưu ý khi xây dựng rubric .......................................................................25

1.4. Kết luận chương I...................................................................................................25

CHƢƠNG II: XÂY DỰNG RUBRIC CHO MỘT SỐ BÀI TẬP KIỂM TRA

ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CHƢƠNG “DÒNG ĐIỆN

TRONG CÁC MÔI TRƢỜNG” – VẬT LÝ 11 NÂNG CAO..................................26

2.1. Đặc điểm của chương “Dòng điện trong các môi trường”.....................................26

2.1.1. Đặc điểm nội dung kiến thức chương “Dòng điện trong các môi trường” .........26

2.1.2. Thực trạng biên soạn bài tập chương “Dòng điện trong các môi trường” ..........26

2.2. Khảo sát thực trạng KTĐG tại trường THPT.........................................................28

2.2.1. Mục đích khảo sát................................................................................................28

2.2.2. Nhiệm vụ khảo sát...............................................................................................28

2.2.3. Đối tượng khảo sát...............................................................................................28

2.2.4. Thời điểm khảo sát ..............................................................................................28

2.2.5. Phân tích kết quả khảo sát ...................................................................................28

2.2.5.1. Phân tích thực trạng KTĐG ở trường THPT Hòa Vang qua khảo sát GV.......28

2.2.5.2. Khảo sát nội dung và hình thức KTĐG............................................................29

2.2.5.3. Khảo sát việc ôn tập trước kiểm tra và khi cho HS làm kiểm tra.....................30

2.2.5.4. Khảo sát việc vận dụng công cụ hỗ trợ rubric trong KTĐG môn Vật lý .........31

2.2.6. Phân tích thực trạng KTĐG ở trường THPT Hòa Vang qua khảo sát HS ..........31

2.2.6.1. Khảo sát về tâm lý của HS khi làm bài kiểm tra ..............................................31

2.2.6.2. Khảo sát về vấn đề ôn tập trước kiểm tra và trong khi làm kiểm tra ...............32

2.2.6.3. Khảo sát về việc vận dụng bộ tiêu chí đánh giá rubric trong hỗ trợ KTĐG ....32

2.2.6.4. Khảo sát về nhu cầu trong KTĐG của HS .......................................................33

2.2.6.5. Khảo sát về chương “Dòng điện trong các môi trường” ..................................34

2.2.7. Kết luận khảo sát .................................................................................................34

2.3. Chuẩn kiến thức kĩ năng và hệ thống các năng lực chuyên biệt cần hình thành

trong chương “Dòng điện trong các môi trường” .........................................................35

2.3.1. Chuẩn kiến thức, kĩ năng chương “Dòng điện trong các môi trường” ...............35

2.3.2. Hệ thống các năng lực chuyên biệt cần hình thành khi dạy học và KTĐG

chương “Dòng điện trong các môi trường” ...................................................................36

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh

2.4. Xây dựng rubric kiểm tra đánh giá năng lực học sinh cho một số bài tập chương

“Dòng điện trong các môi trường” ................................................................................42

2.4.1. Bài “Dòng điện trong chất khí” ...........................................................................42

2.4.1.1. Đề bài tập đánh giá năng lực ............................................................................42

2.4.1.2. Mục tiêu chi tiết của bài tập .............................................................................43

2.4.1.3. Xây dựng rubric cho bài tập .............................................................................43

2.4.2. Bài “Dòng điện trong chất điện phân – Định luật Faraday” ...............................48

2.4.2.1. Đề bài tập đánh giá năng lực ............................................................................48

2.4.2.2. Mục tiêu chi tiết của bài tập .............................................................................49

2.4.2.3. Gợi ý đáp án cho bài tập...................................................................................49

2.4.2.4. Xây dựng rubric cho bài tập .............................................................................51

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................................69

1. Kết luận....................................................................................................................669

2. Đề xuất và kiến nghị..................................................................................................69

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................70

PHỤ LỤC 1 .................................................................................................................. P1

PHỤ LỤC 2 .................................................................................................................. P2

PHỤ LỤC 3 ................................................................................................................ P28

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GV

HS

KN

KTĐG

KT

NL

SGK

TN

THPT

Giáo viên

Học sinh

Kĩ năng

Kiểm tra đánh giá

Kiến thức

Năng lực

Sách giáo khoa

Thí nghiệm

Trung học phổ thông

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Năng lực chung và các biểu hiện của NL chung .....................................11

Bảng 1.2: Các NL chuyên biệt trong môn Vật lý và biểu hiện của NL thành phần .14

Bảng 1.3: So sánh đánh giá NL và đánh giá KT, KN...............................................19

Bảng 2.1: Chuẩn KT, KN cần đạt khi dạy học chương “Dòng điện.........................35

trong các môi trường” ..............................................................................................35

Bảng 2.2: Các NL chuyên biệt cần hình thành khi dạy học chương “Dòng điện trong

các môi trường”.........................................................................................................36

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 1.1: Đánh giá theo năng lực..................................................................................18

Hình 1.2: Các hình thức KTĐG năng lực.....................................................................18

Hình 1.3: Các thành phần của một rubric......................................................................21

Hình 1.4: Sơ đồ quy trình thiết kế rubric.......................................................................24

Hình 2.1: Một số hình ảnh về sét...................................................................................42

Hình 2.2: Đánh bắt cá bằng xung điện gây nên những hậu quả nghiêm trọng đối với

môi trường .....................................................................................................................50

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh 1

MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài

Giáo dục là quốc sách hàng đầu của một quốc gia. Ngày nay, trước sự phát triển

vượt bậc của nhân loại về mọi mặt đặt ra cho Việt Nam nhiều cơ hội cũng như thách

thức trong mọi lĩnh vực, trong đó phải kể đến trước tiên là nền giáo dục, đòi hỏi phải

có những đổi mới về nhiều mặt. Một trong những đổi mới nhận được nhiều sự quan

tâm không chỉ của các cán bộ ngành Giáo dục mà còn của toàn xã hội là đổi mới khâu

KTĐG HS, một khâu hết sức quan trọng trong quá trình dạy học. Theo đó, gắn với sự

đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển NL của HS, KTĐG cũng sẽ

chuyển từ hình thức KTĐG khả năng tái hiện kiến thức sang hình thức KTĐG NL của

người học.

Những quan điểm và đường lối chỉ đạo của nhà nước về đổi mới giáo dục, trong

đó có đổi mới hình thức KTĐG HS được thể hiện trong nhiều văn bản, đặc biệt trong

các văn bản sau đây:

1. Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI:“Đổi mới chương trình,

nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại;

nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền

thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác

phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”. [1]

2. Chiến lược phát triển Giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo Quyết

định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ: "Tiếp tục đổi mới

phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy tính

tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học".[1]

Những quan điểm, định hướng nêu trên đã tạo tiền đề, cơ sở và môi trường

pháp lý thuận lợi cho việc đổi mới giáo dục phổ thông nói chung, đổi mới KTĐG theo

hướng phát triển NL HS nói riêng.

Qua khảo sát một số trường THPT trên điạ bàn thành phố Đà Nẵng, tôi nhận

thấy hình thức KTĐG NL học tập của HS đang được các GV từng bước áp dụng và đạt

được một số thành công nhất định. Tuy nhiên, do việc đổi mới chỉ được triển khai

trong một vài năm trở lại đây, còn khá mới mẻ nên không ít GV lúng túng trong việc

áp dụng. Mặt khác, các cơ quan quản lý giáo dục chưa có chế tài bắt buộc cụ thể nên

việc đổi mới diễn ra chưa đồng bộ và quyết liệt. Nhiều GV chưa thật sự thoát khỏi

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh 2

thậm chí vẫn còn vận dụng hình thức KTĐG cũ, chưa vận dụng đúng quy trình biên

soạn đề kiểm tra nên các bài kiểm tra còn nặng tính chủ quan của người dạy, bài tập

vẫn còn nặng lí thuyết chưa vận dụng nhiều các tình huống thực tiễn, chưa phát triển

tối đa các NL của HS. Một bất cập lớn dễ thấy là một số công cụ đánh giá theo hướng

phát triển NL của người học vẫn chưa được nhiều GV chú trọng và vận dụng triệt để.

Nếu có thì nội dung vẫn còn khá chung chung, chưa đáp ứng được yêu cầu KTĐG

theo định hướng phát triển NL người học. Do đó, việc chấm điểm, cho điểm HS vẫn

chưa thật sự công bằng và minh bạch, HS hoàn toàn bị động trong quá trình học tập

của chính mình. Chính vì vậy, việc khai thác các công cụ trong KTĐG hiện nay là một

việc làm cấp thiết, nó sẽ là công cụ hữu hiệu nhất, trợ thủ đắc lực cho GV và HS trong

dạy học, dễ dàng đạt được mục tiêu học tập đã đề ra. Qua tìm hiểu tôi thấy rằng, một

trong những công cụ có thể khắc phục được những hạn chế trên, đáp ứng yêu cầu

KTĐG NL học tập của HS là rubric và đây cũng chính là nội dung tôi nghiên cứu

trong đề tài này:

“Xây dựng rubric kiểm tra đánh giá năng lực học tập của học sinh khi dạy

học chương “Dòng điện trong các môi trường” Vật lý 11 Nâng cao”

II. Mục đích nghiên cứu

Xây dựng rubric trong KTĐG NL học tập của HS khi dạy học chương “Dòng

điện trong các môi trường” chương trình Vật lý 11 nâng cao nhằm chi tiết, công khai,

minh bạch hóa các tiêu chí KTĐG HS theo định hướng phát triển NL của người học,

tạo cho HS sự chủ động trong việc đánh giá kết quả học tập của chính mình.

III. Đối tƣợng nghiên cứu

- Công cụ hỗ trợ KTĐG rubric.

- Các bài tập KTĐG NL của HS và bộ tiêu chí đánh giá rubric cho các bài tập

này.

IV. Phạm vi nghiên cứu

- Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rubric trong KTĐG NL học tập của HS trong

chương “Dòng điện trong các môi trường” chương trình Vật lý 11 nâng cao.

V. Giả thuyết khoa học:

Nếu vận dụng rubric vào KTĐG NL học tập của HS chương “Dòng điện trong

các môi trường” chương trình Vật lý lớp 11 Nâng cao một cách hợp lý thì phát huy

Khóa luận tốt nghiệp GVHD: Trần Thị Hương Xuân

SVTH: Trần Thị Kim Anh 3

được tính công bằng, công khai, minh bạch và tính chủ động của HS trong khâu

KTĐG kết quả học tập, phản ánh đúng chất lượng dạy học.

VI. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở khoa học của việc vận dụng rubric trong

KTĐG NL học tập của HS.

- Nghiên cứu chuẩn KT, KN, mục tiêu bài học theo định hướng phát triển NL

chương “Dòng điện trong các môi trường” chương trình Vật lý 11 Nâng cao.

- Biên soạn một số câu hỏi, bài tập KTĐG NL của HS chương “Dòng điện

trong các môi trường” chương trình Vật lý 11 Nâng cao.

- Xây dựng rubric cụ thể cho từng bài tập đã soạn trước đó chương “Dòng điện

trong các môi trường” chương trình Vật lý 11 Nâng cao.

- Tiến hành khảo sát thực trạng KTĐG tại trường THPT Hòa Vang và tham

khảo ý kiến đóng góp của GV về mức độ hợp lý của bộ tiêu chí đánh giá đã xây dựng.

Từ đó bổ sung, chỉnh sửa, hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá.

VII. Phƣơng pháp nghiên cứu

1. Nghiên cứu lý luận

- Nghiên cứu các quyết định, nghị quyết của Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào

tạo về những định hướng cơ bản của đổi mới phương pháp dạy học trong giai đoạn

hiện nay.

- Nghiên cứu các tài liệu về đổi mới phương pháp KTĐG, tài liệu hướng dẫn

biên soạn bài tập theo định hướng phát triển NL học tập của HS.

- Nghiên cứu tài liệu về rubric và vận dụng rubric trong KTĐG NL học tập của

HS.

- Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến kiến thức và bài tập chương “Dòng điện

trong các môi trường”.

2. Nghiên cứu thực nghiệm sư phạm

- Soạn một số câu hỏi, bài tập và rubric KTĐG NL học tập của HS, tiến hành

thực nghiệm sư phạm ở trường THPT chương “Dòng điện trong các môi trường” qua

đó bổ sung, chỉnh sửa, hoàn thiện.

VIII. Những đóng góp của đề tài

- Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận của việc vận dụng rubric trong KTĐG NL

học tập của HS ở trường phổ thông.