Vận dụng mô hình blended learning trong dạy học chủ đề tốc độ phản ứng hóa học lớp 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh ở trường thpt

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA HÓA HỌC

HÀ THỊ MỸ HIỆP

Tên công trình:

VẬN DỤNG MÔ HÌNH BLENDED LEARNING

TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG HÓA

HỌC LỚP 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

TỰ HỌC CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đà Nẵng - 2022

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA HÓA HỌC

HÀ THỊ MỸ HIỆP

Tên công trình:

VẬN DỤNG MÔ HÌNH BLENDED LEARNING

TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG HÓA

HỌC LỚP 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

TỰ HỌC CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Người hướng dẫn : ThS. BÙI NGỌC PHƯƠNG CHÂU

Sinh viên thực hiện : HÀ THỊ MỸ HIỆP

Lớp 18SHH, Khóa 2018

Đà Nẵng - 2022

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài “Vận dụng mô hình blended

learning trong dạy học chủ đề tốc độ phản ứng hóa học lớp 10 nhằm phát triển năng

lực tự học cho học sinh ở trường THPT ” tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ các

thầy cô giáo đang công tác tại khoa Hóa học trường Đại học Sư Phạm – Đại học Đà

Nẵng và các thầy cô đang công tác tại tổ Hóa Học trường THPT Cẩm Lệ - thành phố

Đà Nẵng, bằng sự biết ơn và kính trọng tôi xin trân trọng cảm ơn sự tận tình truyền đạt,

hỗ trợ cho tôi những kiến thức quý báu, hỗ trợ cơ sở vật chất, dụng cụ thí nghiệm giúp

tôi hoàn thành nội dung nghiên cứu.

Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn đến cô Bùi Ngọc Phương Châu, người đã trực tiếp

hướng dẫn, dành rất nhiều nhiều thời gian, công sức để định hướng, chỉnh sửa công trình

nghiên cứu của tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài khóa luận tốt

nghiệp.

Tuy đã nỗ lực hết sức nhưng trong đề tài khóa luận tốt nghiệp không tránh khỏi

những thiếu sót. Tôi rất mong muốn nhận được những ý kiến đóng góp, chỉnh sửa và bổ

sung của thầy cô để đề tài được hoàn thiện, thành công hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

iv

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN...........................................................................................................3

MỤC LỤC...............................................................................................................iv

DANH MỤC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ........................................................... viii

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................................................3

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu......................................................................3

4.1. Khách thể nghiên cứu ........................................................................................3

4.2. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................3

5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...............................................................................4

6. Giả thuyết khoa học..............................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................4

7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết....................................................4

7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn...................................................4

7.3. Nhóm các phương pháp xử lí thông tin .............................................................4

8. Đóng góp ..............................................................................................................5

8.1. Đóng góp về lí luận ...........................................................................................5

8.2. Đóng góp về thực tiễn........................................................................................5

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VẤN ĐỀ VẬN DỤNG .....6

MÔ HÌNH BLENDED LEARNING PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC .........6

CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG......................................................6

1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề..................................................................................6

1.1.1. Nghiên cứu về vận dụng blended learning trong dạy học ..........................6

v

1.1.2. Nghiên cứu về phát triển năng lực tự học cho học sinh.................................7

1.2. Năng lực và dạy học phát triển năng lực cho học sinh. ....................................8

1.2.1.Khái quát về năng lực......................................................................................8

1.3. Tự học và năng lực tự học của học sinh Trung học phổ thông .......................12

1.3.1. Khái quát về tự học.......................................................................................12

1.3.1.1. Khái niệm về tự học ...................................................................................12

1.3.2. Năng lực tự học của học sinh Trung học phổ thông ....................................13

1.4. Tổng quan về blended learning .......................................................................16

1.4.1. Khái niệm blended learning .........................................................................16

1.4.2. Đặc điểm, vai trò của blended learning .......................................................17

1.4.2.1. Đặc điểm của blended learning.................................................................17

1.4.2.2. Vai trò của blended learning.....................................................................18

1.4.3. Ưu và nhược điểm của blended learning .....................................................18

1.5. Một số phương pháp và mô hình dạy học định hướng phát triển năng lực tự học

của học sinh...............................................................................................................21

1.5.1. Sử dụng tài liệu hướng dẫn tự học ...............................................................21

1.6. Thực trạng sử dụng mô hình blended learning trong dạy học môn Hóa học ở

một số trường THPT tại Đà Nẵng .............................................................................25

1.6.1. Mục đích điều tra..........................................................................................25

1.6.2. Đối tượng và phương pháp điều tra .............................................................25

1.6.3. Kết quả điều tra ............................................................................................26

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.........................................................................................36

CHƯƠNG 2. BIỆN PHÁP VẬN DỤNG MÔ HÌNH BLENDED LEARNING

TRONG DẠY HỌC CHỦ DỀ TỐC DỘ PHẢN ỨNG NHẰM PHÁT TRIẺN NANG

LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG. ................................37

vi

2.1. Khung năng lực tự học của học sinh Trung học phổ thông trong dạy học theo

mô hình blended learning..........................................................................................37

2.1.1. Nguyên tắc xây dựng khung NLTH ..............................................................37

2.2. Phân tích chương trình phần Hóa học Tốc độ phản ứng hóa học lớp 10.......42

2.2.1. Mục tiêu ........................................................................................................42

2.2.2. Phương pháp dạy học phần chương Tốc độ phản ứng hóa học 10 ở trường

THPT .....................................................................................................................43

2.3. Cấu trúc năng lực tự học trong dạy học hóa học chương Tốc độ phản ứng hóa

học của học sinh trung học phổ thông.......................................................................44

2.3.1. Cấu trúc năng lực tự học của học sinh THPT...............................................44

2.3.2. Các tiêu chí đánh giá năng lực tự học của học sinh THPT .........................45

2.3.3. Các mức độ biểu hiện năng lực tự học của học sinh trường THPT.............46

2.4. Vận dụng mô hình blended learning nhằm phát triển năng lực tự học trong dạy

học hóa học chương Tốc độ phản ứng lớp 10 Trung học phổ thông. .......................48

2.4.1. Biện pháp. Thiết kế tài liệu trực tuyến trên hệ thống google classroom và vận

dụng mô hình Blended learning vào trong dạy học. .................................................48

2.4.1.1. Định hướng khi thiết kế khóa học trực tuyến ............................................48

2.4.1.2. Hoạt động của HS và GV trong khóa học .................................................50

2.4.1.3. Vận dụng mô hình Blended learning vào khóa học “TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG 10”

................................................................................................................................51

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.........................................................................................52

CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM...........................................................53

3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm.......................................................................53

3.2. Đối tượng thực nghiệm sư phạm .....................................................................53

3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm.......................................................................53

3.4. Tiến trình thực nghiệm sư phạm......................................................................53

vii

3.5. Kết quả và xử lí số liệu thực nghiệm sư phạm.................................................54

3.5.1. Kết quả bài kiểm tra của học sinh ................................................................54

3.5.2. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá của học sinh ............................................57

3.5.3. Kết quả khảo sát ý kiến đánh giá của giáo viên bộ môn giảng dạy tại lớp học

thực nghiệm ...........................................................................................................59

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3.........................................................................................62

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................63

1. KẾT LUẬN ........................................................................................................63

1.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu ..........................63

1.2. Thiết kế tài liệu tự học, bài tập tự học.............................................................63

1.3. Thực nghiệm sư phạm......................................................................................63

2. KIẾN NGHỊ........................................................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................65

PHỤ LỤC ................................................................................................................. I

Phụ lục 1: Kế hoạch bài dạy TNSP 1: Tiết 63,64: Tốc độ phản ứng. Cân bằng hóa

học. .................................................................................................................................. I

Phụ lục 2: Đề kiểm tra đánh giá TNSP 1: ...........................................................LIX

Phụ lục 3: Phiếu khảo sát...................................................................................... LX

Phụ lục 4: Phiếu khảo sát..................................................................................LXVI

Phụ lục 5: Phiếu đánh giá .............................................................................LXXVII

PHỤ LỤC

viii

DANH MỤC KÍ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

THPT Trung học phổ thông

TLTH, BTTH Tài liệu tự học, Bài tập tự học

GDPT

ICT

BL

CNTT

Giáo dục phổ thông

Công nghệ thông tin và truyền thông

Blended learning

Công nghệ thông tin

GV Giáo viên

HS Học sinh

ĐC Đối chứng

TN Thực nghiệm

PPDH Phương pháp dạy học

TNSP Thực nghiệm sư phạm

ThS Thạc sĩ

TW Trung ương

TP Thành phố

NQ Nghị quyết

NXB Nhà xuất bản

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thế kỷ XXI - kỉ nguyên của công nghệ thông tin (CNTT), truyền thông và nền

kinh tế trí thức với cuộc cách mạng công nghệ 4.0. Trước xu thế đó, nhiều quốc gia trên

thế giới đã xác định: Đổi mới về giáo dục và đào tạo là nhân tố cơ bản quyết định đến

sự phát triển bền vững của quốc gia. Cùng với xu hướng quốc tế hóa, ngày 27/12/2018,

Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) mới, được

thực hiện theo lộ trình bắt đầu từ năm 2020. Chương trình GDPT mới có nhiều thay đổi

so với chương trình hiện hành. Đối với môn Hóa học, một trong những điểm mới quan

trọng là CTGDPT 2018 là giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực người

học. Cụ thể là trong kế hoạch hành động của ngành giáo dục triển khai Chương trình

hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 29- NQ/TW cũng đã chỉ đạo: “Các cơ

sở giáo dục và đào tạo đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển

năng lực cá nhân của người học, áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực,

chú trọng rèn luyện phương pháp tự học...”[2]. Do đó, nhiệm vụ cơ bản của dạy học ở

nhà trường phổ thông hiện nay là không chỉ dừng lại ở việc cung cấp cho học sinh (HS)

một hệ thống kiến thức, mà quan trọng hơn là: “Tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục

theo hướng: phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; phát huy tính tích

cực, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kĩ năng hợp

tác, ....”[18].

Năng lực tự học (NLTH) là năng lực quan trọng cần được phát triển để HS có thể

thích ứng trước những chuyển biến không ngừng của cuộc sống, hòa nhập với thế giới

công nghệ và không ngừng học tập để nâng cao trình độ. NLTH cũng là một khả năng,

một thuộc tính “vốn có” của mỗi cá nhân. Tuy nhiên nó luôn luôn biến đổi tùy thuộc vào

hoạt động của cá nhân trong môi trường văn hóa – xã hội. NLTH là khả năng bẩm sinh

của mỗi người nhưng phải được đào tạo, rèn luyện trong hoạt động thực tiễn thì nó mới

bộc lộ được những ưu điểm giúp cho cá nhân phát triển, nếu không sẽ mãi là khả năng

tiềm ẩn. Thời gian mỗi chúng ta ngồi trên ghế nhà trường là rất ngắn ngủi so với cuộc

đời vì vậy tự học và NLTH của học sinh sẽ là nền tảng cơ bản đóng vai trò quyết định

đến sự thành công của các em trên con đường phía trước và đó cũng chính là nền tảng

để các em tự học suốt đời. Bên cạnh đó, Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể cũng

xác định NLTH là một trong ba NL chung cần hình thành và phát triển cho HS và đưa

2

ra mục tiêu “Chương trình giáo dục trung học phổ thông giúp học sinh tiếp tục phát

triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách

công dân; khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời; khả năng lựa chọn nghề nghiệp

phù hợp với năng lực và sở thích” [4]. Trên cơ sở đó, chương trình môn Hóa học [5]

cũng xác định các NL cần phát triển trong dạy học hóa học phổ thông là “NL nhận thức

hóa học, NL tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hóa học, NL vận dụng kiến thức kĩ

năng đã học”. Để đạt được mục tiêu trên, đòi hỏi người học phải có khả năng tự tìm hiểu

kiến thức hóa học một cách toàn diện, đầy đủ qua các phương tiện dạy học khác nhau.

Nói cách khác, người học là chủ thể độc lập trong các hoạt động học tập môn Hóa học.

Vì vậy, phát triển NLTH cho HS phổ thông là một nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, có

tầm quan trọng chiến lược lâu dài.

Trong nhà trường phổ thông, môn Hoá học giúp học sinh (HS) có được những tri

thức cốt lõi về Hoá học và ứng dụng những tri thức này vào cuộc sống. Hoá học là môn

học lựa chọn theo nguyện vọng và định hướng nghề nghiệp thuộc nhóm môn Khoa học

tự nhiên (bao gồm ba môn: Vật lí, Hoá học, Sinh học). Nội dung môn Hoá học được

thiết kế thành các chủ đề vừa bảo đảm củng cố các mạch nội dung, phát triển kiến thức

và kĩ năng thực hành trên nền tảng những năng lực chung và năng lực tìm hiểu tự nhiên

đã được hình thành ở giai đoạn giáo dục cơ bản, vừa giúp HS có hiểu biết sâu sắc hơn

về các kiến thức cơ sở chung của Hoá học, làm cơ sở nghiên cứu về hoá học vô cơ và

hóa học hữu cơ. Ngoài ra, trong mỗi năm học, những HS có định hướng nghề nghiệp

cần sử dụng nhiều kiến thức hoá học được chọn ba chuyên đề học tập phù hợp với

nguyện vọng của bản thân và điều kiện tổ chức của nhà trường. Các chuyên đề này nhằm

thực hiện yêu cầu phân hoá sâu, giúp HS tăng cường kiến thức và kĩ năng thực hành,

vận dụng kiến thức giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu định hướng

nghề nghiệp.

Chương tốc độ phản ứng hóa học lớp 10 hiện nay theo phân phối chương trình chỉ

có 3 tiết học cho cả chương gồm Tốc độ phản ứng và Cân bằng hóa học, nhưng theo

chương trình mới năm 2018, chương tốc độ phản ứng sẽ thành 6 tiết học chỉ dành riêng

cho tốc độ phản ứng. Từ đó, chúng ta thấy được tầm quan trọng của chương này, dù là

một chương nằm trong các bài theo quy tắc đồng tâm, HS đã được học ít nhiều trước

đây như axit đặc, loãng, nhiệt độ nóng, lạnh,… Chúng ta thấy yêu cầu cần đạt giữa

chương trình mới và chương trình hiện hành khá tương đồng không khác biệt quá nhiều,

3

nhưng số tiết chênh lệch nhau hơn 4 tiết học, vậy cần có biện pháp đảm bảo được kiến

thức đủ 3 tiết cho HS cả chương Tốc độ phản ứng, đảm bảo đầy đủ, nội dung mà tiết

học không bị nặng nề kiến thức, vừa dạy học lấy HS làm trung tâm, HS tự khám phá

kiến thức để lĩnh hội 2 chiều không bị 1 chiều GV truyền thụ kiến thức.

Từ những lí do trên, với mong muốn góp phần đổi mới phương pháp dạy hóa học

ở trường Trung học phổ thông (THPT) nhằm phát triển NLTH cho HS, đáp ứng được

yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới, giúp các em có thể dễ dàng hình

thành thói quen tự học, tiếp cận những nội dung bài học hóa học một cách nhẹ nhàng,

không nặng lí thuyết trong một tiết học tôi đã chọn đề tài: “Vận dụng mô hình blended

learning trong dạy học chủ đề tốc độ phản ứng hóa học nhằm phát triển năng lực tự

học của HS ở trường THPT”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Xây dựng cấu trúc NLTH trong dạy học môn Hóa học THPT, đề xuất một số biện

pháp phát triển NLTH cho HS phổ thông, nhằm góp phần nâng cao khả năng tự học kiến

thức hóa học của HS và đồng thời nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường THPT.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lí luận về đổi mới PPDH hóa học ở trường THPT.

- Nghiên cứu cơ sở lí luận liên quan đến tự học, NL, NLTH, những biểu hiện của

NLTH, phát triển NLTH, các phương pháp và mô hình dạy học ở trường THPT.

- Phân tích cấu trúc và nội dung chương Tốc độ phản ứng ở trường THPT.

- Nghiên cứu một số vấn đề thực tiễn liên quan đến phát triển NLTH trong dạy học

hóa học ở trường THPT; điều tra thực trạng dạy học hóa học ở trường THPT.

- Thiết kế và đề xuất một số biện pháp phát triển NLTH cho HS phổ thông.

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm (TNSP) để kiểm tra, đánh giá hiệu quả và khả

năng sử dụng của đề tài.

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

4.1. Khách thể nghiên cứu

- Quá trình dạy học ở trường THPT.

4.2. Đối tượng nghiên cứu

- NLTH và các biện pháp phát triển NLTH cho HS phổ thông trong dạy học chương

Tốc độ phẩn ứng lớp 10 ở trường THPT.

4

5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

- Thời gian nghiên cứu: 6/2021 – 4/2022.

- Nội dung nghiên cứu: chương trình Hóa học THPT chương trình cơ bản và

chương trình GDPT mới.

- Địa bàn nghiên cứu: một số trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

6. Giả thuyết khoa học

Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp: Thiết kế và sử dụng tài liệu hướng dẫn TH

chương Tốc độ phản ứng cho HS lớp 10 trường THPT trên hệ thống google driver và

vận dụng mô hình Blended learning vào dạy học chương Tốc độ phản ứng lớp 10 trường

THPT một cách hợp lí, phù hợp với đối tượng HS thì sẽ phát triển được NLTH của HS,

góp phần nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường THPT

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết

- Thu thập, đọc và phân tích tổng hợp các tài liệu trong nước và ngoài nước về lí

luận dạy học và các tài liệu khoa học có liên quan đến đề tài.

- Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp, hệ thống hóa,

khái quát hóa,... trong nghiên cứu các tài liệu về phát triển và đánh giá NL, NLTH.

- Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các chủ trương của Đảng và Nhà

nước về đổi mới giáo dục phổ thông; một số PPDH góp phần phát triển NLTH như: Sử

dụng tài liệu hướng dẫn TH, bài tập tự học trên google driver, mô hình Blended learning.

7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Điều tra bằng bảng hỏi đối với HS và GV về thực trạng sử dụng tài liệu tự học,

bài tập tự học trong việc phát triểm NLTH trong dạy học Hóa học ở trường THPT.

- Trao đổi kinh nghiệm, lấy ý kiến chủ các chuyên gia, giảng viên về các đề xuất

trong đề tài.

- TNSP để kiểm nghiệm giá trị thực tiễn, tính khả thi và hiệu quả của các kết quả

nghiên cứu.

7.3. Nhóm các phương pháp xử lí thông tin

- Sử dụng phương pháp thống kế toán học trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng

dụng để xử lí định lượng các số liệu, kết quả của việc điều tra, quá trình TNSP nhằm

minh chứng cho những nhận xét, đánh giá và tính hiệu quả của đề tài.

5

8. Đóng góp

8.1. Đóng góp về lí luận

- Đề xuất một số phương pháp dạy học và mô hình dạy học góp phần phát triển

NLTH cho HS ở trường THPT.

8.2. Đóng góp về thực tiễn

- Đã tiến hành điều tra và đánh giá thực trạng phát triển NLTH trong dạy học hóa

học ở 20GV và 78 HS tại trường THPT Cẩm Lệ thuộc thành phố Đà Nẵng.

- Thiết kế tài liệu tự học, bài tập tự học chương Tốc độ phản ứng lớp 10 ở trường

THPT nhằm cung cấp thêm nguồn tài liệu cho các GV hóa học THPT tham khảo.

- Đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển NLTH của HS ở trường THPT.

- Thiết kế bộ công cụ đánh giá NLT H của HS THPT trong dạy học chương

Tốc độ phản ứng hóa học 10 bao gồm: Phiếu đánh giá NLTH của HS dành cho GV,

phiếu tự đánh giá NLTH của HS, phiếu hỏi GV.

- Tiến hành TNSP để kiểm tra, đánh giá hiệu quả và khả năng sử dụng của đề tài.

9. Cấu trúc khóa luận

Ngoài phần mở đầu (5 trang), kết luận và khuyến nghị (2 trang), tài liệu tham khảo

(35 tài liệu), nội dung luận án có 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn về vấn đề vận dụng mô hình blended learning

phát triển năng lực tự học cho học sinh Trung học phổ thông (29 trang).

Chương 2: Biện pháp vận dụng mô hình blended learning trong dạy học chủ đề tốc

độ phản ứng hóa học 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh Trung học phổ

thông (26 trang).

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm (9 trang).

6

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VẤN ĐỀ VẬN DỤNG

MÔ HÌNH BLENDED LEARNING PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC

CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.1.1. Nghiên cứu về vận dụng blended learning trong dạy học

Sự phát triển mạnh mẽ của ICT thế kỷ XXI đã tạo cho mô hình DH truyền thống có

nhiều biến đổi tích cực, ICT đặc biệt là internet và công nghệ web không chỉ đơn giản

là cầu nối giữa GV, HS với nội dung DH mà đã trở thành một thành tố quan trọng của

quá trình giáo dục hiện đại. DH trực tuyến đã phát triển mạnh mẽ và mang lại hiệu quả

nhất định ở nhiều quốc gia, song chưa thể thay thế hoàn toàn cho DH trực tiếp trên lớp

học truyền thống. Do đó, BL ra đời như là sự phát triển tất yếu, Hội đồng DH trực tuyến

Bắc Mĩ iNACOL (North American Council for Online Learning) nay là Viện Aurora dự

báo: “BL sẽ là mô hình DH chủ đạo trong tương lai, BL cần được nhìn nhận như một

cách tiếp cận sư phạm, tích hợp được tính hiệu quả và các cơ hội xã hội trong lớp học

với các khả năng thúc đẩy việc học tập tích cực có sự hỗ trợ của công nghệ trong môi

trường trực tuyến chứ không chỉ thuần túy là cách DH” [35].

Trên thế giới, các nghiên cứu về BL bắt đầu bùng nổ từ những năm cuối thế kỉ XX,

đầu thế kỷ XXI. Tuy nhiên, một định nghĩa chung và chính xác về BL vẫn chưa được

xác định rõ ràng và không dễ để mô tả . Cách tiếp cận phổ biến nhất trong định nghĩa về

BL là chỉ sự kết hợp các nội dung và hướng dẫn trực tiếp với trực tuyến thông qua các

kỹ thuật, công cụ DH dựa trên web.

Như vậy, BL đã và đang là xu hướng giáo dục mới và một hướng nghiên cứu mới

của các nhà khoa học giáo dục trên thế giới, các nghiên cứu khá đa dạng ở mức độ khác

nhau đã làm rõ các vấn đề lý luận cơ bản của BL (định nghĩa, đặc điểm, yếu tố, lợi ích,

xu hướng tương lai,… ) và đánh giá kết quả vận dụng BL trong thực tiễn DH ở cả cấp

đại học và phổ thông. Các nghiên cứu đều đưa ra các nhận định khá thống nhất về hiệu

quả tích cực của BL đối với nhận thức và kết quả học tập của người học, tuy nhiên để

phù hợp với từng đối tượng và điều kiện học tập sẽ cần phải có những mô hình BL cụ

thể khác nhau.

Ở Việt Nam, Hội thảo “Ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập hỗn hợp đáp

ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới” do ĐH Giáo dục (ĐH Quốc gia

Hà Nội) và trường Phổ thông liên cấp Olympia tổ chức tháng 12 năm 2015 được coi là

7

hội thảo chính thức đầu tiên bàn về BL ở Việt Nam. Hội thảo đã góp phần làm rõ khái

niệm, thế mạnh của BL và các biện pháp triển khai BL ở Việt Nam và có một số kinh

nghiệm ban đầu về thiết kế khóa học BL, bài giảng, PPDH, đánh giá,… .

Như vậy, BL bước đầu đã được quan tâm ở nước ta song vẫn còn là mô hình mới

mẻ và việc áp dụng mô hình này còn hạn chế do nhiều yếu tố. Các nghiên cứu vận dụng

BL, đặc biệt là trong DH hóa học còn chưa nhiều, chưa hệ thống, chưa tập trung hướng

tới mục tiêu phát triển NLTH cho HS, nguồn tư liệu hỗ trợ DH theo mô hình BL cũng

chưa phong phú để đáp ứng được nhu cầu đổi mới hiện nay.

1.1.2. Nghiên cứu về phát triển năng lực tự học cho học sinh

Trên thế giới, vấn đề TH đã được đề cập đến từ rất sớm. Trong nền giáo dục cổ đại,

ở phương Tây đã chú ý đến ý tưởng DH coi trọng và trao quyền tự chủ cho người học

[9] thể hiện trong các quan điểm của Heraclitus (530-475 TCN), Socrate (469- 399 TCN)

và Aristote (384- 322 TCN). Ở phương Đông, Khổng Tử (551-479 TCN)

đã có ý tưởng coi trọng việc tự tìm hiểu, tự phát hiện của học trò để phát triển tư duy và

trí tuệ của họ. Thầy là người nâng đỡ giúp trò cái thiết yếu nhất, còn trò phải từ đó mà

tự tìm ra mọi vấn đề khác, người thầy không được làm thay học trò [11].

Trong nền giáo dục cận đại, Komensky (1592-1670) - người đặt nền móng về hoạt

động dạy TH đã khẳng định:“Không có khát vọng học tập thì không trở thành tài” và

đưa ra tư tưởng dạy học chính là “Dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm” [20].

Rubakin N. A. (1862- 1946) nhấn mạnh “Hãy mạnh dạn tự mình đặt ra câu hỏi rồi tự

mình tìm lấy câu trả lời, đó là phương pháp TH” [22].

Trong nền giáo dục hiện đại, Makiguchi T. (1871- 1944) cho rằng giáo dục có thể

coi là quá trình hướng dẫn TH, mà động lực của nó là kích thích người học sáng tạo ra

giá trị để đạt tới hạnh phúc của bản thân và cộng đồng [19]. Vấn đề phát triển NLTH

cũng đã được quan tâm từ đầu thế kỷ XXI. Shayer và Adey [30] đã đưa ra nhiều biện

pháp giúp HS học tập một cách thông minh và nhấn mạnh việc tìm hiểu nhu cầu để đưa

ra những gì cần giúp đỡ trong quá trình TH của HS.

Vấn đề TH ở Việt Nam cũng được chú ý từ lâu. Ngay từ thời kỳ phong kiến, giáo

dục chưa phát triển nhưng đất nước vẫn có nhiều nhân tài kiệt xuất. Những nhân tài đó,

bên cạnh yếu tố được những ông đồ tài giỏi dạy dỗ, thì yếu tố quyết định đều là TH của

bản thân. Cũng chính vì vậy mà người ta coi trọng việc TH, nêu cao những tấm gương