Vấn đề lao động dôi dư trong quá trình đổi mới, sắp xếp lại DNNN

Lêi nãi ®Çu

§æi míi s¾p xÕp l¹i DNNN lµ mét chñ tr¬ng ®óng cña §¶ng vµ Nhµ níc

ta. Sau h¬n 10 n¨m ®iÒu chØnh, ®Õn nay sè DNNN ®· gi¶m m¹nh tõ 12.300

doanh nghiÖp n¨m 1990 xuèng cßn 5.280 doanh nghiÖp ®Çu n¨m 2001. Cïng

víi viÖc tæ chøc ho¹t ®éng c¬ theo m« h×nh Tæng c«ng ty 90 – 91, cæ phÇn ho¸

vµ ®a d¹ng ho¸ mét bé phËn DNNN, viÖc s¾p xÕp l¹i DNNN ë c¸c Bé, ngµnh vµ

®Þa ph¬ng còng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ c¬ cÊu vèn vµ lao ®éng c¬. §iÒu ®ã ®·

gãp phÇn tÝch cùc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc trë thµnh lùc lîng chñ

®¹o trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ®ãng gãp tû träng lín vµo t¨ng trëng

®Êt níc vµ lµ mét c«ng cô ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ

quèc d©n.

Tuy nhiªn, viÖc ®æi míi, s¾p xÕp l¹i DNNN míi chØ thu ®îc kÕt qu¶ bíc

®Çu. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc, DNNN vÉn cßn nhiÒu mÆt yÕu kÐm.

TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸, s¸p nhËp, gi¶i thÓ, b¸n, kho¸n, cho thuª mét sè DNNN

hÕt søc khã kh¨n vµ chËm l¹i do cha xö lý ®îc c«ng nî, lao ®éng d«i d vµ t©m

lý x· héi…

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña DNNN, bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc ®iÒu

chØnh, s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp cò, Nhµ níc cÇn ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c

phôc c¸c vÊn ®Ò cßn tån ®äng trªn. §ång thêi h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c

¶nh hëng vµ hËu qu¶ tiªu cùc trong qu¸ tr×nh ®æi míi DNNN thêi gian tíi.

Trong giai ®o¹n tríc m¾t cÇn tËp trung gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d trong

DNNN.§ã lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt hiÖn nay v× nÕu kh«ng gi¶i quyÕt tèt viÖc lµm

cho ngêi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ lao ®éng trong DNNN sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶

nghiªm träng ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. V× vËy,

em chän ®Ò tµi “VÊn ®Ò lao ®éng d«i d trong qu¸ tr×nh ®æi míi, s¾p xÕp l¹i

DNNN” lµm ®Ò ¸n m«n häc.

Do thêi gian nghiªn cøu kh«ng nhiÒu vµ sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é, b¶n ®Ò ¸n

cña em sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù th«ng

c¶m vµ nh÷ng ý kiÕn ®¸nh gi¸ quý b¸u cña c«.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.

Ch¬ng i. §æi míi, s¾p xÕp l¹i DNNn - h￾íng ®i ®óng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng

I. Tæng quan vÒ DNNN

1. Kh¸i niÖm DNNN

Doanh nghiÖp Nhµ níc lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp tæ

chøc, qu¶n lý,ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c

môc tiªu kinh tÕ x· héi do Nhµ níc giao.

Doanh nghiÖp Nhµ níc cã t c¸ch ph¸p nh©n cã c¸c quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù,

chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh trong ph¹m vi sè vèn do Nhµ n￾íc qu¶n lý (§iÒu1- LuËt doanh nghiÖp Nhµ níc). ë níc ngoµi, cã ngêi cho DNNN

lµ mét tæ chøc trong ®ã sù kÕt hîp gi÷a c¸c yÕu tè “c«ng Ých” vµ c¸c yÕu tè “doanh

nghiÖp”.

2. Vai trß cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng .

Doanh nghiÖp Nhµ níc lµ mét bé phËn cÊu thµnh kinh tÕ Nhµ níc. Trong thêi

kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, c¸c DNNN ®· ®ãng gãp rÊt lín vµo c«ng cuéc x©y dùng

vµ b¶o vÖ Tæ quèc. Ngµy nay vai trß chñ ®¹o ®ã còng kh«ng hÒ thuyªn gi¶m trong

nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN.

2.1. Vai trß më ®êng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.

Trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn c¸c

doanh nghiÖp, ngoµi quèc doanh chØ tËp trung kinh doanh ë nh÷ng vïng, nh÷ng

ngµnh cã hÖ sè sinh lêi cao vµ hÖ sè rñi ro thÊp, c¸c doanh nghiÖp nµy lu«n lu«n nÐ

tr¸nh ®Çu t vµo mét sè ngµnh cã hÖ sè sinh lêi thÊp vµ hÖ sè rñi ro cao, còng nh c¸c

ngµnh yªu cÇu vèn ®Çu t lín. Trong t×nh h×nh ®ßi hái sù cã mÆt cña c¸c DNNN ®Ó

gi¶i quyÕt sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh c¸c vïng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù cã

mÆt cña c¸c DNNN ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë c¸c vïng s©u vïng xa sÏ lµ h¹t

nh©n t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c ra ®êi vµ ph¸t triÓn.

Ngoµi c¸c vïng s©u vïng xa c¬ së h¹ tÇng c¸c n¬i kh¸c cña níc ta hiÖn nay

nãi chung cßn ë tr×nh ®é rÊt thÊp kÐm, víi c¬ së h¹ tÇng nh hiÖn nay chóng ta cha

cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh s½n sµng ®Çu t ph¸t triÓn

kinh tÕ. Trong khi ®ã vèn ®Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng cÇn rÊt lín, thu håi chËm, ®é rñi

ro cao nªn kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. V×

vËy sù cã mÆt cña DNNN trong lÜnh vùc ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®ãng vai trß t¹o ra

c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh¸c cã thÓ ho¹t ®éng .

Vai trß cña DNNN ë níc ta hiÖn nay cßn thÓ hiÖn ë gãc ®é ®ãng gãp vµo

ng©n s¸ch nhµ níc. Trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ë níc ta tõ tríc ®Õn

nay DNNN ®·, ®ang vµ sÏ lµ lùc lîng t¹o ra nguån thu lín nhÊt cho ng©n s¸ch Nhµ

níc.

Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cña níc ta hiÖn nay, DNNN cßn gãp

phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc t¹o ra c¸c h×nh thøc míi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ

phÇn lín c¸c ®èi t¸c trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi níc ngoµi lµ Nhµ níc,

doanh nghiÖp Nhµ níc ®i ®Çu trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao (diÖn ®iÖn tö, bu

chÝnh viÔn th«ng...), ®i ®Çu trong viÖc x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, c¸c

ngµnh mòi nhän then chèt.

Tãm l¹i, nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay ®ßi hái ph¶i duy tr× mét sè doanh

nghiÖp cã quy m« lín ë mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, chØ cã c¸c DNNN míi cã ®ñ

®iÒu kiÖn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy. Bªn c¹nh ®ã DNNN cßn ph¸t triÓn ë nhiÒu quy

m« kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ ë quy m« võa. ViÖc ph¸t triÓn DNNN díi nhiÒu h×nh thøc

kh¸c nhau, nh DNNN ®éc lËp, DNNN lµ c¸c tæng c«ng ty... gãp phÇn lµm phong

phó c¸c h×nh thøc DNNN cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.

2.2. Kinh tÕ Nhµ níc t¹o ®éng lùc cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn

kinh tÕ kh¸c.

Vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu theo c¸c híng sau ®©y:

Thø 1: Thóc ®Èy, t¹o ®µ vµ dÉn d¾t c¸c doanh nghiÖp kh¸c cïng gãp phÇn

vµo viÖc t¨ng trëng kinh tÕ. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã DNNN ph¶i gi÷ vÞ trÝ then chèt

trong mét sè ngµnh còng nh mét sè lÜnh vùc quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.

Nhng c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc then chèt nµy còng thay ®æi theo c¸c giai ®o¹n ph¸t