Vấn đề đổi mới lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong quán trình công nghiệp hóa hiện đại hóa

a- §Æt vÊn ®Ò

I- Lý do chän ®Ò tµi

Sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa x· héi chñ nghÜa ë níc ta ®îc b¾t ®Çu tõ cuèi n¨m

1960. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III( 9- 1960) cña §¶ng lao ®éng ViÖt Nam

®· quyÕt nghÞ “ NhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é ë miÒn B¾c níc ta lµ c«ng

nghiÖp hãa x· héi chñ nghÜa, mµ mÊu chèt lµ u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng”. Sù

nghiÖp ®ã ®Õn nay vÉn cßn tiÕp tôc.

C«ng nghiÖp hãa x· héi chñ nghÜa ë níc ta tiÕn hµnh trong hoµn c¶nh vµ ®iÒu

kiÖn:

- Trong suèt thêi gian tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, t×nh h×nh trong níc vµ quèc

tÕ lu«n diÔn biÕn rÊt s«i ®éng, phøc t¹p vµ kh«ng thuËn chiÒu. B¾t ®Çu c«ng nghiÖp

hãa ®îc bèn n¨m th× ®Õ quèc Mü më réng chiÕn tranh ph¸ ho¹i miÒn B¾c. §Êt níc

ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi hai nhiÖm vô chiÕn lîc: MiÒn B¾c võa chiÕn ®Êu chèng

chiÕn tranh ph¸ ho¹i, võa x©y dùng; miÒn Nam thùc hiÖn c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n

téc. §Êt níc thèng nhÊt, c¶ níc ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®îc vµi n¨m th× kÎ thï g©y ra

chiÕn tranh biªn giíi. ChiÕn tranh biªn giíi kÕt thóc l¹i kÐo theo cÊm vËn cña Mü.

- NÕu nh÷ng n¨m 60, hÖ thèng x· héi chñ nghÜa lín m¹nh, ph¸t triÓn nhanh

kh«ng thua kÐm nhiÒu so víi c¸c níc t b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn, cã uy tÝn trªn thÕ

giíi ®· t¹o ra hoµn c¶nh quèc tÕ thuËn lîi cho c«ng nghiÖp hãa ë níc ta, th× sang

nh÷ng n¨m 70, 80 hoµn c¶nh quèc tÕ l¹i g©y bÊt lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ë

níc ta. Sau cuéc khñng ho¶ng dÇu löa cña thÕ giíi( 1973) c¸c níc x· héi chñ nghÜa

do chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ ®æi míi c«ng nghÖ chËm h¬n so víi c¸c níc t b¶n chñ

nghÜa, hiÖu qu¶ thÊp, uy tÝn trªn thÞ trêng quèc tÕ gi¶m, céng c¸c sai lÇm kh¸c ®·

dÉn ®Õn sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u, lµm mÊt ®i thÞ trêng lín vµ sù

gióp ®ì kh«ng nhá tõ c¸c níc nµy( íc tÝnh 1 n¨m 1 tû ®« la, chiÕm 7% GDP ).

C«ng nghiÖp hãa ë níc ta xuÊt ph¸t tõ ®iÓm rÊt thÊp vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ- x·

héi, vÒ ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ tõ tr¹ng th¸i kh«ng phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n

xuÊt víi tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.

1

N¨m 1960 c«ng nghiÖp chiÕm 18,2% thu nhËp quèc d©n s¶n xuÊt, 7% lao

®éng x· héi trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n; n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ t¬ng øng lµ

42,35 vµ 83%; s¶n lîng l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi díi 300 kg; GDP b×nh qu©n

®Çu ngêi kho¶ng díi 100 ®« la. Trong khi ph©n c«ng lao ®éng x· héi cha ph¸t triÓn

vµ lùc lîng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thÊp th× quan hÖ s¶n xuÊt ®· ®îc ®Èy lªn tr×nh ®é tËp

thÓ hãa vµ quèc doanh hãa lµ chñ yÕu. §Õn n¨m 1960: 85,8% tæng sè hé n«ng d©n

vµo hîp t¸c x·; 100% hé t s¶n ®îc c¶i t¹o trong tæng sè t s¶n c«ng th¬ng nghiÖp

thuéc diÖn c¶i t¹o, gÇn 80% thî thñ c«ng c¸ thÓ vµo hîp t¸c x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp

§øng tríc thùc tr¹ng nµy §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh xãa bá c¬ chÕ hµnh chÝnh,

quan liªu, bao cÊp, vµ x©y dùng mét quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh

®é cña lîc lîng s¶n xuÊt ë níc ta hiÖn nay ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa,

hiÖn ®¹i hãa , nhanh chãng ®i lªn chñ nghÜa céng s¶n.

ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn mµ em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: “VÊn ®Ò ®æi míi lùc

lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa

ë ViÖt Nam”. Em nghÜ r»ng viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy sÏ gióp em vµ c¸c b¹n t×m

hiÓu vÒ vÊn ®Ò ®æi míi lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam liÖu cã ph¶i lµ tÊt yÕu vµ liÖu nã cã tu©n theo

mét quy luËt nµo cña tù nhiªn hay kh«ng?.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Ph¹m Duy Anh, ngêi ®· híng dÉn vµ

gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp còng nh trong viÖc hoµn thµnh bµi tiÓu luËn

®Çu tay nµy.

B- Néi dung

I- C¬ së triÕt häc cña ®Ò tµi

1- Ph¬ng thøc s¶n xuÊt

2

Víi tÝnh c¸ch lµ ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ph¬ng thøc s¶n xuÊt

biÓu thÞ c¸ch thøc con ngêi thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n

lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x· héi loµi ngêi. Víi mét c¸ch thøc nhÊt ®Þnh cña sù s¶n xuÊt

x· héi, trong ®êi sèng x· héi sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng tÝnh chÊt, kÕt cÊu vµ nh÷ng ®Æc

®iÓm t¬ng øng vÒ mÆt x· héi.

§èi víi sù vËn ®éng cña lÞch sö loµi ngêi, còng nh sù vËn ®éng cña mçi x· héi

cô thÓ, sù thay ®æi ph¬ng thøc s¶n xuÊt bao giê còng lµ sù thay ®æi cã tÝnh chÊt c¸ch

m¹ng. Trong sù thay ®æi ®ã, c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, x· héi... ®îc chuyÓn sang mét

chÊt míi. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸i mµ nhê nã ngêi ta cã thÓ ph©n biÖt ®îc sù kh¸c

nhau cña nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau. Dùa vµo ph¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc trng

cña mçi thêi ®¹i lÞch sö, ngêi ta hiÓu thêi ®¹i lÞch sö ®ã thuéc vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x·

héi nµo. C. M¸c viÕt: “ Nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau kh«ng ph¶i ë chç chóng

s¶n xuÊt ra c¸i g× mµ lµ ë chç chóng s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo, víi nh÷ng t liÖu lao

®éng nµo”

(1).

Ph¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch thøc mµ con ngêi ta tiÕn hµnh s¶n xuÊt chÝnh lµ sù

thèng nhÊt gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t-

¬ng øng.

2- Lùc lîng s¶n xuÊt

Trong hÖ thèng c¸c kh¸i niÖm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, lùc lîng s¶n

xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ c¸c kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ quan hÖ mµ C. M¸c gäi lµ “

3