Xác định tác động lan truyền giá trong chuỗi giá trị của một số mặt hàng thủy sản chủ lực của Việt Nam / Nguyễn Minh Đức

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

------

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG

XÁC ĐỊNH TÁC ĐỘNG LAN TRUYỀN GIÁ TRONG

CHUỖI GIÁ TRỊ CỦA MỘT SỐ MẶT HÀNG THUỶ SẢN

CHỦ LỰC CỦA VIỆT NAM

Mã số: T2012-17-146

Chủ nhiệm đề tài: PGS.TS. NGUYỄN MINH ĐỨC

Tp. Hồ Chí Minh

Năm 2014

DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA ĐỀ TÀI

1. PGS.TS. Nguyễn Minh Đức, Chủ nhiệm đề tài

2. ThS. Lương Duy Quang, thành viên đề tài

3. ThS. Tô Thị Kim Hồng, thành viên đề tài

4. ThS. Nguyễn Minh Xuân Hương, thành viên đề tài

i

MỤC LỤC

DANH MỤC BẢNG ........................................................................................................iii

DANH MỤC HÌNH .........................................................................................................iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................. v

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.......................................................................vi

CHƯƠNG MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1

Tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực đề tài ở trong và ngoài nước ................... 1

Tính Cấp Thiết Của Đề Tài ................................................................................................. 4

Mục Tiêu Đề Tài.................................................................................................................. 4

CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................. 6

1.1 Cơ sở lý thuyết............................................................................................................... 6

1.2 Đối tượng, Phạm vi nghiên cứu................................................................................... 14

1.3 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 14

CHƯƠNG II. TỔNG QUAN SỰ TĂNG TRƯỞNG CỦA NGÀNH THỦY SẢN..... 19

2.1 Sự tăng trưởng gần đây của ngành thủy sản ở Việt Nam1.......................................... 19

2.2 Cơ cấu sản phẩm xuất khẩu chủ lực .......................................................................... 23

2.3 Cơ hội phát triển cho thủy sản Việt Nam ................................................................. 25

2.4 Thị trường trong nước của thủy sản Việt Nam............................................................ 26

CHƯƠNG III. TÁC ĐỘNG CỦA GIÁ XUẤT KHẨU VÀ GIÁ BÁN TẠI THỊ

TRƯỜNG NỘI ĐỊA ĐỐI VỚI GIÁ BÁN TẠI AO CỦA NGÀNH HÀNG TÔM SÚ

VIỆT NAM....................................................................................................................... 27

3.1 Vấn đề nghiên cứu....................................................................................................... 27

ii

3.2 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 28

3.3 Kết quả phân tích......................................................................................................... 30

CHƯƠNG IV. SỰ LAN TRUYỀN GIÁ GIỮA CÁC THỊ TRƯỜNG TRONG

CHUỖI GIÁ TRỊ CÁ TRA VIỆT NAM ....................................................................... 38

4.1 Vấn đề nghiên cứu....................................................................................................... 38

4.2 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 40

4.3 Kết quả phân tích......................................................................................................... 42

CHƯƠNG V. SỰ LAN TRUYỀN GIÁ GIỮA CÁC THỊ TRƯỜNG TRONG

CHUỖI GIÁ TRỊ NGÀNH HÀNG NGHÊU Ở VIỆT NAM....................................... 59

5.1 Vấn đề nghiên cứu....................................................................................................... 59

5.2 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 59

5.3 Kết quả phân tích......................................................................................................... 61

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................................... 71

Tài liệu tham khảo........................................................................................................... 75

Phụ lục 1 Các bài báo đã xuất bản từ đề tài nghiên cứu.................................................... 80

iii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1 Sản lượng và giá trị xuất khẩu thủy sản Việt nam 1990-2010 ........................ 21

Bảng 3.1 Kiểm định nghiệm đơn vị của giá tôm sú ở các thị trường.............................. 32

Bảng 3.2 Kiểm định đồng liên kết của giá tôm sú ở các thi trường............................... 33

Bảng 3.3 Kết quả hồi qui tuyến tính đồng liên kết giữa giá tôm sú ở các thị trường .... 33

Bảng 3.4 Mô hình hiệu chỉnh sai số ............................................................................... 34

Bảng 4.2 Giá xuất khẩu của cá tra từ năm 2008 đến 2013............................................. 44

Bảng 4.3 Giá tại trại nuôi của cá tra từ năm 2008 đến 2013........................................... 45

Bảng 4.4 Giá tại chợ bán sỉ của sản phẩm cá tra từ năm 2008 đến 2013........................ 47

Bảng 4.5 Kết quả kiểm định tính dừng cho các chuỗi số liệu......................................... 51

Bảng 4.6 Kết quả xác định độ trễ thích hợp trong mô hình ............................................ 51

Bảng 4.7 Kết quả kiểm định đồng liên kết giữa các biến trong mô hình........................ 52

Bảng 4.8 Kết quả hồi qui giữa các biến trong mô hình.................................................. 53

Bảng 4.9 Kết quả kiểm tra hiện tượng tự tương quan sai số.......................................... 54

Bảng 4.10 Kết quả ước lượng mô hình hiệu chỉnh sai số đối với biến giá tại trại.......... 54

Bảng 4.11 Kết quả ước lượng mô hình hiệu chỉnh sai số đối với biến giá tại chợ ......... 55

Bảng 4.12 Kết quả ước lượng mô hình hiệu chỉnh sai số đối với biến giá xuất khẩu .... 56

Bảng 5.1 Kiểm định nghiệm đơn vị mức giá nghêu ở các thị trường khác nhau............ 64

Bảng 5.2 Kiểm định đồng liên kết trong mức giá của chuỗi giá trị nghêu .................... 64

Bảng 5.3 Hồi quy OLS các mức giá trong chuỗi giá trị nghêu tại Việt Nam ................ 65

Bảng 5.4 Hồi quy SUR các mức giá phụ thuộc lẫn nhau ở các thị trường khác nhau

trong chuỗi giá trị nghêu ................................................................................................ 66

Bảng 5.5 Mô hình ECM của các mức giá trong chuỗi giá trị nghêu.............................. 67

iv

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1 Chuỗi giá trị trong thủy sản .......................................................................7

Hình 1.2 Cầu phái sinh gây ra bởi một sự thay đổi cùng một hướng của giá ở thị

trường khác trong một chuỗi giá trị ..........................................................................8

Hình 1.3 Một mối quan hệ yếu tố - sản phẩm gây ra một sự thay đổi cùng một

hướng của giá ở các thị trường .................................................................................8

Hình 1.4 Một sự thay đổi giá thị trường này là một tín hiệu cho một sự thay đổi giá

trong thị trường khác ................................................................................................9

Hình 2.1 Cơ cấu sản phẩm xuất khẩu thủy sản năm 2011 về giá trị ..................... 24

Hình 2.2 Thị trường xuất khẩu thủy sản năm 2011 về phần trăm giá trị............... 24

Hình 3.1 Giá tôm sú VN theo tháng từ năm 2007 đến năm 2010 (VNĐ/kg)........ 31

Hình 4.1 Biểu đồ giá xuất khẩu cá tra từ năm 2008 đến 2013 ..............................43

Hình 4.2 Biểu đồ giá cá tra tại trại nuôi từ năm 2008 đến 2013 ............................46

Hình 4.3 Biểu đồ giá cá tra tại chợ từ năm 2008 đến 2013 ................................... 48

Hình 4.4 Biểu đồ giá cá tra Việt Nam từ năm 2008 đến năm 2013....................... 49

Hình 4.5 Biểu đồ sự thay đổi giá của thị trường tại trại, tại chợ bán sỉ và thị trường

xuất khẩu của cá tra từ năm 2008 đến năm 2013....................................................50

Hình 5.1 Biến động giá nghêu trong 4 thị trường trong chuỗi giá trị nghêu ..........60

Hình 5.2 Thị trường xuất khẩu nhuyễn thể hai mảnh vỏ năm 2011......................63

Hình 5.3 Giá trị và sản lượng nghêu Việt Nam nhập vào Mỹ từ 2000 – 2011 ......63

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ADF Augemented Dicky-Fuller

Kiểm định ADF (mở rộng của kiểm định DF)

APEC Khối hợp tác Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương

ASEAN Association of Southeast Asian Nations

Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á

DF Dicky-Fuller

Kiểm định Dicky-Fuller

ĐBSCL Đồng Bằng Sông Cửu Long

ECM Error Correction Model

Mô hình hiệu chỉnh sai số

EU European Union

Khối liên minh các quốc gia Châu Âu

FAO Food and Agriculture Organization

Tổ chức Lương Nông Thế Giới

OECD Organization for Economic Co-operation and Development

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

USD United States dollar, Đơn vị tiền tệ của Mỹ

VASEP Vietnam Association of Seafood Exporters and Producers

Hiệp Hội Chế Biến và Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam

VNĐ Đơn vị tiền tệ: đồng Việt Nam

WTO World Trade Organization

Tổ Chức Thương Mại Thế Giới

vi

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Tên đề tài: TÁC ĐỘNG LAN TRUYỀN CỦA GIÁ TRONG CHUỖI GIÁ TRỊ CỦA

MỘT SỐ SẢN PHẨM THUỶ SẢN XUẤT KHẨU CHỦ LỰC CỦA VIỆT NAM

Mã số: T2012-17-146

Chủ nhiệm: PGS.TS. NGUYỄN MINH ĐỨC

Thời gian thực hiện: 01/06/2012 – 30/06/2014

Cơ quan chủ trì: : Trường Đại học Mở TP.HCM

KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC

1. Mục tiêu nghiên cứu: Xác định tác động lan truyền giá trong chuỗi giá trị của một số

mặt hàng thuỷ sản chủ lực của Việt Nam

2. Các sản phẩm của đề tài

- Bản báo cáo tổng kết

- Ba bài báo khoa học

Nguyễn Minh Đức, 2012. “Tác động của giá xuất khẩu và giá bán nội địa đến giá ao

nuôi tôm – Một phân tích kinh tế lượng cho tôm sú”. Tạp chí Khoa học. ĐH Mở

TPHCM. Số 5(28): 28-38

Nguyen Minh Duc, 2013. Price Transmission in the Value Chain of Hard Clam

(Meratrix lyrata) in Vietnam. Asia - Pacific Conference on Economic Dynamics -

APCED 2013. November 21st, 2013. University of Economics and Law (UEL),

Vietnam National University – Ho Chi Minh City Australian National University,

University of Queensland and Kobe University.

Nguyễn Minh Đức, 2014. "Price Transmission In The Value Chain Of Hard Clam

(Meratrix lyrata) in Vietnam", Journal of Economic Development, Đại học Kinh tế

TP.HCM, số 1-2014, trang 107-143.

vii

2. Sản phẩm đào tạo: - Một thạc sĩ chuyên ngành Kinh tế học (Nguyễn Minh Xuân

Hương) đã bảo vệ thành công luận văn tốt nghiệp ngày 14/11/2014, được phát bằng tốt

nghiệp ngày 26/12/2014 tại Trường ĐH Mở TPHCM.

3. Tính mới của đề tài

Sự lan truyền giá, là nguyên nhân của “hiệu ứng pullwhip” trong chuỗi cung ứng,

không những quan trọng đối với các chuyên gia kinh tế mà còn có ý nghĩa đối với các

nhà lãnh đạo công ty nhất là trong lĩnh vực kinh doanh nông nghiệp. Kết quả từ nghiên

cứu này chỉ ra rằng, trong dài hạn các mức giá tại các thị trường trong chuỗi giá trị thủy

sản điều chỉnh không chỉ dựa trên độ trễ của các mức giá mà còn liên quan đến tín hiệu

dao động giá trong các thị trường khác. Các doanh nghiệp (bán lẻ và xuất khẩu) có thể dự

báo được giá trong tương lai ở các thị trường của chuỗi giá trị dựa trên những thay đổi ở

các dữ liệu giá trước đó tại các thị trường khác nhau trong chuỗi giá trị.

Xác nhận của cơ quan chủ trì Ngày 1 tháng 12 năm 2014

Chủ nhiệm đề tài