Xây dựng mô hình quản lý phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn kiểu châu âu tại công ty chứng khoán

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM

Trần Ngọc Lượm

XÂY DỰNG MÔ HÌNH QUẢN LÝ PHÁT HÀNH

VÀ BẢO HỘ VỊ THẾ TRÊN QUYỀN CHỌN

KIỂU CHÂU ÂU TẠI CÔNG TY CHỨNG KHOÁN

Chuyên ngành : Kinh tế - Tài chính – Ngân hàng

Mã số : 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. Nguyễn Thị Liên Hoa

TP.Hồ Chí Minh - Năm 2010

2

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU............................................................................................6

CHƯƠNG 1: CÁC LÝ THUYẾT VỀ QUYỀN CHỌN..................................11

1.1 Một số khái niệm cơ bản về quyền chọn: .............................................11

1.1.1 Quyền chọn: ..................................................................................11

1.1.2 Hợp đồng quyền chọn cổ phiếu:.......................................................11

1.1.3 Phân loại quyền chọn:.....................................................................11

1.1.3.1 Quyền chọn kiểu Mỹ: .............................................................11

1.1.3.2 Quyền chọn kiểu Châu Âu:.....................................................11

1.2 Vai trò của các công cụ quyền chọn tham gia vào TTCK: ....................12

1.2.1 Phòng ngừa rủi ro:..........................................................................12

1.2.2 Vai trò đầu cơ: ...............................................................................12

1.2.3 Vai trò định giá:.............................................................................13

1.2.4 Thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển:.....................................13

1.3 Bảo hộ vị thế trên quyền chọn và các chiến lược bảo hộ : ....................14

1.3.1 Bảo hộ vị thế trên quyền chọn :........................................................14

1.3.2 Vị thế khống và vị thế có đảm bảo: ..................................................14

1.3.2.1 Vị thế khống:...........................................................................15

1.3.2.2 Vị thế có đảm bảo:....................................................................15

1.3.3 Chiến lược chấm dứt lỗ: ..................................................................15

1.3.4 Bảo hộ DELTA:.............................................................................17

1.3.4.1 DELTA:..................................................................................17

1.3.4.2 Delta của danh mục đầu tư: .......................................................19

1.3.4.3 THETA :.................................................................................20

1.3.4.4 GAMMA : ..............................................................................21

1.3.4.5 Mối liên hệ giữa DELTA,THELTA VA GAMMA.......................23

1.3.4.6 VEGA :...................................................................................23

1.3.4.7 RHO :.....................................................................................25

Kết luận chương 1 .......................................................................................27

CHƯƠNG 2 : KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG QUYỀN CHỌN

CHỨNG KHOÁN TRÊN THẾ GIỚI ...........................................................29

2.1 Thị trường giao dịch quyền chọn cổ phiếu tại Mỹ:...............................29

3

2.1.1 Sơ lược về sự hình thành và phát triển thị trường quyền chọn tại Mỹ:...29

2.1.2 Những quy định trong giao dịch đối với quyền chọn cổ phiếu ở Mỹ:....30

2.1.3 Cách thức giao dịch quyền chọn cổ phiếu:.........................................31

2.2 Sàn giao dịch giao sau và quyền chọn tài chính quốc tế London

(“LIFFE”)...................................................................................................32

2.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển : ....................................................32

2.2.2 Nguyên tắc giao dịch: .....................................................................33

2.2.3 Quy trình giao dịch :.......................................................................34

2.3 Thị trường giao dịch quyền chọn cổ phiếu tại Úc:................................35

2.4 Thị trường giao dịch quyền chọn cổ phiếu tại Hàn Quốc:.....................36

2.5 Sàn giao dịch chứng khoán Tokyo (“TSE”): ........................................39

2.5.1 Lịch sử hình thành và phát triển: ......................................................39

2.5.2 Cơ chế giao dịch: ...........................................................................41

2.5.3 Cơ chế giám sát: ............................................................................42

2.6 Thị trường chứng khoán Trung Quốc - Những bước đầu thực hiện quyền

chọn :..........................................................................................................42

2.7 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam: ....................................................44

2.8 Thực trạng thị trường chứng khoán Việt Nam và đề xuất chọn mô hình

phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn kiểu Châu Âu ở Việt Nam : .......46

2.8.1 Thực trạng thị trường chứng khoán Việt Nam:...................................46

2.8.1.1 Những biến động bất thường của t hị trường chứng khoán Việt

Nam trong thời gian qua:.........................................................................46

2.8.1.2 Những rủi ro tiềm ẩn của thị tr ường chứng khoán Việt Nam :.......46

2.8.2 Đề xuất chọn mô hình phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn kiểu

Châu Âu ở Việt Nam: .................................................................................49

Kết luận chương 2 .......................................................................................50

CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG MÔ HÌNH PHÁT HÀNH VÀ BẢO HỘ VỊ THẾ

TRÊN QUYỀN CHỌN KIỂU CHÂU ÂU TẠI CÁC CÔNG TY CHỨNG

KHOÁN VIỆT NAM...................................................................................51

3.1 Sự cần thiết áp dụng sản phẩm quyền chọn tại công ty chứng khoán:...51

3.1.1 Góp phần thúc đẩy thị trường quyền chọn phát triển với vai trò là những

nhà tạo lập thị trường:.................................................................................51

4

3.1.2 Bảo vệ khách hàng-nhà đầu tư trước những rủi ro biến động lớn của thị

trường: 52

3.1.3 Nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đa dạng hoá sản phẩm cung cấp

cho khách hàng: .........................................................................................52

3.1.4 Công ty chứng khoán có điều kiện để phát triển sản phẩm quyền chọn .53

3.1.1.1 Năng lực về tài chính :..............................................................53

3.1.1.2 Nguồn nhân lực:.......................................................................53

3.1.1.3 Nguồn thông tin : .....................................................................54

3.1.1.4 Nguồn khách hàng :..................................................................54

3.1.1.5 Công nghệ :.............................................................................54

3.2 Xây dựng mô hình quản lý phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn

kiểu Châu Âu tại công ty chứng khoán:........................................................55

3.2.1 Sơ đồ hoạt động : ...........................................................................55

3.2.1.1 Mô tả hoạt động phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn : ......56

3.2.1.2 Đặc điểm của mô hình : ............................................................57

3.2.2 Mô tả hoạt động cung cấp sản phẩm quyền chọn:...............................57

3.2.2.1 Môi giới : ................................................................................57

3.2.2.2 Bảo hộ : ..................................................................................57

3.2.3 Xây dựng số quy định trong giao dịch quyền chọn trên TTCK Việt Nam:

57

3.2.3.1 Chứng khoán cơ sở để phát hành quyền chọn phải đạt tiêu chuẩn

“chất lượng”: ..........................................................................................58

3.2.3.2 Hợp đồng quyền chọn:..............................................................58

3.2.3.3 Cách thức giao dịch:.................................................................58

3.2.4 Ví dụ về việc phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn tại công ty

chứng khoán : ............................................................................................59

3.2.4.1 Ví dụ 1: cổ phiếu VNM - ngành sản xuất và chế biến thực phẩm : .59

3.2.4.2 Ví dụ 2: cổ phiếu STB - ngành tài chính ngân hàng :....................62

3.2.4.3 Nhận xét chung:.......................................................................64

3.3 Những giải pháp hỗ trợ cho việc đưa ra áp dụng mô hình quản lý phát

hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn kiểu Châu Âu tại các công ty chứng

khoán Việt Nam: .........................................................................................65

3.3.1 Tuyên truyền thông tin, tư vấn công cụ quyền chọn đến nhà đầu tư:.....65

3.3.2 Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực..............................65

3.3.3 Xây dựng cơ sở pháp lý cho hoạt động giao dịch quyền chọn chứng

khoán: 66

5

3.3.4 Xây dựng việc tổ chức và quản lý sàn giao dịch quyền chọn tập trung: 68

3.3.5 Phát triển các nhà tạo lập thị trường:.................................................68

3.3.6 Triển khai nghiệp vụ bán khống:......................................................70

3.3.6.1 Mặt tích cực của bán khống: ...................................................70

3.3.6.2 Mặt tiêu cực của bán khống: ...................................................71

3.3.6.3 Một số quy định nhằm giảm thiểu mặt tiêu cực của nghiệp vụ bán

khống: 71

Kết luận chương 3 .......................................................................................72

PHẦN KẾT LUẬN......................................................................................74

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................76

PHỤ LỤC....................................................................................................78

6

PHẦN MỞ ĐẦU

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán (TTCK) ở các nước

trên thế giới, sự phát triển của TTCK là một tất yếu trong quá trình chuyển đổi sang nền

kinh tế thị trường của Việt Nam. Sau gần 10 năm hoạt động, TTCK đã mang lại nhiều

lợi ích và ngày càng trở thành một kênh huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, thị trường chứng khoán Việt Nam đã cho thấy thị trường này có độ biến

động rất lớn, khi đầu tư chứng khoán không chỉ luôn mang lại lợi nhuận mà mà còn

có cả rủi ro rất cao, không thể dự đoán trước dẫn đến thua lỗ nặng...

Chứng khoán phái sinh là những công cụ được các nước phát triển ứng dụng

vào thị trường chứng khoán, tiền tệ, hàng hoá…Trong giai đoạn thị trường giảm giá,

khi có yếu tố bất lợi là nhà đầu tư sẽ ào ạt bán chứng khoán ra trong khi lượng cầu

rất yếu, đẩy thị trường giảm giá mạnh hơn mức cần thiết, gây hoảng loạn và bất ổn

tâm lý đầu tư trên thị trường. Tình trạng này đã từng xảy ra tại Việt Nam trong thời

gian qua. Nếu có quyền chọn bán, nhà đầu tư sẽ không hoảng loạn mà bán ồ ạt

tức thời vì gần như họ đã mua “bảo hiểm” về giá. Nếu giá chứng khoán tăng trở

lại, họ có thể không bán mà chỉ chịu mất phí (thường thấp hơn rất nhiều so với

việc thực hiện quyền). Trường hợp giá giảm hơn so với giá trong quyền chọn bán,

họ sẽ bán với giá đã ghi trong hợp đồng. Thực tế các nước cho thấy, quyền chọn

rất được nhà đầu tư ưa chuộng, bởi nhà đầu tư ít vốn cũng có thể mua quyền chọn,

thay vì phải bỏ ra khoản tiền lớn để mua chứng khoán, nếu giá chứng khoán tăng

lên thì bán ra hưởng chênh lệch, nếu không, họ chỉ mất một khoản phí nhỏ.

Lĩnh vực chứng khoán là lĩnh vực chưa có sự xuất hiện của các nhà bảo hiểm

bởi tính biến động khôn lường của nó. Các chủ thể tham gia không còn cách nào

khác ngoài việc tự bảo hiểm cho mình bằng việc chuyển hẳn hoặc san sẻ một phần

rủi ro cho thị trường bằng các công cụ tài chính phái sinh, đặc biệt là sử dụng dịch

vụ quyền chọn chứng khoán.

7

Mặc dù hiện nay, vì nhiều lý do khách quan và chủ quan, việc ứng dụng

quyền chọn chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam có những hạn chế

nhất định, tuy nhiên xét về mục tiêu dài hạn thì sản phẩm phái sinh vẫn là công cụ

không thể thiếu đối với những thị trường chứng khoán phát triển. Bên cạnh đó, yếu

tố quan trọng để có thể phát triển được thị trường phái sinh thì việc tạo ra “hàng

hoá” và đưa hàng hoá vào giao dịch là rất quan trọng, đòi hỏi năng lực tài chính,

trình độ kiểm soát và đánh giá rủi ro thị trường tốt.

Xuất phát từ những vấn đề trên, việc ứng dụng quyền chọn tại công ty chứng

khoán vào điều kiện thực tiễn hiện nay là một bước đi cần thiết tạo tiền đề để phát

triển toàn diện thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam, đó cũng là lý do, tác

giả chọn đề tài “Xây dựng mô hình quản lý phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền

chọn kiểu Châu Âu tại công ty chứng khoán” làm đề tài cho luận văn thạc sĩ của

mình.

Trong phạm vi nguyên cứu đề tài này, tác giả bỏ qua phần chứng minh sự

cần thiết áp dụng quyền chọn chứng khoán tại Việt Nam mà chứng minh sự cần

thiết áp dụng tại công ty chứng khoán, đó là vì : thực tế đã có nhiều đề tài nghiên

cứu chứng minh sự cần thiết áp dụng quyền chọn chứng khoán tại Việt Nam

( những luận văn trong phần tài liệu tham khảo ), thì việc áp dụng tại công ty chứng

khoán – nhà tạo lập thị trường- là tạo tiền đề phát triển thị trường quyền chọn ở Việt

Nam.

Hiện tại, việc áp dụng quyền chọn trên thế giới không còn xa lạ với nhà đầu

tư, không chỉ những nhà đầu tư tổ chức mà ngay cả nhà đầu tư cá nhân. Trên thị

trường đã cung cấp những phầm mềm hỗ trợ những chiến lược đầu tư rất tốt áp

dụng quyền chọn chứng khoán một cách tự động… Với mong muốn thị trường

quyền chọn Việt Nam sẽ được phát triển như các thị trường lâu đời trên thế giới,

trong quá trình thực hiện luận văn này, tác giả cố gắng thực hiện thực tế việc tính

toán quyền chọn tự động trên Excel từ việc xác định volatility, định giá quyền chọn

theo Black Scholes và áp dụng chiến lược bảo hộ Delta trong việc phát hành quyền

chọn chứng khoán tại TTCK Việt Nam.

8

1. Mục đích nguyên cứu :

- Nghiên cứu, làm rõ một số khái niệm, vấn đề cơ bản về quyền chọn

chứng khoán nhằm thấy được sự hữu hiệu của công cụ tài chính này

trong việc bảo vệ các nhà đầu tư trước sự biến động thất thường của thị

trường chứng khoán.

- Nghiên cứu những kinh nghiệm thực tiễn về phát triển thị trường giao

dịch quyền chọn chứng khoán tại một số nước trên thế giới nhằm học

hỏi, rút ra những nguyên lý, những quy định, nền tảng cơ sở cần thiết

cho việc phát triển công cụ này tại các công ty chứng khoán, giúp phát

triển thị trường giao dịch quyền chọn tại Việt Nam bền vững, ổn định.

- Nghiên cứu thực tế của TTCK Việt Nam cho việc xây dựng mô hình

quản lý phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn kiểu Châu Âu tại

công ty chứng khoán, từ đó tập hợp và đề xuất một số giải pháp hỗ trợ

cho việc triển khai tại các công ty chứng khoán đạt hiệu quả cao.

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:

- Nghiên cứu các lý luận về quyền chọn chứng khoán, các mô hình định

giá quyền chọn chứng khoán và thị trường quyền chọn chứng khoán.

- Nghiên cứu lý thuyết về bảo hộ vị thế trên quyền chọn để đảm bảo rủi ro

trong việc phát hành quyền chọn ở Việt Nam.

- Nghiên cứu thực trạng hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam

và sự cần thiết áp dụng quyền chọn tại công ty chứng khoán.

- Đưa ra nhận định về khả năng áp dụng sản phẩm quyền chọn và xây

dựng mô hình phát hành và bảo hộ vị thế trên quyền chọn kiểu Châu Âu

tại công ty chứng khoán Việt Nam.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển sản phẩm quyền chọn tại công

ty chứng khoán.

3. Phương pháp nghiên cứu:

Luận văn này được nghiên cứu trên cơ sở lý thuyết tài chính hiện đại, lý

thuyết quản trị rủi ro tài chính, cùng với phương pháp thống kê, mô tả, phân