Xây dựng-hoàn thiện Grap nội dung dạy học hoá học và bước đầu ứng dụng tin học trong dạy học bằng grap ở trường phổ thông

liªn hiÖp c¸c héi khkt viÖt nam

héi hãa häc viÖt nam

trung t©m båi d−ìng kiÕn thøc - chuyÓn giao

c«ng nghÖ øng dông hãa häc (CCTA)

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi

x©y dùng hoµn thiÖn grap

néi dung d¹y häc hãa häc vµ b−íc ®Çu øng dông

tin häc trong d¹y häc b»ng grap

ë tr−êng phæ th«ng 2005-2007

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ts . ph¹m v¨n t−

6915

02/7/2008

hµ néi - 2007

1

Më ®Çu

§Ò tµi “x©y dùng grap néi dung d¹y häc ho¸ häc líp 8, 9, 10 phæ th«n” ®·

thùc hiÖn vµ trong n¨m 2002 – 2003 tæng kÕt nghiÖm thu gi÷a n¨m 2004 (giÊy

chøng nhËn sè 4928/KQNC ngµy 9/9/2004 cña Bé khoa häc vµ C«ng nghÖ). Héi

®ång nghiÖm thu n¨m 2004 ®¸nh gi¸ tèt kÕt qu¶ nghiªn cøu c¶ lý thuyÕt vµ thùc

nghiÖm. §Ò tµi míi dõng ë phÇn nghiªn cøu líp 8, hãa häc v« c¬ líp 9 vµ líp 10

theo ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa n¨m 1990. §Ò tµi cã gi¸ trÞ øng dông thiÕt

thùc, song ch−a hoµn chØnh vµ Héi ®ång ®· gîi ý cho chñ nhiÖm ®Ò tµi nªn

nghiªn cøu tiÕp phÇn ho¸ häc h÷u c¬ líp 9 vµ ch−¬ng tr×nh SGK Trung häc phæ

th«ng ph©n ban míi,chó ý phÇn ho¸ häc h÷u c¬.

Ngµy 26/10 /2004 QuyÕt ®Þnh sè 870/Q§-BKH liªn hiÖp c¸c héi khoa häc

kü thuËt ViÖt Nam ®· tæ chøc Héi ®ång khoa häc duyÖt ®Ò c−¬ng nghiªn cøu ®Ò

tµi “x©y dùng hoµn thiÖn gr¸p néi dung d¹y häc hãa häc, b−íc ®Çu øng dông tin

häc trong d¹y häc b»ng grap ë tr−êng phæ th«ng”.

Sau ®©y, chóng t«i nªu lªn môc tiªu, néi dung, c¸c lùc l−îng, céng t¸c viªn

tham gia nghiªn cøu thùc nghiÖm

VÒ môc tiªu

- C¬ së lý thuyÕt, cËp nhËt, bæ sung t×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi

n−íc vÒ grap d¹y häc. Bæ sung thªm phÇn ®· lµm ë giai ®o¹n I ®· nghiªn cøu

2002 - 2004

- Nghiªn cøu, thùc nghiÖm nh÷ng phÇn giai ®o¹n I ch−a lµm ®−îc nh− hãa

häc h÷u c¬, øng dông tin häc.

VÒ Néi dung

- Bæ sung c¬ së lý thuyÕt: Bµi lªn líp vµ sù ph©n lo¹i. Nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý

s− ph¹m trong h×nh thµnh grap néi dung d¹y häc. Nh÷ng vÊn ®Ò øng dông tin

häc trong d¹y häc ë tr−êng phæ th«ng.

- §iÒu tra c¬ b¶n t×nh h×nh øng dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc b»ng grap ë

tr−êng THPT miÒn nói vµ c¸c tr−êng C§SP toµn quèc.

- X©y dùng grap néi dung hãa häc h÷u c¬, v« c¬ líp 9, v« c¬ - ®¹i c−¬ng

líp 11, 12 vµ hãa häc h÷u c¬ líp 11, 12. Hoµn thiÖn grap néi dung hãa häc v«

c¬ ®¹i c−¬ng líp 10 theo ch−¬ng tr×nh SGK Ban khoa häc tù nhiªn.

- Thùc nghiÖm s− ph¹m: x©y dùng grap néi dung c¸c lo¹i bµi gi¶ng theo

thÓ lo¹i bµi lªn líp.

- Gi¸o viªn b−íc ®Çu dïng m¸y tÝnh day häc b»ng grap trªn líp.

2

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi gåm:

- TS.Ph¹m V¨n T− – Uû viªn ban Th− ký T¦ Héi – Phã chñ tich ph©n héi

gi¶ng d¹y – Héi HHVN – Nguyªn Gi¸m ®èc Trung t©m Ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc

tØnh Hµ Nam Ninh – Nguyªn Tr−ëng phßng THPT SGD Hµ Nam Ninh

(Chñ nhiÖm)

- GS.TSKH NguyÔn C−¬ng – Nguyªn Phã hiÖu tr−ëng tr−êng §¹i häc S−

ph¹m Hµ Néi – nguyªn Chñ nhiÖm khoa Ho¸ - Phã chñ tÞch PHGD HHVN

(§HSPHN)

- PGS.TS. T« B¸ Träng – Uû viªn ®oµn Chñ tÞch Liªn hiÖp c¸c héi khoa

häc vµ kü thuËt ViÖt Nam – Uû viªn th−êng vô ph©n héi gi¶ng d¹y Héi HHVN

- CN. Ph¹m §×nh HiÕn – Chuyªn viªn Côc kh¶o thÝ vµ kiÓm ®Þnh chÊt

l−îng – Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o – Uû viªn th−êng vô ph©n héi gi¶ng d¹y Héi

HHVN.

- KS. NguyÔn Xu©n Ninh – Nguyªn chuyªn viªn Vô gi¸o viªn Bé gi¸o dôc

vµ ®µo t¹o – Gi¸m ®èc Trung t©m Båi d−ìng kiÕn thøc – ChuyÓn giao c«ng

nghÖ - øng dông ho¸ häc Héi HHVN – Uû viªn th−êng vô Ph©n héi gi¶ng d¹y

Héi HHVN

(Th− ký ®Ò tµi).

VÒ c¸c lùc l−îng tham gia nghiªn cøu thùc nghiÖm

Danh s¸ch c¸n bé, gi¸o viªn tham gia

TP. Hå ChÝ Minh

1. TS.Lª Träng TÝn – GVC Khoa Ho¸ tr−êng §HSP TP Hå ChÝ Minh

2. TrÇn Quang Huy – THPT NguyÔn An Ninh TP Hå ChÝ Minh

3. NguyÔn Vò CÈm Th¹ch – THPT M¹c §Ünh Chi TP Hå ChÝ Minh (häc

viªn cao häc).

4. NguyÔn B¶o Toµn – THPT Phó NhuËn TP Hå ChÝ Minh

Thµnh phè Hµ Néi

1. §oµn ViÖt TriÒu– Gi¸o viªn THCS Mai DÞch – CÇu GiÊy – Hµ Néi

2. ThS. NguyÔn ThÞ Hoa – Gi¸o viªn tr−êng THTH TrÇn Phó Hµ Néi

3. ThS. Lª ThÞ Ph−¬ng Lan – Gi¸o viªn tr−êng THPT TrÇn Phó Hµ Néi

4. ThS.TrÇn ThÞ Thu HuÖ – Gi¸o viªn tr−êng Phan §×nh Phïng Hµ Néi

5. ThS.Vò ThÞ Thu Hoµi – Gi¸o viªn tr−êng THPT NguyÔn Tr·i. Hµ Néi

6. ThS.Ng« ThÞ Uyªn Minh – Gi¸o viªn tr−êng THPT NguyÔn Tr·i Hµ Néi

3

7. ThS. Lª ThÞ Thu H»ng – Gi¸o viªn tr−êng THPT NguyÔn ThÞ Minh Khai Hµ Néi.

TØnh Tuyªn Quang

1. TrÇn ThÞ Thu Nga – Chuyªn viªn phßng Phæ th«ng – Së GD§T tØnh Tuyªn Quang

2. NguyÔn Thuý V©n – Gi¸o viªn THPT chuyªn Tuyªn Quang

3. Huúnh Thu NguyÖt – Gi¸o viªn THPT T©n Trµo – Tuyªn Quang

4. Hoµng Minh C¶nh – Gi¸o viªn THPT Chuyªn Tuyªn Quang

M−êi ba ®¬n vÞ, m−êi l¨m c¸ nh©n lµ gi¸o viªn tr−êng phæ th«ng, c¸n bé

qu¶n lý gi¸o dôc, th¹c sÜ, tiÕn sÜ thuéc c¸c ®¬n vÞ Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh,

Tuyªn Quang tham gia

Kinh phÝ liªn hiÖp c¸c héi khoa häc

vµ kü thuËt ViÖt Nam cÊp

N¨m 2005 – 2006: 100.000.000® LHCHKHKTVN kiÓm tra ngµy 13 th¸ng giªng n¨m 2006.

N¨m 2006 – 2007: 80.000.000® LHCHKHKTVN kiÓm tra ngµy 8 th¸ng 02 n¨m 2007.

Chi cho chuyªn m«n nghiÖp vô : 129.000.000® 70%

Chi cho qu¶n lý tæ chøc hµnh chÝnh dÞch vô: 51.000.000® 30%

KÕt luËn chung cña c¬ quan qu¶n lý: Thu chi ®óng quy ®Þnh vµ tiÕn ®é

(v¨n b¶n sè 508 ngµy 16 th¸ng 4 n¨m 2007)

4

PhÇn i

C¬ së lý tuyÕt

Néi dung c¬ së lý thuyÕt vÒ grap d¹y häc ®· ®−îc nghiªn cøu vµ tr×nh bµy

trong b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “X©y dùng grap néi dung d¹y häc hãa häc líp

8,9,10 phæ th«ng 2002 – 2004”

§Ò tµi nghiªn cøu “X©y dùng hoµn thiÖn grap néi dung d¹y häc hãa häc vµ

b−íc ®Çu øng dông tin häc trong d¹y häc b»ng grap ë tr−êng phæ th«ng” triÓn

khai thùc hiÖn n¨m 2006-2007”. C¬ së lý thuyÕt vÉn ®−îc dïng nh− b¸o c¸o

tæng kÕt nªu trªn, ®Ò tµi triÓn khai n¨m 2002. Yªu cÇu míi ®èi víi giai ®o¹n

2005 – 2007: CËp nhËp t×nh h×nh nghiªn cøu trong d¹y häc b»ng gr¸p ë tr−êng

phæ th«ng.

X©y dùng gr¸p néi dung d¹y häc hãa häc ë tr−êng phæ th«ng cÇn xem xÐt

thÓ lo¹i bµi lªn líp nµo lµ thÝch hîp, hiÖu qu¶. Do vËy, chóng t«i ®Ò cËp tíi vÊn

®Ò thÓ lo¹i bµi lªn líp.

A. CËp nhËp t×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc VÒ lý

thuyÕt grap vµ øng dông vµo d¹y häc.

1. Trong n−íc

1.1 N¨m 2004 c«ng tr×nh nghiªn cøu “N©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc gi¶i

phÉu sinh lý ng−êi ë trung häc c¬ së” cã ¸p dông ph−¬ng ph¸p grap trong luËn

¸n tiÕn sÜ gi¸o dôc häc. C«ng tr×nh ®· hÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vÒ d¹y häc

b»ng grap, kh«ng ®Ò cËp vÊn ®Ò ph©n lo¹i bµi lªn líp cho gi¶ng d¹y häc vµ øng

dông tin häc trong d¹y häc b»ng grap.

1.2 N¨m 2002 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o triÓn khai dù ¸n ViÖt – BØ ®µo t¹o

gi¸o viªn c¸c tr−êng s− ph¹m 7 tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam. Tµi liÖu “D¹y

trÎ häc” – Robert – Fishes ®Ò cËpvÊn ®Ò s¬ ®å nhËn thøc (Concept map) VÏ s¬

®å trong ®Çu cã thÓ gióp tæ chøc t− duy vµ häc tËp. David Perkin (1987). Khung

h×nh suy nghÜ “Quan ®iÓm tæng hîp vÒ d¹y kü n¨ng nhËn thøc (Baron)”

Hemberg, R d¹y kü n¨ng t− duy lý thuyÕt vµ nghiªn cøu (W.H. Free Dran,

New, New York); s¬ ®å trÝ n·o gióp ta t×m ®−îc ®−êng ®i lèi l¹i ë nh÷ng n¬i ta

biÕt vµ ë nh÷ng n¬i ta ch−a tõng tíi.

C¸ch lËp s¬ ®å nh÷ng ®Þa ®iÓm ta ®· biÕt (Goeld. Pra White, R (1986)) “S¬

®å trÝ tuÖ” (NXB: Allen vµ Unwin – Lu©n §«n); s¬ ®å cã thÓ lµ h×nh ¶nh hoÆc

cã thÓ lµ nh÷ng biÓu t−îng. S¬ ®å còng cã thÓ ®−îc vÏ b»ng lêi, b»ng ý t−ëng vµ

b»ng kh¸i niÖm. Nh÷ng s¬ ®å nh− vËy cã thÓ gäi lµ s¬ ®å nhËn thøc. Vµ chóng

cã thÓ lµ nh÷ng c«ng cô tèt cho häc tËp.

Trong c¸c s¬ ®å nhËn thøc c¸c “Tõ chèt” “Kh¸i niÖm chèt” gióp trÝ nhí tèt.

Edelmam . G. (1992) – “Khi s¸ng, löa nhá”