Về quyền kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm dân sự của Viện kiểm sát

nghiªn cøu - trao ®æi

10 t¹p chÝ luËt häc sè 11/2009

Ths. NguyÔn ThÞ Thu Hµ *

1. Khái quát về quyền kháng nghị phúc

thẩm dân sự của viện kiểm sát ở một số nước

Quyền kháng nghị theo thủ tục phúc

thẩm dân sự của viện kiểm sát ở các nước

được quy định rất khác nhau. Ở các nước

theo truyền thống luật án lệ (như Anh, Hợp

chủng quốc Hoa Kỳ…) xuất phát từ nguyên

tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của đương

sự và vì tranh chấp, mâu thuẫn dân sự là của

các đương sự nên để đảm bảo nguyên tắc

“không có lợi ích thì không được quyền kiện

dân sự hay kháng cáo”(1) nên việc yêu cầu

xét xử lại vụ án theo thủ tục phúc thẩm chỉ

dựa trên quyền kháng cáo của đương sự. Thậm

chí, các nước này còn cho rằng “trong quan

hệ dân sự, kinh tế, lao động càng ít sự can

thiệp của công quyền càng tốt”.

(2) Do đó,

trong tố tụng dân sự ở các nước theo truyền

thống luật án lệ, viện công tố (viện kiểm

sát)(3) hầu như không tham gia trong quá trình

giải quyết các vụ án dân sự và đương nhiên

không có quyền kháng nghị phúc thẩm.

Ở các nước theo truyền thống luật dân sự

(như Cộng hoà Pháp, Cộng hoà liên bang

Nga, Nhật Bản…) với mục đích là để đại

diện cho lợi ích chung và bảo vệ trật tự công

nên viện kiểm sát có thể tham gia tố tụng với

“tư cách là một bên đương sự hoặc với tư

cách là người giám sát”.

(4) Khi viện kiểm sát

tham gia tố tụng với tư cách là một bên

đương sự (viện kiểm sát khởi tố vụ án dân

sự) thì viện kiểm sát có quyền kháng cáo

phúc thẩm bởi lúc này địa vị tố tụng của viện

kiểm sát giống như các bên đương sự. Còn

trong trường hợp tham gia tố tụng với tư

cách người giám sát thì về nguyên tắc viện

kiểm sát không thể kháng cáo phúc thẩm, do

không có tư cách của các bên trong vụ kiện.

Tuy nhiên, viện kiểm sát có thể kháng cáo

phúc thẩm nếu có văn bản pháp luật quy định

cho phép viện kiểm sát thực hiện quyền này

hoặc đối với các vụ kiện liên quan đến trật tự

công. Chẳng hạn, theo quy định của pháp luật

tố tụng dân sự Cộng hoà Pháp, viện công tố

có thể tham gia tố tụng dân sự với tư cách là

một bên chính tố (tức bên đương sự) hoặc với

tư cách là bên phụ tố.

(5) Với tư cách là bên

chính tố tức là khi viện công tố khởi kiện, yêu

cầu giải quyết vụ việc dân sự như yêu cầu

tuyên bố một người là mất tích hoặc đã chết,

yêu cầu liên quan đến yêu cầu huỷ việc kết

hôn trái pháp luật, yêu cầu toà án tước quyền

của cha mẹ đối với con, yêu cầu toà án chỉ

định người quản lí di sản thừa kế (Điều 88,

122, 184, 191, 378-1, 812 Bộ luật dân sự

Pháp)…, viện công tố có quyền kháng cáo

phúc thẩm. Với tư cách là bên phụ tố tức là

khi viện công tố phát biểu quan điểm về việc

áp dụng pháp luật trong các vụ việc dân sự

mà viện công tố được thông báo như các vụ

việc liên quan đến quan hệ cha mẹ và con, tổ

* Giảng viên Khoa luật dân sự

Trường Đại học Luật Hà Nội