Xây Dựng Bản Đồ Vùng Phân Bố Thích Hợp Cho Loài Vượn Má Vàng Trung Bộ Nomascus Annamensis Tại Tỉnh Quảng Nam Phục Vụ Cho Công Tác Bảo Tồn

i

LỜI CÁM ƠN

Lời đầu tiên cám ơn Ban Giám hiệu nhà Trƣờng Đại học Lâm Nghiệp, các

thầy cô trong Khoa Quản lý tài nguyên rừng và Môi trƣờng. Cùng với cám ơn

Ban quản lý KBTTN Sông Thanh, tỉnh Quảng Nam đã tại mọi điều kiện thuận

lợi nhất để khóa luận tốt nghiệp đƣợc hoàn thành. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ

lòng biết ơn sâu sắc tới thầy ThS. Trần Văn Dũng, ngƣời đã trực tiếp, tận tình

hƣớng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ trong suốt quá trình thực hiện đƣợc luận văn này.

Rất chân thành cám ơn tới bạn bè, ngƣời thân và ngƣời dân địa phƣơng các

xã vùng đệm đã đồng hành trong suốt quá trình nghiên cứu thực địa tại KBTTN

Sông Thanh, tỉnh Quảng Nam cũng nhƣ tại Trƣờng Đại học Lâm Nghiệp Việt

Nam. Sự hỗ trợ về cả vật chất lẫn tinh thần là niềm động viên to lớn nhất để tác

giả thực hiện đƣợc đề tài.

Mặc dù tác giả đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện luận văn này,

nhƣng trong quá trình thực hiện cũng không tránh khỏi một số sai sót. Tác giả

rất mong nhận đƣợc sự đóng góp từ ý kiến của các nhà khoa học, bạn bè để đề

tài đƣợc hoàn thiện hơn.

Tôi xin cam đoan số liệu thu thập thực địa, số liệu tổng hợp qua các năm điều tra

là hoàn toàn trung thực và đƣợc trích dẫn rõ ràng.

Xin chân thành cám ơn.

Xuân Mai, ngày 17 tháng 5 năm 2019

Tác giả

Nguyễn Văn Tây

ii

MỤC LỤC

LỜI CÁM ƠN ........................................................................................................i

MỤC LỤC.............................................................................................................ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................ v

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................... vi

DANH MỤC CÁC HÌNH...................................................................................vii

ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................................ 4

1.1. Phân loại thú linh trƣởng tại Việt Nam......................................................... 4

1.2. Một số đặc điểm của Họ Vƣợn (Hylobatidae) ở Việt Nam.......................... 5

1.2.1. Đặc điểm sinh học, sinh thái của giống Nomascus..................................... 5

1.2.2. Vùng phân bố loài Vƣợn thuộc giống Nomascus....................................... 7

1.2.3. Một số đặc điểm của Vƣợn má vàng trung bộ (Nomascus annamensis).. 10

1.2.4. Tình trạng của loài Vƣợn má vàng trung bộ (N.annamensis) tại Việt

Nam..................................................................................................................... 11

1.2.5. Các mối đe dọa đến loài Vƣợn má vàng trung bộ (N. annamensis)......... 15

1.2.6. Một số nghiên cứu về vùng phân bố thích hợp và mô hình ổ sinh thái.... 15

CHƢƠNG 2 MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................................... 21

2.1. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................... 21

2.1.1. Mục tiêu chung.......................................................................................... 21

2.1.2. Mục tiêu cụ thể.......................................................................................... 21

2.2. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu.................................................................... 21

2.2.1. Đối tƣợng nghiên cứu................................................................................ 21

2.2.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................... 21

2.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................... 21

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................. 22

2.4.1. Phƣơng pháp thu thập, kế thừa tài liệu...................................................... 22

iii

2.4.2. Phƣơng pháp điều tra thực địa .................................................................. 22

2.4.2. Dữ liệu ghi nhận sự có mặt của loài Vƣợn má vàng trung bộ .................. 26

2.4.3. Dữ liệu biến môi trƣờng (Environmental variable) .................................. 27

2.4.4. Phƣơng pháp xử lý số liệu bằng phần mềm MaxEnt................................ 29

Chƣơng 3 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN

CỨU ……………............................................................................................... 32

3.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................ 32

3.1.1. Vị trí địa lý: ............................................................................................... 32

3.1.2. Đặc điểm địa hình ..................................................................................... 33

3.1.3. Đặc điểm về khí hậu – thủy văn................................................................ 35

3.1.4. Dân số........................................................................................................ 36

3.1.5. Tài nguyên sinh vật ................................................................................... 36

3.1.6. Về tình hình kinh tế................................................................................... 37

3.1.7. Cơ sở hạ tầng............................................................................................ 39

3.1.8.Y tế - giáo dục ............................................................................................ 40

CHƢƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU............................................................ 43

4.1. Dữ liệu ghi nhận sự có mặt của loài Vƣợn má vàng trung bộ ..................... 43

4.2. Vùng phân bố thích hợp của loài Vƣợn má vàng trung bộ.......................... 46

4.2.1. Mức độ chính xác của mô hình................................................................. 46

4.2.2. Vùng phân bố thích hợp của loài Vƣợn má vàng trung bộ trên toàn tỉnh

Quảng Nam......................................................................................................... 47

4.2.3. Vùng phân bố thích hợp của loài Vƣợn má vàng trung bộ tại một số

KBTTN trên địa bàn tỉnh Quảng Nam................................................................ 50

4.3. Các biến môi trƣờng ảnh hƣởng đến vùng phân bố của loài Vƣợn má vàng

trung bộ................................................................................................................ 53

4.3.1. Ảnh hƣởng của các biến khí hậu đến mô hình vùng phân bố thích hợp... 55

4.3.2. Ảnh hƣởng của các biến liên quan đến trạng thái rừng ............................ 58

4.3.3. Ảnh hƣởng của các biến liên quan đến địa hình ....................................... 60

4.3.4. Ảnh hƣởng của biến liên quan đến khoảng cách khu dân cƣ ................... 61

iv

4.4. Các giải pháp bảo tồn loài Vƣợn má vàng trung bộ (Nomascus annamensis)

trên địa bàn tỉnh Quảng Nam .............................................................................. 62

CHƢƠNG 5 KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ..................................... 64

5.1. Kết luận ....................................................................................................... 64

5.2. Tồn tại ......................................................................................................... 65

5.3. Kiến nghị..................................................................................................... 65

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Tên viết tắt Tên viết đầy đủ

BĐKH Biến đổi khí hậu

KBTTN Khu bảo tồn thiên nhiên

KBT Khu bảo tồn

KBTL&SC Khu bảo tồn loài và sinh cảnh

N.annamensis Nomascus annamensis

NTM Nông thôn mới

UBND Uỷ ban nhân dân

VQG Vƣờn quốc gia

WWF Qũy Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Tổng kết về phân loại thú Linh trƣởng ở Việt Nam............................. 5

Bảng 1.2. Số lƣợng các đàn Vƣợn ghi nhận tại tỉnh Quảng Nam....................... 13

Bảng 1.3. Một số mô hình ổ sinh thái phổ biến và loại dữ liệu sử dụng ............ 19

Bảng 2.1. Thông tin các điểm nghe điều tra Vƣợn tại KBTTN Sông Thanh ..... 23

Bảng 2.2. Thông tin ghi nhận Vƣợn má vàng trung bộ hót tại điểm nghe ......... 25

Bảng 2.3. Bảng thu thập các điểm tọa độ ghi nhận sự xuất hiện của loài Vƣợn

má vàng trung bộ................................................................................................. 27

Bảng 2.4. Các biến dữ liệu môi trƣờng đƣợc sử dụng trong mô hình ................ 27

Bảng 4.1. Tọa độ ghi nhận loài Vƣợn má vàng trung bộ trên địa bàn KBTTN

Sông Thanh.......................................................................................................... 43

Bảng 4.2. Bảng mức độ ảnh hƣởng của các biến môi trƣờng trong của các ...... 55

biến sinh khí hậu ................................................................................................. 55

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Sơ đồ phân loại thành phần 6 loài Vƣợn thuộc giống Nomascus......... 7

Hình 1.2. Sự phân bố của các giống Vƣợn trong khu vực Đông Nam Á ............. 8

Hình 1.3. Sự phân bố các loài Vƣợn thuộc giống Nomascus............................... 9

Hình 1.4. Vƣợn má vàng trung bộ (Cá thể đực trƣởng thành)............................ 10

Hình 2.1. Giao diện phần mềm MaxEnt ............................................................. 30

Hình 3.1. Bản đồ địa hình tỉnh Quảng Nam........................................................ 32

Hình 4.1. Bản đồ ghi nhận các điểm xuất hiện của loài Vƣợn má vàng............. 45

trung bộ................................................................................................................ 45

Hình 4.2. Biểu đồ thể hiện tính chính xác của mô hình...................................... 47

Hình 4.3. Bản đồ mô phỏng vùng phân bố thích hợp của loài Vƣợn má vàng

trung bộ theo mô hình MaxEnt ........................................................................... 48

Hình 4.4. Biểu đồ thể hiện diện tích khu vực phân bố thích hợp của loài Vƣợn

má vàng trung bộ trên địa bàn tỉnh Quảng Nam................................................. 49

Hình 4.5. Bản đồ vùng sinh cảnh thích hợp loài Vƣợn tại 3 KBT trên địa bàn

tỉnh Quảng Nam .................................................................................................. 52

Hình 4.6. Biểu đồ thể hiện diện tích về khu vực phân bố thích hợp của loài Vƣợn

má vàng trung bộ tại 3 KBT trên địa bàn tỉnh Quảng Nam................................ 52

Hình 4.7. Lƣợng mƣa hàng năm thích hợp đối với loài Vƣợn má vàng trung bộ

trên địa bàn tỉnh Quảng Nam .............................................................................. 56

Hình 4.8. Lƣợng mƣa tháng khô nhất thích hợp đối với loài Vƣợn má vàng

trung bộ trên địa bàn tỉnh Quảng Nam................................................................ 56

Hình 4.9. Ảnh hƣởng của biến động về lƣợng mƣa theo mùa (hệ số biến động)

đối với loài Vƣợn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam................................................. 57

Hình 4.10. Ảnh hƣởng của biến động nhiệt độ theo mùa đối với loài Vƣợn trên

địa bàn tỉnh Quảng Nam ..................................................................................... 58

Hình 4.11. Ảnh hƣởng của các loại trạng thái rừng đối với sự phân bố thích nghi

của loài Vƣợn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam ...................................................... 59

viii

Hình 4.12. Ảnh hƣởng của độ che phủ rừng đối với vùng phân bố thích hợp của

loài Vƣợn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam............................................................. 60

Hình 4.13. Ảnh hƣởng của chiều cao tầng tán rừng đối với vùng phân bố thích

hợp của loài Vƣợn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam ............................................... 60

Hình 4.14. Ảnh hƣởng độ cao so với mặt nƣớc biển đối với loài Vƣợn trên địa

bàn tỉnh Quảng Nam ........................................................................................... 61

Hình 4.15. Ảnh hƣởng của khoảng cách đến khu dân cƣ vùng phân bố thích hợp

của loài Vƣợn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam ...................................................... 62