Xây dựng mạng lưới GPS địa động lực sông Mã phục vụ công tác dự báo tai biến tự nhiên vùng Tây Bắc Việt Nam

bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng

BTNMT

VKH§§&B§

bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng

viÖn Khoa häc ®o ®¹c vµ b¶n ®å

§−êng Hoµng Quèc ViÖt – CÇu GiÊy – Hµ Néi

---------***---------

b¸o c¸o tæng kÕt

khoa häc vµ kü thuËt dù ¸n thö nghiÖm

x©y dùng m¹ng l−íi gps ®Þa ®éng lùc s«ng m·

phôc vô c«ng t¸c dù b¸o tai biÕn tù nhiªn

vïng t©y b¾c viÖt nam

Chñ nhiÖm dù ¸n thö nghiÖm

PGS.TSKH. Hµ Minh Hoµ

7487

19/8/2009

Hµ Néi,05- 2009

BTNMT

VKH§§&B§

Bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng

VIÖn Khoa Häc §O §¹c Vµ B¶n ®å

§−êng Hoµng Quèc ViÖt, CÇu GiÊy, Hµ Néi

---------***----------

b¸o c¸o tæng kÕt

khoa häc vµ kü thuËt dù ¸n thö nghiÖm

x©y dùng m¹ng l−íi gps ®Þa ®éng lùc s«ng m·

phôc vô c«ng t¸c dù b¸o tai biÕn tù nhiªn

vïng t©y b¾c viÖt nam

Hµ Néi, ngµy th¸ng 05 n¨m 2009

Chñ nhiÖm dù ¸n thö nghiÖm

PGS.TSKH. Hµ Minh Hoµ

Hµ Néi, ngµy th¸ng 05 n¨m 2009

C¬ quan chñ tr× dù ¸n

Phã ViÖn tr−ëng

ViÖn Khoa häc §o ®¹c vµ B¶n ®å

TS. Lª Anh Dòng

Hµ Néi, ngµy th¸ng n¨m 2009

Héi ®ång ®¸nh gi¸ chÝnh thøc

Chñ tÞch Héi ®ång

Hµ Néi, ngµy th¸ng n¨m 2009

C¬ quan qu¶n lý dù ¸n

TL. Bé tr−ëng

Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng

vô tr−ëng vô khoa häc Vµ c«ng nghÖ

TS. NguyÔn §¾c §ång

1

Môc lôc

Néi dung Trang

Lêi nãi ®Çu

Ch−¬ng I. Ho¹t ®éng cña c¸c ®íi ®øt g∙y ë vïng

T©y B¾c ViÖt Nam

I.1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ ®øt g∙y kiÕn t¹o

I.2. Tæng quan vÒ ho¹t ®éng kiÕn t¹o cña c¸c ®íi ®øt

g∙y lín ë vïng T©y B¾c ViÖt Nam

Ch−¬ng II. Nghiªn cøu x©y dùng quy tr×nh thiÕt kÕ

m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc phôc vô viÖc nghiªn

cøu chuyÓn dÞch cña vá Tr¸i ®Êt trªn ®íi ®øt g∙y

II.1. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®øt g∙y

II.2. C¸c yªu cÇu thiÕt kÕ m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc

II.3. Quy tr×nh thiÕt kÕ vµ x©y dùng m¹ng l−íi GPS ®Þa

®éng lùc

Ch−¬ng III. Nghiªn cøu c¸c thuËt to¸n ph¸t hiÖn,

t×m kiÕm vµ söa ch÷a c¸c ®é tr−ît chu kú trong

c¸c kÕt qu¶ ®o pha trªn c¸c sãng mang víi c¸c

tÇn sè t−¬ng øng L1 vµ L2

III.1. Sè c¶i chÝnh vµo c¸c trÞ ®o GPS do ¶nh h−ëng cña

tÇng ®iÖn ly

III.2. C¸c ph−¬ng tr×nh cña c¸c trÞ ®o GPS

III.3. HiÖn t−îng tr−ît chu kú cña pha sãng mang

III.4. C¸c nguyªn lý x©y dùng c¸c tæ hîp cña c¸c

sãng mang L1 vµ L2

III.5. C¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm tra vµ söa ch÷a ®é tr−ît

chu kú trong c¸c trÞ ®o pha cña c¸c sãng mang L1 vµ

L2

Ch−¬ng IV. Xö lý kÕt qu¶ ®o GPS vµ x¸c ®Þnh c¸c

chuyÓn dÞch cña vá Tr¸i ®Êt trªn khu vùc ®íi ®øt

g∙y s«ng M∙ trong giai ®o¹n 2006 - 2008

IV.1. Mét sè vÊn ®Ò bæ sung khi sö dông ITRF

IV.2. KÕt qu¶ cËp nhËt vµ hoµn thiÖn phÇn mÒm GUST

IV.3. C¸c kÕt qu¶ xö lý d÷ liÖu GPS vµ x¸c ®Þnh

chuyÓn dÞch cña ®íi ®øt g∙y S«ng M∙ trong giai

®o¹n 2006 - 2008

Ch−¬ng V. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

Tµi liÖu tham kh¶o

Phô lôc 1

Phô lôc 2

1-6

7-

7-9

9-18

19-36

19-28

28-33

33-36

36-63

37

37-39

39-41

41-48

48-63

63-73

63-64

64-67

67-73

74-75

75-79

80

81

2

Lêi nãi ®Çu

Nghiªn cøu chuyÓn dÞch vá Tr¸i ®Êt lµ nhiÖm vô cña chuyªn ngµnh Tr¾c ®Þa

®éng (Kinematic Geodesy) - mét lÜnh vùc khoa häc - kü thuËt quan träng cña Tr¾c

®Þa cao cÊp. Ngµy nay viÖc x¸c ®Þnh chuyÓn dÞch cña vá Tr¸i ®Êt b»ng ph−¬ng ph¸p

tr¾c ®Þa ®−îc thõa nhËn lµ tin cËy nhÊt ®Ó dù b¸o ®éng ®Êt vµ lµ mét trong nh÷ng c¬

së quan träng ®Ó nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh kiÕn t¹o diÔn ra trong lßng Qña ®Êt.

Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX cho ®Õn nay, viÖc øng dông c«ng nghÖ

GPS ®Ó x©y dùng c¸c m¹ng l−íi tr¾c ®Þa ®· t¹o ra mét cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü

thuËt míi trong lÜnh vùc tr¾c ®Þa. Bëi v× m¹ng l−íi GPS lµ m¹ng l−íi kh«ng gian ba

chiÒu, nªn viÖc ®o lÆp m¹ng l−íi GPS cho phÐp ®ång thêi x¸c ®Þnh c¶ vÐc t¬ chuyÓn

dÞch ngang lÉn vÐc t¬ chuyÓn dÞch ®øng cña vá Tr¸i ®Êt. Víi c¸c −u ®iÓm c¬ b¶n cña

c«ng nghÖ GPS nh− kh«ng ®ßi hái sù th«ng h−íng gi÷a c¸c ®iÓm, ®o ®¹c ®−îc tiÕn

hµnh trong mäi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, b»ng c«ng nghÖ GPS cã thÓ nhanh chãng ph¸t

triÓn m¹ng l−íi ®Þa ®éng häc trªn ph¹m vi l·nh thæ lín. Bªn c¹nh viÖc kh«ng ngõng

hoµn thiÖn c¸c thiÕt bÞ thu tÝn hiÖu vÖ tinh, c¸c dÞch vô ®−îc cung cÊp bëi Tæ chøc

dÞch vô GPS quèc tÕ (IGS – International GPS Service for geodynamics) nh− lÞch vÖ

tinh chÝnh x¸c, c¸c sai sè ®ång hå vÖ tinh, c¸c tham sè quay Qña ®Êt, c¸c tham sè

®Æc tr−ng cho ®é trÔ tÇng ®èi l−u ph−¬ng thiªn ®Ønh, c¸c täa ®é cña c¸c ®iÓm thuéc

m¹ng l−íi IGS cïng tèc ®é xª dÞch cña chóng ®−îc x¸c ®Þnh trong HÖ täa ®é quy

chiÕu Qña ®Êt quèc tÕ (International Terrestrial Reference Frame - ITRF) vµ c¸c m«

h×nh c¶i chÝnh c¸c trÞ ®o GPS d−íi t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè ®Þa vËt lý nh− hiÖn t−îng

triÒu cña Qña ®Êt cøng d−íi søc hót cña MÆt tr¨ng vµ MÆt trêi, søc t¶i cña sãng ë c¸c

®¹i d−¬ng, hiÖn t−îng triÒu cùc Qña ®Êt vµ søc t¶i ¸p lùc khÝ quyÓn ®−îc cung cÊp

bëi Tæ chøc dÞch vô quay Qña ®Êt quèc tÕ (International Earth Rotation Service -

IERS) cho phÐp nhËn ®−îc c¸c vec t¬ baselines ®é chÝnh x¸c cao trªn c¸c kho¶ng

c¸ch lín. Nh− vËy ph−¬ng ph¸p ®o ®¹c GPS víi viÖc sö dông c¸c dÞch vô cu¶ Tæ

chøc IGS hoµn toµn ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu hiÖn ®¹i cña viÖc nghiªn cøu chuyÓn

dÞch cña vá tr¸i ®Êt. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong ®Ò tµi cÊp Bé Tµi nguyªn vµ M«i

tr−êng “Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ GPS ®Ó x¸c ®Þnh chuyÓn dÞch vá Tr¸i

®Êt trªn khu vùc ®øt g∙y Lai Ch©u-§iÖn Biªn” trong giai ®o¹n 2002–2004 ®· cho

thÊy b»ng c«ng nghÖ GPS cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c vect¬ baseline víi ®é chÝnh x¸c ë

møc mm vµ cao h¬n trªn kho¶ng c¸ch hµng tr¨m km.

ViÖc nghiªn cøu chuyÓn dÞch cña vá Tr¸i ®Êt ®Ó x¸c ®Þnh sù chuyÓn dÞch cña

c¸c m¶ng kiÕn t¹o vµ dù b¸o c¸c tai biÕn tù nhiªn (®éng ®Êt, lò quÐt v…v) ®−îc

nhiÒu n−íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ tiÕn hµnh. C¸c kÕt qu¶ ®o lÆp tr¾c ®Þa trong c¸c

vïng ®øt gÉy ë biªn cña c¸c m¶ng kiÕn t¹o ®· x¸c ®Þnh ®−îc sù chuyÓn ®éng t−¬ng

3

hç cña chóng. Tèc ®é xª dÞch cña m¶ng Ch©u Mü t−¬ng øng víi m¶ng Th¸i B×nh

D−¬ng ®¹t cì 4cm/1n¨m. Tèc ®é xª dÞch cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng lµ lín nhÊt víi

®¹i l−îng kho¶ng 5cm/1n¨m. M¶ng ¢u-¸ cã tèc ®é xª dÞch thÊp nhÊt víi ®¹i l−îng

kho¶ng 2cm/1 n¨m.

§Ó nghiªn cøu c¸c hiÖn t−îng ®éng lùc häc diÔn ra trªn bÒ mÆt vµ bªn trong

lßng Qu¶ ®Êt b»ng c«ng nghÖ GPS, t¹i cuéc häp cña Héi Tr¾c ®Þa quèc tÕ (IAG) vµo

th¸ng 8 n¨m 1989 t¹i Edinburgh (V−¬ng quèc Anh) ®· thµnh lËp Tæ chøc dÞch vô

GPS quèc tÕ cho ®Þa ®éng lùc häc (International GPS Service for geodynamics –

IGS). Tõ ®ã ®Õn nay tæ chøc IGS ®· x©y dùng m¹ng l−íi IGS gåm 256 tr¹m thu tÝn

hiÖu vÖ tinh th−êng trùc bao phñ toµn cÇu vµ cung cÊp hµng lo¹i dÞch vô phôc vô

c«ng t¸c nghiªn cøu dÞch ®éng cña vá Tr¸i ®Êt. (International Terrestrial Reference

Frame) v...v [Ruth E.N., Moore A. International GPS Service tutorial. Overview of

history, organization and resources. GPS’99 Symposium. Tsukuba, Japan. Oct.

21,1999].

Trong tµi liÖu [Michel G.W, Becker M. Crustal motion in E- and SE-Asia

from GPS measurements. Earth Plates Space, 52, 713-720,2000] ®· th«ng b¸o kÕt

qu¶ quan tr¾c dÞch ®éng kiÕn t¹o trªn m¹ng l−íi GEODYSSEA (framwork of the

GEODYnamics of South and South-East Asia) gåm 42 ®iÓm GPS bao phñ lôc ®Þa ¸-

¢u, biÓn Philippine, Ên §é, m¶ng Australia, vïng lâm Sumatra, Iran vµ ®øt g·y

Philippine.

Trong tµi liÖu [Pei Zhen Zang, Zhengkang Shen, Min Wang. Continuous

deformation of the Tibetan plateau from global positioning system data. Geology.

September 2004, V.32, No 9, p.809-812] ®· th«ng b¸o kÕt qu¶ ®o dÞch ®éng trªn cao

nguyªn Tibet tõ kÕt qu¶ ®o m¹ng l−íi GPS gåm 553 ®iÓm.

Trong tµi liÖu [Ph. Vernant, F. Nilforonshan, D. Hatzfeld. Present-day crustal

deformation and plate kinematics in the mildle East constrained by GPS

measurements in Iran and northern Oman. Geophys. J. Int. (2004) 157,381-398] ®·

th«ng b¸o sö dông kÕt qu¶ ®o trªn m¹ng l−íi GPS gåm 27 ®iÓm n»m ë Iran vµ phÝa

b¾c Oman ®Ó nghiªn cøu dÞch ®éng cña vïng nói Himalaya-Alpine.

Trong tµi liÖu [A. Socquet, Ch. Vigny, N.Chamot-Rooke. India and Sunda

plates motion and deformation along their boundary in Myanmar determined by

GPS. Journal of Geophysical Research, Vol.111, 2006] ®· th«ng b¸o kÕt qu¶ nghiªn

cøu dÞch ®éng cña c¸c m¶ng Ên §é vµ Sunda nhê kÕt qu¶ ®o GPS.

Trong tµi liÖu [Sauders S., Itikarai I., Stanaway R., Curley B., Suat J. Geodetic

monitoring of the November 16, 2000–New Ireland Earthquake. Progress Report.

4

Research School of Earth Sciences. The Australia National University. April 4,

2001] ®· th«ng b¸o vÒ trËn ®éng ®Êt víi c−êng ®é 8 ®é Richte xÈy ra ë ®¶o phÝa T©y

cña New Ireland ngµy 16/11/2000 trªn ranh giíi cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng vµ

m¶ng Nam Bismarck. C¸c kÕt qu¶ ®o GPS ®· ph¸t hiÖn sù chuyÓn dÞch kiÕn t¹o ë

møc 0,3m ë T©y Malasait cho ®Õn trªn 5,5 m ë gÇn ®øt g·y Weitin.

Trong sù phèi hîp víi c¸c n−íc khu vùc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D−¬ng ®Ó nghiªn

cøu chuyÓn dÞch vá tr¸i ®Êt t¹i khu vùc nµy, tõ 1998 Tæng côc §Þa chÝnh (cò), nay lµ

Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng ®· x©y dùng m¹ng l−íi ®Þa ®éng häc gåm 5 ®iÓm ph©n

bè ®Òu trªn c¶ n−íc vµ tiÕn hµnh ®o lÆp hµng n¨m. ViÖc xö lý d÷ liÖu GPS vµ tÝnh

to¸n tèc ®é chuyÓn dÞch kh«ng gian cña c¸c ®iÓm nµy ®−îc thùc hiÖn chñ yÕu bëi

c¸c n−íc ®ång tæ chøc Dù ¸n m¹ng l−íi tr¾c ®Þa khu vùc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D−¬ng

nh− Australia, NhËt vµ Trung Quèc. Côc §o ®¹c vµ B¶n ®å ViÖt Nam thuéc Bé Tµi

nguyªn vµ M«i tr−êng ®· nghiªn cøu øng dông phÇn mÒm Bernese ®Ó xö lý tÝnh to¸n

m¹ng l−íi nµy.

ViÖn §Þa chÊt thuéc ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt nam ®· ph¸t triÓn

m¹ng l−íi GPS gåm 8 ®iÓm cïng víi m¹ng l−íi tam gi¸c h¹ng II ®Ó nghiªn cøu

chuyÓn dÞch vá tr¸i ®Êt trªn ®íi ®øt g·y S«ng Hång. M¹ng l−íi GPS nªu trªn ®−îc

®o n¨m 1996. ViÖc phèi hîp c¸c d÷ liÖu ®o ®¹c truyÒn thèng vµ d÷ liÖu GPS lµ nÐt

®Æc tr−ng cña c«ng t¸c nghiªn cøu chuyÓn dÞch vá Tr¸i ®Êt trªn ®íi ®øt g·y S«ng￾Hång.

Trong khu«n khæ ®Ò tµi cÊp Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng “Nghiªn cøu øng

dông c«ng nghÖ GPS ®Ó x¸c ®Þnh chuyÓn dÞch vá Tr¸i ®Êt trªn khu vùc ®øt g∙y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn” trong giai ®o¹n 2002–2004 ®· x©y dùng m¹ng l−íi GPS ®Þa

®éng lùc Lai Ch©u - §iÖn Biªn gåm 5 ®iÓm vµ nghiªn cøu chuyÓn dÞch vá Tr¸i ®Êt

trªn khu vùc ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong giai ®o¹n 2002–2005. Trong ®Ò tµi

nµy ®· luËn cø cho c¸c c¬ së khoa häc cña viÖc øng dông c«ng nghÖ GPS ®Ó nghiªn

cøu chuyÓn dÞch cña vá Tr¸i ®Êt dùa trªn viÖc sö dông c¸c dÞch vô cña tæ chøc IGS

(International GPS Service for geodynamics) nh− lÞch vÖ tinh chÝnh x¸c trong ITRF

c¸c tham sè chuyÓn dÞch cña Cùc Qu¶ ®Êt, viÖc sö dông LÞch MÆt tr¨ng-MÆt trêi ®Ó

tÝnh ®Õn ¶nh h−ëng cña hiÖn t−îng ®Þa triÒu cña Qu¶ ®Êt nh»m x¸c ®Þnh c¸c vect¬

baseline ®é chÝnh x¸c cao; c¸c yªu cÇu cña c¸c phÇn mÒm xö lý d÷ liÖu ®o GPS ®é

chÝnh x¸c cao; c¸c thuËt to¸n x¸c ®Þnh c¸c vect¬ chuyÓn dÞch kh«ng gian, chuyÓn

dÞch ngang, chuyÓn dÞch ®øng tõ kÕt qu¶ xö lý c¸c d÷ liÖu ®o GPS; x©y dùng ®−îc

phÇn mÒm ECME-GPS (Earth Crustal Movement Estimation by GPS technology) ®Ó

xö lý c¸c d÷ liÖu ®o GPS nh»m x¸c ®Þnh c¸c vect¬ baseline vµ x¸c ®Þnh c¸c vect¬

chuyÓn dÞch kh«ng gian, chuyÓn dÞch ngang, chuyÓn dÞch ®øng theo c¸c chu kú ®o

5

lÆp trªn m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc, trong ®ã modun GUST (Gps Using Sequence

Technology) cho phÐp x¸c ®Þnh c¸c vect¬ baseline ®é chÝnh x¸c cao tõ c¸c d÷ liÖu

®o GPS trªn m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc. Tuy nhiªn trong khu«n khæ ®Ò tµi nªu trªn

vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu gi¶i quyÕt tiÕp nh− hoµn thiÖn modun GUST

víi chøc n¨ng bæ sung lµ ph¸t hiÖn, t×m kiÕm vµ söa ch÷a c¸c ®¹i l−îng tr−ît chu kú

trong c¸c kÕt qu¶ ®o pha; hoµn thiÖn quy tr×nh thiÕt kÕ m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc

trªn c¬ së g¾n kÕt c¸c yªu cÇu x©y dùng m¹ng l−íi nµy víi c¸c yªu cÇu nghiªn cøu

chuyÓn dÞch vá Tr¸i ®Êt dùa trªn b¶n ®å ®Þa chÊt kiÕn t¹o. Mét trong nh÷ng kÕt qu¶

thùc hiÖn ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc nªu trªn lµ “Quy tr×nh ®o GPS vµ h−íng dÉn

sö dông c¸c phÇn mÒm xö lý d÷ liÖu ®o GPS ®é chÝnh x¸c cao ®Ó nghiªn cøu

chuyÓn dÞch cña vá Tr¸i ®Êt”.

Dù ¸n thö nghiÖm “X©y dùng m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc s«ng M∙ phôc vô

c«ng t¸c dù b¸o tai biÕn tù nhiªn vïng T©y b¾c ViÖt Nam” sÏ t¹o ra c¸c sè liÖu ban

®Çu vÒ chuyÓn dÞch vá Tr¸i ®Êt cña ®íi ®øt g·y s«ng M· lµ ®íi ®øt g·y lín ë vïng

T©y B¾c ViÖt Nam (chóng ta ®· cã c¸c sè liÖu nghiªn cøu chuyÓn dÞch cña c¸c ®íi

®øt g·y lín kh¸c cña vïng T©y B¾c lµ c¸c ®íi ®øt g·y S«ng Hång, Lai Ch©u-§iÖn

Biªn); hoµn thiÖn tiÕp theo modun xö lý d÷ liÖu ®o GPS (GUST) thuéc phÇn mÒm

ECME–GPS trªn c¬ së gi¶i quyÕt bµi to¸n ph¸t hiÖn, t×m kiÕm vµ söa ch÷a c¸c ®¹i

l−îng tr−ît chu kú trong c¸c kÕt qu¶ ®o pha vµ hoµn thiÖn tiÕp theo quy tr×nh thiÕt kÕ

m¹ng l−íi GPS ®éng lùc häc.

ViÖc thùc hiÖn Dù ¸n nµy nh»m ®¹t ba môc tiªu sau:

- Gi¶i quyÕt bµi to¸n ph¸t hiÖn, t×m kiÕm vµ söa ch÷a c¸c ®¹i l−îng tr−ît chu

kú trong c¸c kÕt qu¶ ®o pha ®Ó hoµn thiÖn modun xö lý d÷ liÖu ®o GPS trong phÇn

mÒm ECME–GPS;

- Hoµn thiÖn tiÕp theo quy tr×nh thiÕt kÕ m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc ®Ó

nghiªn cøu chuyÓn dÞch cña vá Tr¸i ®Êt;

- T¹o d÷ liÖu chuyÓn dÞch ban ®Çu cña vá Tr¸i ®Êt trªn khu vùc ®øt g·y s«ng

M·.

§Ó ®¹t c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra cÇn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau:

- Nghiªn cøu x¸c lËp s¬ ®å ®øt g·y S«ng M·, lùa chän c¸c ®iÓm xung yÕu

nhÊt vÒ mÆt ®Þa chÊt kiÕn t¹o lµm c¬ së ®Ó thiÕt kÕ l−íi GPS ®Þa ®éng lùc;

- Nghiªn cøu thiÕt kÕ vµ kh¶o s¸t thi c«ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc t¹i ®íi ®øt

g·y S«ng M· trªn ®Þa phËn tØnh Thanh Ho¸;

- TiÕn hµnh ®o ba chu kú trªn c¸c ®iÓm thuéc m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc

s«ng M· víi chu kú 1 lÇn/ n¨m;

6

- Nghiªn cøu c¸c thuËt to¸n ph¸t hiÖn, t×m kiÕm vµ söa ch÷a c¸c ®¹i l−îng

tr−ît chu kú trong c¸c kÕt qu¶ ®o pha;

- Hoµn thiÖn m« ®un xö lý d÷ liÖu ®o GPS;

- Xö lý d÷ liÖu ®o GPS trong 3 chu kú ®o lÆp m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc;

- Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chuyÓn dÞch ®øt g·y s«ng M· trong c¸c chu kú ®o lÆp;

- ViÕt b¸o c¸o tæng kÕt Dù ¸n.

C¸c s¶n phÈm cña dù ¸n nµy bao gåm:

- Quy tr×nh thiÕt kÕ m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc, quy tr×nh ®o ®¹c vµ xö lý d÷

liÖu GPS phôc vô nghiªn cøu chuyÓn dÞch cña ®øt g·y;

- M« ®un xö lý d÷ liÖu ®o GPS hoµn chØnh;

- C¸c sè liÖu ®o ®¹c GPS trªn m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc s«ng M·, c¸c kÕt

qu¶ x¸c ®Þnh chuyÓn dÞch vµ ph©n tÝch vi kiÕn t¹o cña ®øt g·y s«ng M·.

C¸c thµnh viªn chÝnh tham gia thùc hiÖn Dù ¸n:

- PGS. TSKH. Hµ Minh Hoµ - ViÖn Khoa häc §o ®¹c vµ B¶n ®å

- TS. D−¬ng ChÝ C«ng - ViÖn Khoa häc §o ®¹c vµ B¶n ®å

- TS. NguyÔn Ngäc L©u - Tr−êng §¹i häc B¸ch khoa Tp. Hå ChÝ Minh

- TS. NguyÔn V¨n Hïng - ViÖn §Þa chÊt, ViÖn KH&CN ViÖt Nam

Trong dù ¸n s¶n xuÊt–thö nghiÖm nµy, PGS. TSKH. Hµ Minh Hoµ ®· thiÕt lËp

mèi quan hÖ gi÷a ph−¬ng ph¸p ®Þa chÊt vµ ph−¬ng ph¸p tr¾c ®Þa trong viÖc nghiªn

cøu c¸c hiÖn t−îng ®Þa ®éng lùc, x¸c lËp c¬ së khoa häc cña viÖc x¸c ®Þnh c¸c mËt

®é ®iÓm GPS trong m¹ng l−íi ®Þa ®éng lùc ®Ó phôc vô viÖc nghiªn cøu chuyÓn dÞch

vá Tr¸i ®Êt; x©y dùng Quy tr×nh thiÕt kÕ vµ x©y dùng m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc;

kh¶o s¸t c¸c nguyªn lý x©y dùng c¸c tæ hîp cña c¸c sãng mang L1, L2 vµ ®¸nh gi¸

tèc ®é chuyÓn dÞch cña ®íi ®øt g·y S«ng M· trong giai ®o¹n tõ th¸ng 11/2006 ®Õn

th¸ng 10 n¨m 2008 dùa trªn c¸c kÕt qu¶ ®o ®¹c vµ xö lý c¸c d÷ liÖu GPS nhê phÇn

mÒm ECME-GPS. TS. NguyÔn V¨n Hïng ®· cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ ho¹t ®éng

cña ®íi ®øt g·y S«ng M· dùa trªn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu b»ng ph−¬ng ph¸p ®Þa

chÊt; TS. D−¬ng ChÝ C«ng ®· ¸p dông Quy tr×nh thiÕt kÕ vµ x©y dùng m¹ng l−íi GPS

®Þa ®éng lùc ®Ó x©y dùng m¹ng l−íi GPS ®Þa ®éng lùc S«ng M· vµ sö dông c¸c phÇn

mÒm Bernese, Gamit ®Ó xö lý c¸c d÷ liÖu ®o GPS trong 3 chu kú ®o lÆp trong giai

®o¹n tõ th¸ng 11/2006 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2008; TS. NguyÔn Ngäc L©u ®· thö

nghiÖm c¸c thuËt to¸n vµ x©y dùng modun kiÓm tra, ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a c¸c ®é

tr−ît chu kú nh»m hoµn thiÖn phÇn mÒm GUST, sö dông phÇn mÒm GUST ®Ó xö lý

c¸c d÷ liÖu ®o GPS trong 3 chu kú ®o lÆp trong giai ®o¹n tõ th¸ng 11/2006 ®Õn th¸ng

10 n¨m 2008.

7

Ch−¬ng I. Ho¹t ®éng cña c¸c ®íi ®øt g∙y ë vïng T©y B¾c

ViÖt Nam

I.1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ ®øt g∙y kiÕn t¹o

KiÕn t¹o lµ mét lÜnh vùc quan träng cña khoa häc ®Þa chÊt chuyªn nghiªn cøu

cÊu t¹o, chuyÓn ®éng, biÕn d¹ng vµ nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn cña vá Tr¸i §Êt. §øt

g·y kiÕn t¹o lµ mét néi dung cña nã.

§øt g·y lµ s¶n phÈm biÕn d¹ng cña ®¸, lµ mét mÆt hoÆc mét ®íi, mµ däc theo

mÆt hoÆc ®íi Êy xÈy ra hiÖn t−îng dÞch chuyÓn song song víi chóng. H×nh chiÕu trªn

mÆt ph¼ng n»m ngang cña ®−êng c¾t gi÷a (mÆt) ®øt g·y vµ mÆt ®Þa h×nh ®−îc gäi lµ

(®−êng) ®øt g·y. §−êng c¾t nµy cho biÕt ph−¬ng kÐo dµi trong kh«ng gian cña ®øt

g·y.

CÊu tróc mét ®øt g·y ®−îc m« t¶ bëi gãc ph−'¬ng vÞ, h−íng dèc vµ gãc dèc

(gãc c¾m). C¸c th«ng sè nµy cã thÓ ®−îc ®o ®¹c trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa b»ng ®Þa

bµn hoÆc cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh gi¸n tiÕp tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu kiÐn t¹o vËt lý.

§øt g·y chia c¾t ®Êt ®¸ ra lµm hai khèi ®øt g·y. Mçi khèi lµ mét c¸nh cña ®øt

g·y. Dùa vµo vÞ trÝ cña c¸c khèi, cã thÓ ph©n lo¹i c¸nh ®øt g·y thµnh c¸nh treo vµ

c¸nh n»m. NÕu c¸c ®øt g·y cã mÆt ®øt g·y n»m nghiªng th× khèi ®¸ n»m trªn mÆt

®øt g·y lµ c¸nh treo, cßn khèi ®¸ n»m d−íi mÆt ®øt g·y lµ c¸nh n»m. §èi víi c¸c ®øt

g·y th¼ng ®øng kh«ng ph©n biÖt c¸nh treo vµ c¸nh n»m.

NÕu cÊu tróc ®øt g·y kh«ng ph¶i chØ cã mét mÆt tr−ît mµ lµ mét ®íi mÆt tr−ît

kÌm theo c¸c s¶n phÈm biÕn d¹ng kh¸c, th× gäi lµ ®íi ®øt g·y. Trong mét ®íi ®øt

g·y, ngoµi ®øt g·y chÝnh cßn cã c¸c ®øt g·y phô.

ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c trªn ®Þa h×nh ranh giíi cña ®íi ®øt g·y còng nh− vÞ trÝ

cña c¸c ®øt g·y, ®Æc biÖt ®èi víi ®øt g·y chÝnh, cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh

chän vÞ trÝ ch«n mèc l−íi ®Þa ®éng häc trªn thùc ®Þa.

Mét sè ®øt g·y ®−îc ph©n lo¹i bao gåm lineamen, ®øt g·y s©u, ®íi rift, ®øt

g·y biÕn d¹ng, ®øt g·y tr−ît b»ng, ®íi tr−ît, ®øt g·y vßng...[24].

Lineamen lµ ®íi ®øt g·y rÊt lín, cì hµnh tinh, cã bÒ réng hµng chôc thËm chÝ

hµng tr¨m km, cã lÞch sö ph¸t triÓn l©u dµi, cã biÓu hiÖn ho¹t ®éng lÆp ®i lÆp l¹i, lµ

®íi xung yÕu cña vá Tr¸i ®Êt, n¬i sôt lón vµo c¸c thêi kú ®Þa chÊt kh¸c nhau ®Ó t¹o

thµnh c¸c bån ®Þa trÇm tÝch , n¬i vá Tr¸i ®Êt khi c¨ng d·n th× thuËn lîi cho magma

th©m nhËp vµ phón trµo nói löa, khi nÐn Ðp th× g©y uèn nÕp, biÕn d¹ng c¸c ®¸ däc

theo nã. NhiÒu ý kiÕn cho r»ng, lineamen lµ s¶n phÈm ®éng häc do Tr¸i ®Êt quay

xung quanh trôc cña nã g©y nªn.

§øt g·y s©u lµ ®øt g·y cã chiÒu dµi lín, ph¸t sinh rÊt s©u trong lßng ®Êt, cã

lÞch sö l©u dµi, nhiÒu pha víi h−íng vËn ®éng kh¸c nhau, cã vai trß quan träng trong

8

viÖc h×nh thµnh c¸c ®íi x©m nhËp vµ phón trµo, c¸c d¶i ®Þa m¸ng, c¸c d¶i uèn nÕp,

c¸c ®íi sinh kho¸ng.

§íi rift lµ ®íi t¸ch d·n. C¬ chÕ vËn ®éng cña nã phô thuéc vµo sù t¸ch d·n

cña vá Tr¸i ®Êt. C¸c cÊu tróc rift ®iÓn h×nh th−êng liªn quan tíi cÊu tróc ba ch¹c.

§øt g·y biÕn d¹ng lµ ®øt g·y tr−ît ngang lín lµm dÞch chuyÓn c¸c dÉy nói

gi÷a ®¹i d−¬ng, lµ ranh giíi tr−ît ngang gi÷a c¸c m¶ng mµ ë ®ã kh«ng xÈy ra hiÖn

t−îng t¸ch d·n hoÆc lÊn chêm. §©y lµ ®øt g·y biÕn d¹ng phæ biÕn ë ®¹i d−¬ng.

§øt g·y tr−ît b»ng lµ ®øt g·y lín, cã hiÖn t−îng dÞch chuyÓn theo ph−¬ng

n»m ngang víi cù ly rÊt kh¸c nhau. §øt g·y tr−ît b»ng nãi chung liªn quan tíi c¸c

mÆt cã øng suÊt tiÕp cùc ®¹i. Nã còng cã thÓ cã nguån gèc tõ mét lo¹i ®øt g·y nµo

®ã (kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ mÆt cã øng suÊt tiÕp cùc ®¹i) t¸i ho¹t ®éng thÓ hiÖn tÝnh

tr−ît b»ng râ rµng.

§íi tr−ît, ®íi c¾t, c¾t tr−ît hay dÞch tr−ît lµ ®íi biÕn d¹ng dÎo hoÆc biÕn d¹ng

dßn th−êng xuÊt hiÖn thµnh ®íi trong khèi ®¸ kh«ng bÞ biÕn d¹ng. §øt g·y do biÕn

d¹ng dßn t¹o nªn chØ xÈy ra ®Õn ®é s©u 10-15 km trong vá Tr¸i ®Êt. D−íi ®é s©u ®ã,

tÝnh chÊt vËt lý cña ®Êt ®¸ bÞ biÕn ®æi vµ trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt t¨ng lªn,

tÝnh dßn cña ®¸ dÇn chuyÓn sang tÝnh dÎo vµ qu¸ tr×nh biÕn d¹ng ®µn håi cña ®¸ cã

thÓ chuyÓn thµnh biÕn d¹ng dÎo.

§øt g·y vßng lµ mét d¹ng cña cÊu t¹o vßng, cã ®Æc ®iÓm lµ ®−êng ph−¬ng cña

®øt g·y thÊy ®−îc trªn b×nh ®å cã d¹ng vßng trßn khÐp kÝn hoÆc kh«ng khÐp kÝn,

th−êng xuÊt hiÖn thµnh mét ®íi d¹ng sãng l−în theo nhau. §øt g·y vßng cã liªn

quan tíi cÊu t¹o n©ng d¹ng vßm , cÊu t¹o sôt lón d¹ng tròng nói löa.

Dùa vµo sù dÞch chuyÓn cña c¸c c¸nh ng−êi ta ph©n chia c¸c ®øt g·y thµnh

c¸c lo¹i sau:

1. §øt g·y thuËn lµ ®øt g·y cã mÆt ®øt g·y nghiªng vÒ phÝa ®¸ bÞ trôt xuèng.

Nãi c¸ch kh¸c ®øt g·y thuËn lµ ®øt g·y mµ c¸nh treo tr−ît xuèng phÝa d−íi so víi

c¸nh n»m. Trong ®øt g·y thuËn th−êng xÈy ra hiÖn t−îng tr−ît song song víi h−íng

dèc cña mÆt tr−ît.

Dùa vµo h−íng dÞch chuyÓn cña c¸c c¸nh ng−êi ta l¹i ph©n ®øt g·y thuËn

thµnh c¸c lo¹i nh−:

1.1. §øt g∙y thuËn xu«i: khi c¸nh treo dÞch chuyÓn xuèng d−íi hoÆc c¸nh

n»m kh«ng dÞch chuyÓn.

1.2. §øt g∙y thuËn ng−îc: khi c¸nh n»m dÞch chuyÓn lªn trªn hoÆc c¸nh treo

kh«ng chuyÓn dÞch.

Khi nghiªn cøu ®øt g·y thuËn trong ph¹m vi xuÊt hiÖn ®øt g·y cã thÓ nhËn

thÊy r»ng ®øt g·y thuËn liªn quan víi tr−êng øng suÊt c¨ng d·n.

9

2. §øt g·y nghÞch lµ ®øt g·y cã mÆt ®øt g·y nghiªng vÒ c¸nh bÞ tråi lªn, tøc

lµ ®øt g·y cã c¸nh treo ®−îc ®Èy lªn cao h¬n dÉn ®Õn ®¸ cæ l¹i n»m trªn ®¸ trÎ.

§øt g·y nghÞch còng ®−îc ph©n ra thµnh ®øt g·y nghÞch xu«i vµ ®øt g·y

nghÞch ng−îc. Khi nghiªn cøu ®øt g·y nghÞch trong ph¹m vi xuÊt hiÖn ®øt g·y cã thÓ

nhËn thÊy r»ng ®øt g·y nghÞch liªn quan víi tr−êng øng suÊt nÐn Ðp.

3. §øt g·y chêm nghÞch vµ ®øt g·y ®Þa dÞ: §øt g·y chêm nghÞch lµ nh÷ng

®øt g·y nghÞch cã kÌm theo hiÖn t−îng uèn nÕp. C¸c ®øt g·y chêm nghÞch th−êng cã

mÆt tr−ît tho¶i, víi gãc dèc mÆt ®øt g·y nhá h¬n 450

. Gãc dèc cµng nhá th× tÝnh

chêm nghÞch cµng phøc t¹p, thËm chÝ dÉn ®Õn hiÖn t−îng ®Þa di lµm cho c¸c khèi ®¸

tõ vïng nµy bÞ tr−ît di rÊt xa®Õn vïng kh¸c, g©y ra biÕn d¹ng phøc t¹p.

4. §øt g·y rêi lµ ®øt g·y cã h−íng dÞch chuyÓn vu«ng gãc víi mÆt ®øt g·y,

lµm cho c¸c c¸nh cña ®øt g·y t¸ch rêi nhau. VÒ mÆt ®éng häc, trong elipxoit biÕn

d¹ng, c¸c ®øt g·y rêi ph¸t triÓn song song víi ph−¬ng cña lùc Ðp nÐn hoÆc vu«ng gãc

víi lùc c¨ng.

5. §øt g·y tr−ît b»ng lµ ®øt g·y cã c¸c c¸nh dÞch chuyÓn theo ph−¬ng n»m

ngang víi cù ly rÊt kh¸c nhau.

§øt g·y tr−ît b»ng l¹i ®−îc ph©n thµnh:

5.1. §øt g·y tr−ît b»ng ph¶i cã h−íng chuyÓn dÞch cña hai c¸nh thuËn chiÒu

kim ®ång hå;

5.2. §øt g·y tr−ît b»ng tr¸i cã h−íng chuyÓn dÞch cña hai c¸nh ng−îc chiÒu

kim ®ång hå;

5.3. §øt g·y tr−ît b»ng ph¶i thuËn,

5.4. §øt g·y tr−ît b»ng tr¸i thuËn,

5.5. §øt g·y tr−ît b»ng ph¶i nghÞch,

5.6. §øt g·y tr−ît b»ng tr¸i nghÞch.

Nghiªn cøu ®øt g·y cã mét néi dung phong phó, bao gåm tuæi, quy m«, ph¹m

vi ph©n bè cña ®øt g·y, tÝnh chÊt vµ cù ly dÞch chuyÓn cña nã, c¸c pha biÕn d¹ng

trong lÞch sö ph¸t triÓn cÊu tróc-kiÕn t¹o cña vïng, quan hÖ cña ®øt g·y víi c¸c hiÖn

t−îng ®Þa chÊt kh¸c.

I.2. Tæng quan vÒ ho¹t ®éng kiÕn t¹o cña c¸c ®íi ®øt

g∙y lín ë vïng T©y B¾c ViÖt Nam

I.2.1. Mét sè ®íi ®øt g∙y lín ë vïng T©y B¾c ViÖt Nam

L·nh thæ MiÒn b¾c ViÖt Nam bÞ ph©n chia bëi hµng lo¹t ®øt g·y, trong ®ã c¸c

®øt g·y chÝnh lµ c¸c ®íi ®øt g·y S«ng Hång, ®íi ®øt g·y Lai Ch©u-§iÖn Biªn vµ ®øt

10

g·y s«ng M·. Theo c¸c nhµ ®Þa chÊn, c¸c trËn ®éng ®Êt víi c−êng ®é 4,5-5,0 ®é

Rich Te ®Òu liªn quan ®Õn c¸c ®íi ®øt g·y nµy.

§íi ®øt g·y S«ng Hång dµi trªn 1000km ch¹y tõ T©y T¹ng qua V©n Nam

(Trung Quèc), miÒn B¾c ViÖt Nam ra tíi BiÓn §«ng. §íi ®øt g·y S«ng Hång ®−îc

thõa nhËn lµ ranh giíi quan träng ë Ch©u ¸, ph©n chia khèi §«ng D−¬ng víi khèi

Nam Trung Hoa.

Trong s¬ ®å kiÕn t¹o ®Þa chÊt ë MiÒn b¾c ViÖt Nam, ®íi ®øt g·y Lai Ch©u-

§iÖn Biªn ®−îc thõa nhËn lµ quan träng thø hai sau ®íi ®øt g·y S«ng Hång. §øt g·y

Lai Ch©u-§iÖn Biªn ch¹y tõ biªn giíi ViÖt-Trung qua biªn giíi ViÖt-Lµo däc theo

h−íng B¾c T©y b¾c–Nam §«ng nam ®Õn tËn vÞnh Th¸i Lan. §íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn lµ mét phÇn nhá cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - Lu«ng Pra B¨ng - Pursat cã

bÒ réng 40 - 50 km , dµi 1200 km. §o¹n ®øt g·y trªn l·nh thæ n−íc ta dµi 160 km

n»m gän trong ph¹m vi tØnh Lai Ch©u b¾t ®Çu tõ biªn giíi ViÖt – Trung t¹i ChiÒng

Chai ch¹y qua ThÞ x· Lai Ch©u , xuèng ThÞ x· §iÖn Biªn råi uèn quanh vÒ cöa khÈu

T©y trang sang ®Êt Lµo. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ d¶i tròng thÊp d−íi

1000 m thuéc s−ên vµ ®¸y cña mét lo¹t c¸c thung lòng suèi NËm Nµ, NËm Lay,

NËm Løc vµ NËm Rèn nèi tiÕp nhau tõ biªn giíi ViÖt – Trung ë phÝa B¾c ®Õn biªn

giíi ViÖt - Lµo ë phÝa Nam , n»m gi÷a mét bªn lµ cao nguyªn Tµ Ph×nh cao 1500 –

1900 m, d·y nói d¹ng cao nguyªn Huæi Long cao 1200 – 1700 m vµ c¸c d·y nói

kh¸c ë phÝa §«ng vµ mét bªn lµ d·y nói cao 1200 – 1700 m ë khu vùc M−êng TÌ,

M−êng Chµ, Si Pa Ph×n ë phÝa T©y. ChiÒu réng cña d¶i thay ®æi tõ 6 km ®Õn 11 km.

Trªn mÆt c¾t ngang, kiÕn tróc cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc thÓ hiÖn

d−íi d¹ng ba d¶i: mét d¶i chÝnh vµ hai d¶i phô. D¶i chÝnh gåm ®øt g·y chÝnh kÐo dµi

liªn tôc vµ c¸c ®øt g·y phô ch¹y song song. §øt g·y chÝnh gÇn nh− th¼ng ®øng, h¬i

nghiªng vÒ phÝa T©y – T©y T©y B¾c. Tõ Nam M−êng M−¬n, ®øt g·y chÝnh t¸ch ra ba

nh¸nh. Nh¸nh phÝa T©y ch¹y däc theo ph−¬ng §«ng B¾c – T©y Nam c¾t qua phÝa

B¾c M−êng P«n sang ®Êt Lµo. Nh¸nh gi÷a ch¹y qua M−êng P«n , phÝa T©y ThÞ x·

§iÖn Biªn råi ch¹y sang ®Êt Lµo. Nh¸nh phÝa §«ng ch¹y däc theo ph−¬ng B¾c T©y

B¾c – Nam §«ng Nam c¾t qua tròng §iÖn Biªn, sau ®ã ch¹y theo ph−¬ng §«ng B¾c

– T©y Nam qua s−ên T©y Trang sang ®Êt Lµo. D¶i phô phÝa T©y gåm c¸c ®øt g·y

phô cã chiÒu dµi trªn d−íi 10 km cã ph−¬ng chñ ®¹o lµ ¸ kinh tuyÕn ë phÝa B¾c vµ

ph−¬ng §«ng B¾c – T©y Nam ë phÝa Nam. D¶i phô phÝa §«ng gåm c¸c ®øt g·y phô

cã chiÒu dµi ®Õn vµi chôc km vµ cã ph−¬ng chñ ®¹o lµ kinh tuyÕn lµm víi ®øt g·y

chÝnh mét gãc nhän.

C¸c nghiªn cøu vÒ ho¹t ®éng t©n kiÕn t¹o t¹i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u-§iÖn Biªn

gÇn ®©y cho thÊy ®íi ®øt g·y nµy ®· tr¶i qua hai pha ho¹t ®éng kiÕn t¹o trong

11

kainozoi: pha sím tr−ît b»ng ph¶i vµ tr−ît b»ng ph¶i nghÞch vµ pha muén tr−ît b»ng

tr¸i vµ tr−ît b»ng tr¸i thuËn. CÊu tróc phøc t¹p cña ®øt g·y cïng c¸c thÓ hiÖn dÞ

th−êng cao vÒ ®Þa ho¸ khÝ vµ ®Þa nhiÖt cho thÊy r»ng ®íi ®øt g·y nµy cã ho¹t ®éng

kiÕn t¹o m¹nh víi sù xÈy ra th−êng xuyªn c¸c trËn ®éng ®Êt, c¸c trËn lë ®Êt vµ lò

quÐt bïn ®¸. Däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u-§iÖn Biªn ®· ghi nhËn ®−îc nhiÒu trËn

®éng ®Êt cã c−êng ®é 5,1-5,5 ®é Rich Te. VÝ dô ë Lai Ch©u (1944,2001), §iÖn Biªn

(1920) ®· xÈy ra c¸c trËn ®éng ®Êt cã c−êng ®é 5,6 ®é Rich Te.

§íi ®øt g·y S¬n La - BØm S¬n tr−íc ®©y ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch kh«ng râ

rµng vµ kh«ng ®Çy ®ñ kÓ c¶ trªn c¸c b¶n ®å ®Þa chÊt tû lÖ 1/ 200.000 vïng T©y B¾c

xuÊt b¶n n¨m 1979. Trªn c¸c b¶n ®å nµy ph©n bè l©n cËn ®øt g·y chÝnh (®øt g·y S¬n

La) cßn hµng lo¹t c¸c ®øt g·y (ch−a ®−îc ph©n cÊp). TÊt c¶ c¸c ®øt g·y nµy ph¸t

triÓn chñ yÕu trong c¸c thµnh t¹o PZ t¹o thµnh mét d¶i kÐo dµi theo ph−¬ng T©y B¾c-

§«ng Nam kÑp gi÷a c¸c thµnh t¹o PR thuéc phøc nÕp låi S«ng M· vµ c¸c thµnh t¹o

MZ thuéc phøc nÕp lâm S«ng §µ [14,21]. §íi ®øt g·y t©n kiÕn t¹o S¬n La - BØm S¬n

chÝnh thøc ®−îc ®Ò cËp nh− lµ mét ®íi ®øt g·y t©n kiÕn t¹o ho¹t ®éng m¹nh ë trong

mét vµi c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Þa ®éng lùc hoÆc cã liªn quan ®Õn ®Þa ®éng lùc cña

vïng T©y B¾c trong nh÷ng thêi gian muén h¬n [15,16]. Tuy nhiªn cho ®Õn nay c¸c

c«ng tr×nh ®ã chØ míi ®Ò cËp ®Õn nh÷ng nÐt hÕt søc kh¸i qu¸t cña ®íi ®øt g·y nµy vµ

nã chØ ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c s¬ ®å tû lÖ nhá (1/500.000; 1/1.000.000 vµ nhá h¬n).

Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña ®íi ®øt g·y t©n kiÕn t¹o nµy nh− : ®Æc ®iÓm ph©n

bè kh«ng gian, ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Æc ®iÓm kiÕn tróc cña ®íi, ®Æc ®iÓm

ho¹t ®éng trong t©n kiÕn t¹o vµ mét sè ®Æc ®iÓm ®Æc tr−ng kh¸c hoµn toµn míi ®−îc

mét sè c¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn gÇn ®©y [17,23]. §íi ®øt g·y t©n kiÕn t¹o S¬n La - BØm

S¬n (tªn gäi míi) biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt b¾t ®Çu tõ phÝa nam ®Ìo Pha §in ch¹y theo

ch©n s−ên phÝa §«ng B¾c cña d·y nói Phu Xung Ch¶o Chai kÐo dµi vÒ phÝa §«ng

Nam ®Õn b¶n Nµ §Ýt vµ ®−îc chia thµnh hai nh¸nh. Nh¸nh phô ch¹y qua qua hai

®iÓm trÇm tÝch Neogen ë hang Mon vµ b¶n Tµ Vµi, sau ®ã c¾t vÒ ®−êng sè 6 ë ®Çu

thÞ trÊn Méc Ch©u vµ kÕt thóc t¹i ®©y. H−íng chÝnh ch¹y däc theo biªn giíi Lµo -

ViÖt ®Õn Pa H¸ng - ChiÒng Ve ®æi sang ph−¬ng ¸ vÜ tuyÕn qua Xu©n Nha, Mai

Ch©u vµ b¾t ®Çu më réng ph¹m vi cña m×nh. PhÇn chÝnh cña ®íi ch¹y theo r×a phÝa

T©y Nam cña d·y nói ®¸ v«i ranh giíi tù nhiªn gi÷a hai tØnh Ninh B×nh vµ Thanh

Ho¸ ra bê biÓn Nga S¬n. PhÇn c¸c ®øt g·y nh¸nh b¾t ®Çu t¸ch ra khái ®íi tõ khu vùc

B¸ Th−íc vµ ph¸t triÓn theo h−íng Nam §«ng Nam t¹i c¸c huyÖn CÈm Thuû, VÜnh

Léc, Th¹ch Thµnh vÒ h−íng trung t©m ®ång b»ng Thanh Ho¸. §íi ®øt g·y S¬n La -

BØm S¬n dµi h¬n 360km, thÓ hiÖn rÊt râ b»ng mét ®íi lineamen trªn ¶nh vÖ tinh vµ

mét d¶i dÞ th−êng lín trªn s¬ ®å mËt ®é lineamen [17,23]. Däc ®íi ®ö g·y ®· tiÕn

hµnh nghiªn cøu kiÕn t¹o vËt lý trªn 60 ®iÓm, nhiÒu ®iÓm ®o vÏ ®Þa m¹o, ®Þa chÊt,