Xác định biến đổi gen p53 ở những người tiếp xúc nghề nghiệp với phóng xạ

Tap chi Cong nghe Sinh hoc 11(4): 625-629, 2013

XAC DINH BIEN DOI GEN p53 d NHUTSG NGI/OI TIEP XUC NGHE NGHIEP V d i

PHONG XA

N guyen Thj Kim L ien1, Tran Phirong T hao1, N guyen Dinh T rung2, Nguyen H uy H oang1

1 Vien Nghien ciru he gen, Vien Han lam Khoa hoc va Cong nghe Viet Nam

2 Vien Y hoc lao dong va Ve sinh mdi tnccmg, Bo Y te

TOM TAT

Protein p53 co vai tro quan trong trong viec duy tri sir on djnh tinh di truyen a mire do te bao, dac biet

trong viec ap che khoi u va gay ung thu. Nhung dot bien tren gen p53 dan den giam hoac mat chuc nang

protein p53 se lam tang tinh bat on djnh di truyen va lam giam chet te bao theo lap trinh. Hem 50% ngudi mac

cac benh ve ung thu deu co nhung diem khac biet tren gen ma hoa p53 so vdi nguoi binh thudng. Trong nghien

cuu nay, chung toi tien hanh thu thap 56 mau mau cua cac can bo y te lam trong moi trucmg tiep xuc vdi phong

xa tu mot so Benh vien o Ha Noi. Phan tich trinh tu hai doan DNA tir exon 5 den exon 6 (E56) va tir exon 7

den exon 9 (E79) cua gen p53 bang phan mem BioEdit cho thay tren doan E56 da xuat hien mot so dot bien

thay the nucleotide a cac mau nghien ciru. Nhung dot bien nay da dan den thay doi ve amino acid tai cac vj tri

codon 165 Q>H, 184 D>N, 192 Q>H va 196 R>Q. Phan tich trinh tu doan E79 cho thay a doan gen nay khong

co su thay doi ve nucleotide d cac mau nghien ciru. Nhu vay, tuy chua co nhung bieu hien benh ly nhung trinh

tu gen p53 cua nhung ngudi lam viec trong moi trudng tiep xuc vdi phong xa da co sir thay doi nucleotide

trong trinh tir cua doan gen E56 dan den thay doi ve amino acid ciia protein nay.

Tir khoa: dot bien, gen p53, moi trw&ng tiep xuc vcri phong xa, ung thu

mcjd Au

p53 la mot protein co vai tro quan trong trong

viec ap che ung thu. N gudi ta nhan thay rang han

mot nira cac benh ung thu d ngudi co lien quan den

cac bieu hien dot bien cua gen p53, va sir mat chuc

nang cua protein p53 la m ot trong nhung nguyen

nhan gay nen sir phat sinh nhieu benh ung thu khac

nhau (M uller et al., 2011). Ket qua nghien ciru cho

thay, p53 dugc tong hgp d tat ca cac loai mo, te bao

va co tinh bao thu cao trong qua trinh tien hoa. p53

dong vai tro cuc ky quan trong trong viec duy tri sir

on dinh tinh di truyen d mire do te bao. Trong c a the,

p53 hoat dong nhu mot yeu to chia khoa dieu hoa su

sinh trudng ciia te bao va dong vai tro trung tam

trong cam ung cac gen lien quan den chu trinh te bao

(N accarati et al., 2012). p53 con tham gia vao qua

trinh dieu hoa phan im g cua te bao vdi cac stress nhu

sir bien doi DNA bdi phong xa, UV, chat sinh ung

thu, cac hoa chat gay doc te bao, su giam oxy huyet,

su hoat dong cua gen dot bien gay ung th u ...

(Lacroix et al., 2006). Kha nang bao ve sir sinh

trudng te bao ciia p53 co vai tro then chot trong chirc

nang ire che khoi u cua gen nay.

6 ngudi. gen ma hoa cho protein p53 nam tren

nhiem sac the (N ST) so 17 tai vi tri 17p 13.1. Gen

nay co kich thudc han 2 0 kb vdi 11 exon va 10

intron. Phan tir m RNA dugc phien ma tir gen p53 co

kich thudc 3 kb va chieu dai ciia khung doc m d la

1179 bp (Lacroix et al., 2006). Ba viing chirc nang

chinh tren gen p53 la: (i) vung tan ciing dau N tir

codon 1 den codon 101 gom hai dom ain chinh, mot

dom ain phan img vdi M DM 2 va m ot dom ain phan

ung vdi cac protein cam ung qua trinh chet theo

chuang trinh (apoptosis); (ii) vung trung tam gan vdi

DNA tir codon 102 den codon 292; (iii) viing tan

cung C tir codon 293 den codon 393 day la viing

dieu hoa hoat tinh p53. V ung trung tam la viing quan

trong nhat nam tir exon 5 den exon 8 , day la viing co

tinh bao thii cao (H ollstein et al., 1991). Tuy nhien,

theo cac cong bo thi han 90% dot bien sai nghla ciia

p53 nam d viing trung tam. Cac dot bien co the chia

thanh 2 nhom: Dot bien d vj tri R248 va R273, hai

diem bi dot bien nhieu nhat khien p53 khong th£

bam dugc vao DNA va mat kha nang hoat hoa phien

ma. Dot bien sai nghTa nam d vj tri R175, G245,

R248, R249, R273 va R282 lien quan den tinh toan

ven cua cau true vung dom ain hay vi tri lien k£t true

tiep vdi DNA (Lasky, Silbergeld. 1996; Rivlin et al.,

2 0 1 1 ). Cac dot bien tren gen p53 lam giam hoac mAt

chirc nang cua protein p53 dan den viec ngudi mang

dot bien bi mac nhieu loai benh ung thu.

Trong bai bao nav chiing toi dua ra m ot s6 k£t

qua nghien ciru ban dau ve nhung bi£n doi trona

625