Xác định vai trò gây bệnh của vi khuẩn E.Cole, C. perfringens trong hội chứng tiêu chảy ở lợn tư sơ sinh đến 60 ngày tuổi tại tỉnh Hưng Yên và thử nghiệm phá

- 1 -

Đại học Thái Nguyên

Trƣờng đại học Nông Lâm

Lê Thị Hoài

Xác định vai trò gây bệnh của vi khuẩn E. coli, C. perfringens

trong hội chứng tiêu chảy ở lợn từ sơ sinh đến 60 ngày tuổi

tại tỉnh Hƣng Yên và thử nghiệm phác đồ điều trị

Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp

Thái Nguyên – 2008

- 2 -

Đại học Thái Nguyên

Trƣờng đại học Nông Lâm

Lê Thị Hoài

Xác định vai trò gây bệnh của vi khuẩn E. coli, C. perfringens trong

hội chứng tiêu chảy ở lợn từ sơ sinh đến 60 ngày tuổi

tại tỉnh Hƣng Yên và thử nghiệm phác đồ điều trị

Chuyên ngành: Thú y

Mã số: 60 62 50

Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

1. T.S Phạm Đức Chƣơng

2. T.S Đỗ Ngọc Thuý

Thái Nguyên - 2008

- 3 -

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi trực tiếp thực

hiện cùng với sự cộng tác giúp đỡ của T.S Phạm Đức Chương và T.S Đỗ

Ngọc Thuý tại Viện Thú y Quốc gia. Các số liệu, hình ảnh và kết quả trong

luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình

nào khác. Tôi xin đảm bảo rằng các thông tin, trích dẫn trong luận văn đã

được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

LÊ THỊ HOÀI

- 4 -

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Trường Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên,

Viện Thú Y Quốc Gia, Trường trung học KTKT - Tô Hiệu Hưng Yên đã cho

phép và tạo điều kiện giúp đỡ và tạo điều kiện cho chúng tôi hoàn thành luận

văn này.

Xin bày tỏ lòng biết ơn PGS. TS. Cù Hữu Phú;TS. Phạm Đức Chương;

TS. Đỗ Ngọc Thuý đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành

luận văn.

Tôi xin cảm ơn Khoa sau Đại Học - Trường Đại Học Nông Lâm Thái

Nguyên; Bộ môn vi trùng - Viện Thú Y Quốc Gia, cùng toàn thể các bạn bè

đồng nghiệp đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.

Để góp phần thực hiện thành công luận văn này, tôi đã nhận được sự

giúp đỡ động viên đáng kể của gia đình và đồng nghiệp.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với mọi sự

giúp đỡ quí báu đó.

Xin trân trọng cảm ơn !

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2008

Lê Thị Hoài

- 5 -

MỤC LỤC

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục các bảng

Danh mục biểu đồ, đồ thị

Danh mục các ảnh tư liệu đề tài

Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt

MỞ ĐẦU....................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ...........................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ..................................................................2

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU......................................................... 3

1.1. Một số hiểu biết chung về hội chứng tiêu chảy .......................................3

1.1.1. Khái niệm về hội chứng tiêu chảy .......................................................3

1.1.2. Một số nguyên nhân gây tiêu chảy ......................................................4

1.1.3. Bệnh lý, lâm sàng của hội chứng tiêu chảy ..........................................8

1.1.4. Một số đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy .....................................10

1.1.5. Biện pháp phòng trị tiêu chảy cho lợn ...............................................11

1.2. Một số nghiên cứu về vi khuẩn E. coli gây bệnh đường tiêu hoá............14

1.2.1. Đặc điểm về hình thái cấu trúc .......................................................... 14

1.2.2. Đặc tính nuôi cấy sinh vật hoá học ....................................................16

1.2.3. Đặc tính gây bệnh của vi khuẩn E. Coli.............................................18

1.2.4. Khả năng kháng kháng sinh của vi khuẩn E. Coli............................... 23

1.2.5. Vai trò của vi khuẩn E. coli trong hội chứng tiêu chảy ....................... 25

1.3. Những nghiên cứu về vi khuẩn C. perfringens gây bệnh đường tiêu hoá.... 26

- 6 -

1.3.1. Đặc điểm hình thái cấu trúc .............................................................. 27

1.3.2. Đặc tính nuôi cấy sinh vật hoá học ....................................................29

1.4. Tình hình gây dịch bệnh trên đàn lợn của tỉnh Hưng Yên...................... 33

1.4.1. Một số đặc điểm tụ nhiên ảnh hưởng đến bệnh tiêu chảy....................33

1.4.2. Tình hình dịch bệnh trên đàn lợn....................................................... 33

Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................ 35

2.1. Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu............................................35

2.2. Nội dung nghiên cứu ...........................................................................35

2.3. Nguyên liệu dùng cho nghiên cứu........................................................ 36

2.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................37

2.4.1. Phương pháp nghiên cứu dịch tễ ...................................................... 37

2.4.2. Phương pháp thu thập mẫu và phân lập vi khuẩn................................ 38

2.4.3. Phương pháp xác định số lượng vi khuẩn ..........................................40

2.4.4. Phương pháp xác định serotyp kháng nguyên của vi khuẩn phân

lập được ........................................................................................... 40

2.4.5. Phương pháp xác định các yếu tố gây bệnh của vi khuẩn phân lập được.......41

2.4.6. Phương pháp kiểm tra độc lực của vi khuẩn phân lập trên chuột bạch... 43

2.4.7. Phương pháp xác định khả năng mẫn cảm với kháng sinh của các

chủng vi khuẩn phân lập được ........................................................... 44

2.4.8. Thử nghiệm một số phác đồ điều trị tiêu chảy cho lợn........................ 45

2.4.9. Phương pháp sử lý số liệu .................................................................45

Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ....................... 47

3.1. Một số đặc điểm dịch tễ hội chứng tiêu chảy ở lợn từ sơ sinh đến

60 ngày tuổi tại Hưng Yên ..................................................................47

3.1.1. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy tại một số huyện thuộc

tỉnh Hưng Yên....................................................................................47

3.1.2. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo mùa vụ.......................... 49

3.1.3. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo phương thức chăn nuôi ....... 52

- 7 -

3.1.4. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo lứa tuổi lợn ...................55

3.1.5. Các triệu chứng ở lợn tiêu chảy......................................................... 58

3.2. Nghiên cứu xác định vai trò của vi khuẩn E. coli và C. perfringens

trong hội chứng tiêu chảy ở lợn từ sơ sinh đến 60 ngày tuổi .................60

3.2.1. Kết quả phân lập vi khuẩn E.coli và C. perfringen từ phân lợn

bình thường và phân lợn tiêu chảy theo lứa tuổi .................................60

3.2.2. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli và C. perfringens từ các mẫu

bệnh phẩm.......................................................................................... 63

3.2.3. Mức độ biến động vi khuẩn E. coli và C. perfringens trong phân

lợn khoẻ và phân lợn tiêu chảy ............................................................ 65

3.2.4. Kết quả giám định đặc tính sinh hoá của các chủng vi khuẩn E. coli

và C. perfringens phân lập được.......................................................... 69

3.2.5 Kết quả xác định serotyp kháng nguyên O của các chủng vi khuẩn

E coli phân lập được từ lợn bệnh ......................................................... 71

3.2.6. Tỷ lệ các chủng vi khuẩn E.coli mang các yếu tố gây bệnh.................73

3.2.7. Kết quả xác định độc lực trên chuột bạch của một số chủng E. coli

phân lập được từ lợn bệnh...................................................................75

3.2.8. Kết quả xác định khả năng mẫn cảm của kháng sinh với một số

chủng vi khuẩn E. coli và C. perfringens phân lập được từ lợn bệnh......... 78

3.3. Kết quả thử nghiệm phác đồ điều trị bệnh tiêu chảy cho lợn ................81

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ......................................................................85

Kết luận ....................................................................................................85

Đề nghị .....................................................................................................87

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................88

PHỤ LỤC ....................................................................................................

- 8 -

DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU

Bảng Trang

3.1. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy tại một số huyện ...................... 48

3.2. Tỷ lệ lợn mắc tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo mùa vụ .....................50

3.3. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo phương thức chăn nuôi........... 53

3.4. Tỷ lệ lợn mắc tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo lứa tuổi.....................55

3.5. Tổng hợp các triệu chứng ở lợn mắc tiêu chảy......................................59

3.6. Kết quả phân lập vi khuẩn E.coli và C. perfringen từ phân lợn bình

thường và phân lợn tiêu chảy theo lứa tuổi...........................................61

3.7. Kết quả phân lập vi khuẩn E. coli và C. perfringens từ các mẫu

bệnh phẩm.......................................................................................... 64

3.8. Mức độ biến động vi khuẩn E. coli và C. perfringens trong phân

lợn khoẻ và phân lợn tiêu chảy ............................................................ 66

3.9. Kết quả giám định đặc tính sinh hoá của các chủng vi khuẩn E. coli

và C. perfringens phân lập được.......................................................... 70

3.10. Kết quả xác định serotyp kháng nguyên O của các chủng vi khuẩn

E coli phân lập được từ lợn bệnh ......................................................... 71

3.11. Tỷ lệ các chủng vi khuẩn E.coli mang các yếu tố gây bệnh..................74

3.12. Kết quả xác định độc lực trên chuột bạch của một số chủng E. coli

phân lập được từ lợn bệnh...................................................................76

3.13. Kết quả xác định khả năng mẫn cảm của kháng sinh với một số

chủng vi khuẩn E. coli và C. perfringens phân lập được từ lợn bệnh......... 79

3.14. Kết quả điều trị thực nghiệm một số phác đồ điều trị bệnh tiêu

chảy cho lợn từ sơ sinh đến 60 ngày tuổi .............................................83

- 9 -

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

3.1. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy tại một số huyện ..................... 48

3.2. Tỷ lệ lợn mắc tiêu chảy và chết theo mùa vụ ....................................... 50

3.3. Tỷ lệ lợn tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo phương thức chăn nuôi.... 53

3.4. Tỷ lệ lợn mắc tiêu chảy và chết do tiêu chảy theo lứa tuổi.................... 56

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Qui trình phân lập vi khuẩn đường ruột (Bộ môn Vi trùng - Viện Thú ........ 39

- 10 -

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

EEC : Adherence Enteropathogenic Escherichia coli

BHI : Brain-heart infusion

cs : Cộng sự

CPU : Colonial Forming Unit

ED : Edema disease

EDP : Edema disease pathogenic

EHEC : Enterohaemorrhagic Escherichia coli

EMB : Eosin Methylene Blue Agar

EPEC : Enteropathogenic Escherichia coli

ETEC : Enterotoxigenic Escherichia coli

HEM : Heamolysin

Hly : Heamolysin

KN : Kháng nguyên

LT : Heat-Labile enterotoxin

NXB : Nhà xuất bản

PCR : Polymerase Chain Reaction

SLT : Shiga-like toxin

SLT1 : Shiga-like toxin 1

SLT2 : Shiga-like toxin 2

ST(a,b) : Heat-Stable Enterotoxin (a,b)

ST1 : Heat-Stable1

Stx2e : Shiga toxin 2e

Tr : Trang

TSI : Triple Surgar Iron

tt : Thể trọng

UV : Ultraviolet

VP : Voges Pros Kauer

VT2e : Verotoxin 2e

VTEC : Verotoxigenic Escherichia coli

C. perfringens : Clostridium perfringens

- 1 -

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Nền kinh tế nước ta liên tục phát triển nhờ vào sự phát triển các ngành

nghề đồng đều nhau, công nghiệp và nông nghiệp phát triển song song. Cùng

trên đà phát triển, nông nghiệp là một ngành có đóng góp hết sức quan trọng

trong sự tăng trưởng chung của kinh tÕ đất nước, đặc biệt là ngành chăn nuôi

đã trở thành một ngành sản xuất chính trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp, trong

đó chăn nuôi lợn ngày càng phát triển và chiếm ưu thế. Người chăn nuôi

không chỉ dừng lại ở tập quán sản xuất đơn thuần mà ngày càng đầu tư áp

dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, không ngừng nâng cao năng

xuất chất lượng, đến nay đã đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước và

xuất khẩu ra thị trường thế giới.

Ở tỉnh Hưng Yên, chăn nuôi lợn có tốc độ tăng trưởng khá nhanh: Toàn

tỉnh tổng đàn lợn đạt 600.510 con, tăng 5.553 con so với năm 2006, đàn lợn

nái 68.155 con, lợn thịt 531.747 con, đàn lợn hướng nạc 330.200 con, chiếm

52,5% tổng đàn (số liệu thống kê tính đến tháng 1/2008). Theo Nghị quyết

của Đảng bộ tỉnh Hưng Yên là định hướng phát triển chăn nuôi chuyên

nghiệp, chăn nuôi theo hướng trang trại tập trung, cải thiện môi trường chăn

nuôi, ưu đãi đầu tư cho chăn nuôi về khoa học kỹ thuật, vốn đầu tư cải thiện

và đa dạng cơ cấu giống vật nuôi, chăn nuôi lợn đã bắt đầu chuyển đổi theo

hướng sản xuất hàng hoá và xuất khẩu với định hướng phát triển chăn nuôi.

Tuy nhiên, chăn nuôi còn gặp nhiều khó khăn về dịch bệnh, phần lớn nguyên

nhân là do chăm sóc nuôi dưỡng chưa đúng kỹ thuật, ý thức của người chăn

nuôi chưa tốt, đã và đang phát sinh nhiều nguy cơ như: dịch bệnh (cúm gia

cầm, lở mồm long móng, tiêu chảy...) mà trong nhiều năm qua chưa khắc

phục được triệt để, cụ thể là hội chứng tiêu chảy thường gặp ở lợn do rất

nhiều nguyên nhân và gây thiệt hại đáng kể.