Vấn đề Đảng viên và phát triển Đảng trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

ch−¬ng tr×nh khoa häc x∙ héi

cÊp nhµ n−íc giai ®o¹n 2001-2005

KX 03 “ X©y dùng ®¶ng trong ®iÒu kiÖn míi”

b¸o c¸o tæng kÕt §Ò tµi KX 03.04

VÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng

trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng

®Þnh h−íng x∙ héi chñ nghÜa

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS. Ts. M¹ch Quang Th¾ng

5838

22/5/2006

Hµ Néi – 2005

1

Më ®Çu

VÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn lµ mét trong nh÷ng néi

dung quan träng cña c«ng t¸c x©y dùng §¶ng cña §¶ng Céng s¶n (§CS)

ViÖt Nam. Vai trß l·nh ®¹o vµ søc chiÕn ®Êu cña §¶ng phô thuéc rÊt lín

vµo chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn vµ c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng viªn. ChÊt

l−îng cña ®éi ngò ®¶ng viªn vµ tõng ®¶ng viªn phô thuéc vµo c«ng t¸c x©y

dùng ®éi ngò ®¶ng viªn vµ c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng viªn.

Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o c¸ch m¹ng còng nh− trong c«ng cuéc ®æi

míi ®Êt n−íc hiÖn nay, §¶ng ta lu«n quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ

ph¸t triÓn ®¶ng viªn, ch¨m lo x©y dùng, n©ng cao chÊt l−îng ®¶ng viªn. Tõ

§¹i héi lÇn thø VIII (n¨m 1996) cña §¶ng ®Õn nay, c«ng t¸c x©y dùng ®éi

ngò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn ®· cã nhiÒu ®æi míi, ®· ®¹t ®−îc

nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. §¶ng ta ®· x©y dùng, hoµn thiÖn nhiÒu quy ®Þnh

vÒ vÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, c¶ vÒ

lý luËn còng nh− thùc tiÔn, vÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn vÉn

cßn nhiÒu néi dung cÊp thiÕt cÇn cã lêi gi¶i ®¸p.

Mét mÆt, tuy ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu d−íi c¸c

gãc ®é kh¸c nhau, song vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn luËn gi¶i nh−: Quan niÖm

vÒ ng−êi ®¶ng viªn trong thêi kú míi; tiªu chuÈn ®¶ng viªn trong nÒn kinh

tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN; vÊn ®Ò ®¶ng viªn lµm kinh tÕ t− nh©n nãi

chung vµ lµm kinh tÕ t− b¶n t− nh©n nãi riªng; c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò

®¶ng viªn, vÊn ®Ò ph¸t triÓn ®¶ng viªn trong c¸c doanh nghiÖp (c¶ quèc

doanh vµ ngoµi quèc doanh); tiªu chuÈn vµ viÖc kÕt n¹p ®¶ng viªn ë mét sè

lÜnh vùc, mét sè ®èi t−îng cô thÓ; mèi quan hÖ gi÷a sè l−îng, c¬ cÊu, tiªu

chuÈn ®¶ng viªn víi chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn,...

MÆt kh¸c, qua nhiÒu n¨m tiÕn hµnh x©y dùng §¶ng, n©ng cao chÊt

l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn, nh−ng t×nh tr¹ng ''®¶ng viªn ®«ng nh−ng ch−a

m¹nh'' cßn biÓu hiÖn ë nhiÒu n¬i. T×nh tr¹ng suy tho¸i vÒ t− t−ëng chÝnh trÞ,

tho¸i hãa, biÕn chÊt vÒ ®¹o ®øc, lèi sèng, suy gi¶m ý chÝ vµ tÝnh tiªn phong

g−¬ng mÉu cña mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé, ®¶ng viªn vÉn diÔn ra vµ cã

xu h−íng t¨ng lªn. Trong c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng viªn, sè l−îng ®¶ng viªn

vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn nh−ng chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn vÉn ch−a

t−¬ng xøng. Mét sè néi dung trong c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò ®¶ng

viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn kh«ng cßn phï hîp víi yªu cÇu, nhiÖm vô cña

giai ®o¹n c¸ch m¹ng míi... Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®ang lµ nh÷ng bøc xóc ®Æt

ra cho c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn trong thêi kú míi, ®ßi hái ph¶i

2

luËn gi¶i mét c¸ch cã c¨n cø lý luËn vµ thùc tiÔn. Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy

gãp phÇn gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn nªu trªn phôc vô

nhiÖm vô x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng trong thêi kú míi.

Môc tiªu cña §Ò tµi

- §¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh ®¶ng viªn vµ c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng

viªn trong nhiÖm kú §¹i héi VIII (1996-2001) vµ tõ §¹i héi IX ®Õn nay.

- Lµm râ ph−¬ng h−íng phÊn ®Êu cña ng−êi ®¶ng viªn theo nh÷ng

tiªu chuÈn ®−îc x¸c ®Þnh trong §iÒu lÖ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam mµ §¹i

héi IX cña §¶ng th«ng qua vµ nh÷ng yªu cÇu cã tÝnh ®Æc thï do qu¸ tr×nh

ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ®ßi hái.

- §Ò xuÊt nh÷ng ®æi míi cÇn thiÕt trong c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò

®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn phï hîp víi t×nh h×nh míi, ®Æc biÖt trong

thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI.

§èi t−îng, ph¹m vi vµ ®Þa bµn nghiªn cøu

- VÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn §¶ng lµ nh÷ng vÊn ®Ò lín, bao

hµm nhiÒu néi dung. §Ò tµi khoa häc KX.03.04 lµ mét ®Ò tµi n»m trong

Ch−¬ng tr×nh khoa häc KX.03 "X©y dùng §¶ng trong ®iÒu kiÖn míi". Do

®ã, mét sè néi dung liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn §¶ng

nh−: N©ng cao phÈm chÊt, ®¹o ®øc ®¶ng viªn; ®¶ng viªn lµm kinh tÕ t− b¶n

t− nh©n; sinh ho¹t ®¶ng; kiÓm tra, kû luËt ®¶ng viªn,... ®· cã c¸c ®Ò tµi

kh¸c trong Ch−¬ng tr×nh khoa häc KX.03 nghiªn cøu, §Ò tµi KX.03.04

kh«ng ®i s©u nghiªn cøu nh÷ng néi dung nµy. Tuy nhiªn, ®Ó b¶o ®¶m tÝnh

l«gÝc, toµn diÖn vµ hÖ thèng, §Ò tµi nµy cã ®Ò cËp mét sè néi dung nªu trªn

nh−ng chØ ë møc ®é nhÊt ®Þnh.

-Ph¹m vi nghiªn cøu cña §Ò tµi khoa häc KX.03.04 "VÊn ®Ò ®¶ng

viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng

XHCN" bao gåm:

+ C«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn, trong ®ã tËp trung nghiªn

cøu vÊn ®Ò gi¸o dôc, båi d−ìng, kiÓm tra, qu¶n lý, ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i ®¶ng

viªn; ph©n c«ng, giao nhiÖm vô cho ®¶ng viªn; c¸c quy ®Þnh ®èi víi ®¶ng

viªn...

+ VÊn ®Ò chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn, bao gåm c¬ cÊu, sè l−îng,

tû lÖ ®¶ng viªn; tiªu chuÈn ®¶ng viªn trong thêi kú míi; vai trß, t¸c dông,

uy tÝn, tÝnh tiªn phong g−¬ng mÉu... cña ®¶ng viªn.

+ Mèi quan hÖ gi÷a sè l−îng, c¬ cÊu, tiªu chuÈn víi chÊt l−îng ®éi

ngò ®¶ng viªn.

+ Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn vµ tiªu

chuÈn ®¶ng viªn.

3

+ C«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng viªn ®−îc nghiªn cøu trong §Ò tµi nµy

lµ viÖc t¹o nguån, lùa chän, båi d−ìng, gi¸o dôc, rÌn luyÖn ®èi t−îng §¶ng

®Ó kÕt n¹p ®¶ng viªn, t¨ng sè l−îng vµ chÊt l−îng ®¶ng viªn cña §¶ng.

+ VÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn ®−îc §Ò tµi xem xÐt,

ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu trªn c¶ hai b×nh diÖn lµ ®éi ngò ®¶ng

viªn vµ c¸ nh©n ®¶ng viªn.

+ §éi ngò ®¶ng viªn ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng

x· héi. §Ò tµi nµy chØ tËp trung nghiªn cøu, kh¶o s¸t ®¶ng viªn ho¹t ®éng,

c«ng t¸c trong mét sè lÜnh vùc sau:

- §éi ngò ®¶ng viªn lµ c«ng nh©n vµ c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò

®¶ng viªn, ph¸t triÓn §¶ng trong c¸c doanh nghiÖp (c¶ doanh nghiÖp Nhµ

n−íc vµ doanh nghiÖp t− nh©n);

- §éi ngò ®¶ng viªn lµ n«ng d©n vµ c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng

viªn, ph¸t triÓn §¶ng ë n«ng th«n;

- §éi ngò ®¶ng viªn lµ trÝ thøc vµ c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng

viªn, ph¸t triÓn §¶ng trong c¸c c¬ quan khoa häc, c¸c tr−êng ®¹i häc;

- §éi ngò ®¶ng viªn lµ chiÕn sÜ lùc l−îng vò trang vµ c«ng t¸c x©y

dùng ®éi ngò ®¶ng viªn, ph¸t triÓn §¶ng trong lùc l−îng vò trang;

- §éi ngò ®¶ng viªn lµ ng−êi d©n téc thiÓu sè vµ c«ng t¸c x©y dùng

®éi ngò ®¶ng viªn, ph¸t triÓn §¶ng ë c¸c vïng d©n téc thiÓu sè;

- §éi ngò ®¶ng viªn lµ ng−êi theo ®¹o vµ c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò

®¶ng viªn, ph¸t triÓn ®¶ng viªn vïng cã ®ång bµo theo ®¹o;

- Ngoµi ra, cßn nghiªn cøu mét sè ®éi ngò ®¶ng viªn kh¸c nh− ®¶ng

viªn h−u trÝ, mÊt søc; ®éi ngò ®¶ng viªn trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, sù

nghiÖp vµ c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn, ph¸t triÓn §¶ng ë c¸c ®«

thÞ...

- §Þa bµn nghiªn cøu cña §Ò tµi lµ trong ph¹m vi c¶ n−íc. Trong ®ã

tËp trung mét sè träng ®iÓm nh−: Hµ Néi, Tp. Hå ChÝ Minh, vïng miÒn nói

phÝa B¾c, T©y Nguyªn, mét sè tØnh ®ång b»ng B¾c Bé, Trung Bé, Nam

Bé...

- Thêi gian nghiªn cøu tËp trung chñ yÕu lµ tõ n¨m 1996 ®Õn nay.

PhÇn ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn vµ n©ng cao

chÊt l−îng c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng viªn trong thêi kú ®Èy m¹nh CNH,

H§H tõ nay ®Õn n¨m 2020, ®Æc biÖt lµ thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI.

C¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

- C¬ së lý luËn cña §Ò tµi lµ chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ

Minh vµ ®−êng lèi, quan ®iÓm cña §¶ng ta. Nh÷ng néi dung lý luËn cña

chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ ®−êng lèi, quan ®iÓm cña

4

§¶ng ta ®−îc sö dông trong §Ò tµi nµy kh«ng bè côc thµnh mét môc riªng

mµ ®−îc qu¸n triÖt, kiÕn gi¶i trong c¸c néi dung nghiªn cøu.

- C¬ së thùc tiÔn cña §Ò tµi lµ c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn,

c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng viªn, thùc tÕ chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn cña

§¶ng hiÖn nay vµ nh÷ng yªu cÇu, nhiÖm vô cña §¶ng, cña ®Êt n−íc ®ang

®Æt ra.

- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña §Ò tµi: §Ò tµi sö dông c¸c ph−¬ng

ph¸p chung trong nghiªn cøu khoa häc, ngoµi ra §Ò tµi cßn ®Æc biÖt quan

t©m ®Õn c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tÕ,

tæng kÕt thùc tiÔn ®Ó rót ra bµi häc kinh nghiÖm.

§Ò tµi tæ chøc c¸c ®ît ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tÕ; tæ chøc nhiÒu cuéc

héi th¶o vµ nhiÒu cuéc täa ®µm, trao ®æi ý kiÕn, th¶o luËn chuyªn ®Ò.

CÊu t¹o cña b¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy gåm ba

phÇn:

* PhÇn thø nhÊt: VÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn trong

nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ

quan ®iÓm

* PhÇn thø hai: C«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn, c«ng t¸c

ph¸t triÓn ®¶ng viªn vµ t×nh h×nh ®éi ngò ®¶ng viªn tõ n¨m 1996 ®Õn

nay - Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n

* PhÇn thø ba: Ph−¬ng h−íng, gi¶i ph¸p x©y dùng ®éi ngò ®¶ng

viªn vµ n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c ph¸t triÓn ®¶ng viªn trong ®iÒu

kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN

Néi dung cña §Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ n−íc KX.03.04 cã liªn quan

®Õn nhiÒu néi dung cña c¸c ®Ò tµi kh¸c trong Ch−¬ng tr×nh khoa häc x·

héi cÊp Nhµ n−íc giai ®o¹n 2001-2005, KX.03:''X©y dùng §¶ng trong ®iÒu

kiÖn míi''. V× vËy, §Ò tµi khoa häc nµy ®−îc ®Æt vµo trong tæng thÓ chung

cña toµn bé Ch−¬ng tr×nh nãi trªn.

Thùc hiÖn §Ò tµi khoa häc nµy, chóng t«i ®· kÕ thõa kÕt qu¶ nghiªn

cøu cña c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®· c«ng bè, ®Æc biÖt lµ chóng t«i ®· sö

dông nhiÒu sè liÖu, t− liÖu ph©n tÝch kh¶o s¸t, tæng kÕt thùc tÕ cña c¸c c¬

quan chøc n¨ng ®· tiÕn hµnh trong nh÷ng n¨m qua. Song, ®©y míi lµ kÕt

qu¶ b−íc ®Çu, ch¾c ch¾n lµ cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt. Chóng t«i mong ®−îc

sù gãp ý.

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi KX.03.04

5

PhÇn thø nhÊt VÊn ®Ò ®¶ng viªn vµ ph¸t triÓn ®¶ng viªn trong

nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng xHCN - mét sè vÊn ®Ò

lý luËn vµ quan ®iÓm

I. ChÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn vµ n©ng cao chÊt

l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn

Khi ®· cã ®−êng lèi c¸ch m¹ng ®óng ®¾n, ®Ó ®−a c¸ch m¹ng ®Õn

th¾ng lîi, vÊn ®Ò then chèt lµ §¶ng ph¶i cã ®éi ngò ®¶ng viªn ®ñ vÒ sè

l−îng, hîp lý vÒ c¬ cÊu, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ n¨ng lùc,

tr×nh ®é t−¬ng xøng ®Ó tæ chøc, l·nh ®¹o quÇn chóng thùc hiÖn ®−êng lèi

mµ §¶ng ®· ®Ò ra.

Häc thuyÕt M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ §¶ng Céng s¶n ®·

®Æt vÊn ®Ò ®¶ng viªn nh− lµ mét trong nh÷ng néi dung träng yÕu nhÊt cña

c«ng t¸c x©y dùng §¶ng.

1. ChÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn

§éi ngò ®¶ng viªn cña §¶ng lµ ®éi ngò nh÷ng chiÕn sÜ c¸ch m¹ng,

nh÷ng ng−êi −u tó nhÊt, tiªn tiÕn nhÊt vµ gi¸c ngé nhÊt trong giai cÊp c«ng

nh©n. Hä ®−îc g¾n kÕt chÆt chÏ víi nhau trªn c¬ së sù gi¸c ngé môc tiªu, lý

t−ëng, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ rµng buéc b»ng nh÷ng nguyªn t¾c

tæ chøc, sinh ho¹t ®¶ng. §øng trong ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n,

søc m¹nh cña ®¶ng viªn ®· mang søc m¹nh cña tæ chøc vµ ng−îc l¹i, søc

m¹nh cña tæ chøc ®−îc t¨ng lªn nhanh chãng do cã mét ®éi ngò ®¶ng viªn ®ñ

®øc vµ tµi.

V× vËy, chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn kh«ng thÓ quan niÖm chØ lµ sù

céng l¹i chÊt l−îng c¸c ®¶ng viªn, còng kh«ng thÓ quan niÖm cø cã sè l−îng

®«ng th× ®éi ngò ®¶ng viªn sÏ m¹nh. ChÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn cßn phô

thuéc vµo c¸ch thøc x©y dùng, s¾p xÕp, sö dông sao cho ph¸t huy cao nhÊt

kh¶ n¨ng cña tõng ng−êi vµ cña tËp thÓ, tøc lµ ph¶i cã mét c¬ cÊu ®éi ngò

®¶ng viªn hîp lý.

ChÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn lµ sù thèng nhÊt gi÷a phÈm chÊt vµ

n¨ng lùc cña tõng thµnh viªn víi sè l−îng vµ c¬ cÊu c¸c thµnh viªn trong tæ

chøc ®¶ng nh»m ph¸t huy cao nhÊt kh¶ n¨ng cña tõng ng−êi vµ cña c¶ ®éi

ngò ®−îc biÓu hiÖn ë kÕt qu¶ l·nh ®¹o hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô theo ph¹m

vi, chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n quy ®Þnh cho tõng cÊp.

X©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn lµ x©y dùng con ng−êi, nã lµ mét bé

phËn trong chiÕn l−îc con ng−êi cña §¶ng - bé phËn ®Æc biÖt quan träng b¶o

6

®¶m sù l·nh ®¹o v÷ng ch¾c vµ cã hiÖu qu¶ cña §¶ng ®èi víi toµn x· héi. ChÊt

l−îng, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn phô thuéc vµo nhiÒu

yÕu tè, nh−ng tr−íc hÕt phô thuéc vµo n¨ng lùc cña c¸c cÊp uû vµ tæ chøc

®¶ng trong viÖc ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh nh÷ng yªu cÇu cña tõng yÕu tè t¹o

thµnh chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn. ChÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn ®−îc t¹o

thµnh bëi chÊt l−îng ®¶ng viªn, sè l−îng ®¶ng viªn vµ c¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng

viªn. Mçi yÕu tè ®ßi hái ph¶i ®−îc nhËn thøc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n.

ChÊt l−îng ®¶ng viªn

ChÊt l−îng ®¶ng viªn lµ sù thèng nhÊt gi÷a phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o

®øc c¸ch m¹ng vµ n¨ng lùc (®øc vµ tµi) ®−îc thÓ hiÖn ë kÕt qu¶ hoµn thµnh

nhiÖm vô. §©y lµ yÕu tè quan träng nhÊt, gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh t¹o thµnh chÊt

l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn. LÞch sö c¸c §CS trªn thÕ giíi vµ cña §¶ng ta 75

n¨m qua ®· chøng minh ®iÒu ®ã. Hai mÆt phÈm chÊt, ®¹o ®øc vµ n¨ng lùc cña

®¶ng viªn cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, kh«ng thÓ ®èi lËp hoÆc coi nhÑ mét

mÆt nµo. Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: Cã tµi ph¶i cã ®øc. Cã tµi kh«ng cã ®øc,

tham « hñ ho¸ cã h¹i cho n−íc. Cã ®øc kh«ng cã tµi nh− «ng bôt ngåi trong

chïa, kh«ng gióp Ých g× ®−îc ai. Trung thµnh víi t− t−ëng cña Ng−êi, §¹i héi

VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh: Coi träng c¶ ®øc vµ tµi. Nãi ®Õn chÊt l−îng

®¶ng viªn lµ nãi ®Õn hai thµnh tè: phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng vµ

n¨ng lùc (®øc vµ tµi) tån t¹i trong con ng−êi céng s¶n vµ ph¶i ®−îc biÓu hiÖn

ra trong ho¹t ®éng thùc tiÔn mµ th−íc ®o lµ kÕt qu¶ hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc

giao. PhÈm chÊt vµ n¨ng lùc víi kÕt qu¶ thùc hiÖn nhiÖm vô cña ®¶ng viªn

lu«n lu«n cã sù thèng nhÊt. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn, do nh÷ng nguyªn nh©n

kh¸c nhau, xuÊt hiÖn hiÖn t−îng lµ gi÷a phÈm chÊt, n¨ng lùc víi kÕt qu¶ thùc

hiÖn nhiÖm vô cña ®¶ng viªn cã sù m©u thuÉn. Khi ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù xem

xÐt vµ ®¸nh gi¸ kh¸ch quan khoa häc cña c¸c cÊp uû, c¸c tæ chøc ®¶ng.

Tõ tr−íc tíi nay, phÈm chÊt ®¶ng viªn th−êng ®−îc hiÓu lµ phÈm chÊt

chÝnh trÞ vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc. Trong con ng−êi céng s¶n, gi÷a chÝnh trÞ vµ

®¹o ®øc cã sù thèng nhÊt vÒ c¨n b¶n. §Ønh cao cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng lµ lßng

trung thµnh v« h¹n vµ sù hy sinh phÊn ®Êu cho sù nghiÖp cña §¶ng vµ cña d©n

téc. V× vËy, phÈm chÊt ®¶ng viªn lµ sù tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè nh−: tr×nh

®é gi¸c ngé chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh, môc tiªu, lý t−ëng

céng s¶n; lËp tr−êng vµ ý chÝ chiÕn ®Êu, lao ®éng, c«ng t¸c, häc tËp, sinh

ho¹t... ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ th−êng xuyªn trong thùc tÕ. Trong c¸c yÕu tè ®ã,

tr×nh ®é gi¸c ngé chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh, gi¸c ngé vÒ

môc tiªu, lý t−ëng céng s¶n, lßng yªu Tæ quèc, yªu nh©n d©n s©u s¾c t¹o

thµnh nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh phÈm chÊt cao ®Ñp cña ng−êi chiÕn sÜ c¸ch

m¹ng.

7

PhÈm chÊt ®¶ng viªn gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Hå ChÝ Minh

chØ râ: ''Còng nh− s«ng th× cã nguån míi cã n−íc, kh«ng cã nguån th×

s«ng c¹n. C©y ph¶i cã gèc, kh«ng cã gèc th× c©y hÐo. Ng−êi c¸ch m¹ng

ph¶i cã ®¹o ®øc, kh«ng cã ®¹o ®øc th× dï tµi giái mÊy còng kh«ng l·nh

®¹o ®−îc nh©n d©n''1

. V× vËy, ph¶i coi “®øc lµ gèc”. Thùc tÕ ®· chøng

minh nhê cã phÈm chÊt c¸ch m¹ng, ng−êi céng s¶n míi cã ý chÝ c¸ch

m¹ng kiªn ®Þnh, ®øc tÝnh trung thùc, cã lèi sèng gi¶n dÞ, khiªm tèn,

trong s¸ng vµ g−¬ng mÉu, míi ®−îc quÇn chóng tin theo. Vµ do ®ã,

ng−êi céng s¶n míi cã thÓ ®oµn kÕt, tËp hîp, tæ chøc quÇn chóng ®øng

lªn lµm c¸ch m¹ng thùc hiÖn th¾ng lîi ®−êng lèi cña §¶ng.

§¶ng viªn lµ ng−êi l·nh ®¹o, lµ ng−êi ®Çy tí thËt trung thµnh cña

nh©n d©n. §Ó hoµn thµnh ®−îc träng tr¸ch vÎ vang ®ã, ®¶ng viªn kh«ng

nh÷ng ph¶i cã phÈm chÊt céng s¶n cao ®Ñp mµ cßn ph¶i cã n¨ng lùc phï hîp

víi chøc tr¸ch, nhiÖm vô ®−îc giao.

N¨ng lùc cña ®¶ng viªn lµ sù tæng hîp c¸c kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn chñ

quan cña hä ®¸p øng ®ßi hái cña nhiÖm vô ®¶ng viªn vµ c−¬ng vÞ hä ®¶m

nhËn trªn thùc tÕ. Nãi tíi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn chñ quan cña ®¶ng viªn lµ nãi

tíi kh¶ n¨ng tri thøc (tr×nh ®é tri thøc), kh¶ n¨ng tæ chøc ho¹t ®éng thùc tiÔn

vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ t©m lý, thÓ chÊt, trong ®ã tr×nh ®é tri thøc vµ kh¶ n¨ng

tæ chøc ho¹t ®éng thùc tiÔn gi÷ vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu. CÇn ph¶i nhËn thøc

râ lµ, cã tri thøc lµ mét vÊn ®Ò, cßn vËn dông tri thøc ®ã ®Ó gi¶i quyÕt c¸c yªu

cÇu thùc tÕ l¹i lµ vÊn ®Ò kh¸c. CÇn cã quan ®iÓm toµn diÖn vÒ n¨ng lùc, kh«ng

thiªn vÒ tr×nh ®é tri thøc vµ còng kh«ng thiªn vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng thùc

tiÔn.

Tr×nh ®é tri thøc cña ®¶ng viªn gåm: tr×nh ®é lý luËn, qu¶n lý,

tr×nh ®é khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, khoa häc kü thuËt vµ tr×nh ®é

chuyªn m«n, nghiÖp vô. Tr×nh ®é tri thøc ph¶i phï hîp víi yªu cÇu c«ng

t¸c cña ®¶ng viªn, gióp hä gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tÕ vµ cã thÓ më

ra nh÷ng h−íng míi trong c«ng t¸c. Kh«ng cã tri thøc th× ®¶ng viªn

kh«ng thÓ lµm trßn ®−îc vai trß cña m×nh ®èi víi giai cÊp vµ d©n téc. V.I

Lªnin cho r»ng, nÕu ng−êi céng s¶n thiÕu tri thøc th× døt kho¸t kh«ng

gi÷ ®−îc vai trß l·nh ®¹o vµ «ng yªu cÇu ng−êi céng s¶n ph¶i biÕt lµm

giµu trÝ ãc cña m×nh b»ng kho tµng tri thøc mµ nh©n lo¹i ®· t¹o ra. Hå

ChÝ Minh còng chØ râ: C«ng viÖc ngµy cµng nhiÒu vµ cµng phøc t¹p. X·

héi ngµy cµng tiÕn lªn. V× vËy tr×nh ®é cña ®¶ng viªn vµ c¸n bé còng

ph¶i tiÕn lªn míi lµm trßn ®−îc nhiÖm vô. Cho nªn ®¶ng viªn vµ c¸n bé

1

Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2000, t.5, tr.252-

253.

8

ph¶i cè g¾ng häc tËp chÝnh trÞ, v¨n ho¸ vµ chuyªn m«n. §¶ng viªn ch¼ng

nh÷ng th¹o vÒ chÝnh trÞ, mµ cßn ph¶i giái vÒ chuyªn m«n. §¶ng ta còng

chØ ra, ®¶ng viªn ph¶i cã tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ lý luËn, quan ®iÓm, ®−êng

lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc; cã tr×nh ®é v¨n ho¸,

chuyªn m«n, ®ñ n¨ng lùc vµ søc khoÎ ®Ó lµm viÖc cã hiÖu qu¶, ®¸p øng

yªu cÇu, nhiÖm vô ®−îc giao.

Cã tr×nh ®é tri thøc, ®¶ng viªn ph¶i cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng thùc tiÔn

toµn diÖn. Kh¶ n¨ng nµy bao gåm: kh¶ n¨ng l·nh ®¹o chÝnh trÞ, tæ chøc chØ

huy, vËn ®éng vµ thuyÕt phôc quÇn chóng, gi¸o dôc vµ x©y dùng con ng−êi,

x©y dùng tæ chøc... §¶ng viªn lµ ng−êi l·nh ®¹o, do vËy kh¶ n¨ng l·nh ®¹o

chÝnh trÞ lµ yªu cÇu ®Çu tiªn mµ ®¶ng viªn ph¶i cã. Kh¶ n¨ng l·nh ®¹o chÝnh

trÞ lµ sù biÕt kÕt hîp gi÷a ®−êng lèi cña §¶ng víi ®Þa ph−¬ng, c¬ quan, ®¬n vÞ

cña m×nh; xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®Þnh ra chñ tr−¬ng vµ ph−¬ng ¸n c«ng t¸c cô

thÓ, thiÕt thùc. Mäi ®¶ng viªn ®Òu cÇn cã kh¶ n¨ng nµy. NÕu kh«ng, chØ cã thÓ

m¾c bÖnh gi¸o ®iÒu, m¸y mãc, lµm biÕn d¹ng ®−êng lèi, chÝnh s¸ch ®· cã. §ã

lµ biÓu hiÖn thùc sù cña sù thiÕu n¨ng lùc, c¸i ®−îc sÏ kh«ng bï ®−îc c¸i mÊt,

rÊt nguy h¹i cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng. Bªn c¹nh ®ã, ®¶ng viªn ph¶i cã kh¶

n¨ng tæ chøc v÷ng vµng, cã ý chÝ vµ nghÞ lùc, d¸m t×m tßi, khai th¸c c¸i míi,

d¸m chÞu tr¸ch nhiÖm. §¶ng viªn cã tr¸ch nhiÖm dÉn d¾t quÇn chóng lµm

c¸ch m¹ng. ChÝnh yªu cÇu c«ng t¸c ®ßi hái ë hä ph¶i cã kh¶ n¨ng tæ chøc cÇn

thiÕt. Nã lµ ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, chñ tr−¬ng vµ

ph−¬ng ¸n c«ng t¸c cô thÓ ®−îc thùc thi trªn thùc tÕ. Trong t×nh h×nh hiÖn nay,

§¶ng ta rÊt cÇn cã nhiÒu ®¶ng viªn cã kh¶ n¨ng nµy. NhÊn m¹nh hai kh¶ n¨ng

trªn kh«ng cã nghÜa lµ coi nhÑ nh÷ng mÆt kh¸c, tr¸i l¹i thùc tiÔn ®Æt ra yªu cÇu

rÊt cao vµ rÊt toµn diÖn ®èi víi n¨ng lùc ng−êi céng s¶n.

Tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta thÊy r»ng, ®¶ng viªn muèn hoµn

thµnh nhiÖm vô ®−îc giao nhÊt thiÕt ph¶i cã phÈm chÊt vµ n¨ng lùc toµn diÖn

phï hîp víi yªu cÇu c«ng t¸c cña hä. §¶ng ta chñ tr−¬ng ph¶i båi d−ìng cho

c¸n bé, ®¶ng viªn c¶ phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ kiÕn thøc, c¶ lý luËn vµ thùc tiÔn,

båi d−ìng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ kü n¨ng thùc hµnh.

Yªu cÇu vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña ®¶ng viªn thÓ hiÖn tr−íc hÕt ë

tiªu chuÈn ®¶ng viªn. Tiªu chuÈn ®¶ng viªn lµ nh÷ng chuÈn mùc cô thÓ ®Ó

mçi ®¶ng viªn dùa vµo ®ã rÌn luyÖn, phÊn ®Êu. §ång thêi tæ chøc ®¶ng còng

dùa vµo tiªu chuÈn ®¶ng viªn mµ lµm c«ng t¸c ®¶ng viªn. Nã lµ chuÈn mùc ®Ó

ph©n biÖt ng−êi ®¶ng viªn vµ quÇn chóng ngoµi §¶ng. Tiªu chuÈn ®¶ng viªn

lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cïng víi qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña

c¸ch m¹ng.

Trong “Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n” C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®·

9

ph¸c häa nh÷ng nÐt chung nhÊt vÒ ng−êi céng s¶n. Hai «ng chØ râ: “VËy lµ vÒ

mÆt thùc tiÔn, nh÷ng ng−êi céng s¶n lµ bé phËn kiªn quyÕt nhÊt trong c¸c

®¶ng c«ng nh©n ë tÊt c¶ c¸c n−íc, hä h¬n bé phËn cßn l¹i cña giai cÊp v« s¶n

ë chç lµ hä hiÓu râ nh÷ng ®iÒu kiÖn, tiÕn tr×nh vµ kÕt qu¶ chung cña phong

trµo v« s¶n”2

.

Trung thµnh víi nh÷ng t− t−ëng cña C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, trong

qu¸ tr×nh chuÈn bÞ x©y dùng chÝnh §¶ng kiÓu míi cña giai cÊp c«ng nh©n

Nga, V.I.Lªnin ®· ®Êu tranh quyÕt liÖt chèng l¹i nh÷ng phÇn tö c¬ héi chñ

nghÜa xung quanh vÊn ®Ò ®iÒu kiÖn vµ tiªu chuÈn ®¶ng viªn. C¸c phÇn tö c¬

héi chñ nghÜa muèn h¹ thÊp ý nghÜa cña vÊn ®Ò tæ chøc ®¶ng, vÊn ®Ò tËp trung

thèng nhÊt trong phong trµo c«ng nh©n. Hä cho r»ng, §¶ng kh«ng cÇn ph¶i cã

tæ chøc râ rÖt, ®¶ng viªn kh«ng cÇn tham gia sinh ho¹t trong mét tæ chøc ®¶ng

vµ còng kh«ng cÇn chÊp hµnh nghÞ quyÕt, kû luËt cña §¶ng. §Ó ®Ëp tan nh÷ng

t− t−ëng v« chÝnh phñ ®ã, V.I.Lªnin ®· nªu c«ng thøc næi tiÕng: “TÊt c¶

nh÷ng ng−êi nµo thõa nhËn C−¬ng lÜnh cña §¶ng vµ ñng hé §¶ng b»ng nh÷ng

ph−¬ng tiÖn vËt chÊt còng nh− b»ng c¸ch tù m×nh tham gia vµo mét trong

nh÷ng tæ chøc cña §¶ng, th× ®−îc coi lµ ®¶ng viªn cña §¶ng”3

. Vµ Ng−êi chØ

râ: chØ l−u l¹i trong hµng ngò §¶ng nh÷ng phÇn tö gi¸c ngé vµ thµnh thËt

trung thµnh víi chñ nghÜa céng s¶n, nh÷ng ng−êi d¸m g¸nh lÊy nh÷ng g¸nh

nÆng cña mét c«ng t¸c hy sinh quªn m×nh phôc vô chñ nghÜa céng s¶n.

VËn dông trung thµnh vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin, trong qu¸

tr×nh chuÈn bÞ cho sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Hå ChÝ Minh ®·

viÕt t¸c phÈm “§−êng c¸ch mÖnh”. PhÇn ®Çu tiªn cña t¸c phÈm lµ “T− c¸ch

mét ng−êi c¸ch mÖnh”. §ã lµ nh÷ng tiªu chuÈn c¬ b¶n cña ng−êi ®¶ng viªn,

ng−êi c¸n bé c¸ch m¹ng. Hå ChÝ Minh chØ râ: ng−êi c¸ch m¹ng ph¶i cã th¸i

®é vµ hµnh ®éng nh− thÕ nµo ®èi víi b¶n th©n, ®èi víi ng−êi kh¸c vµ ®èi víi

c«ng viÖc. Ng−êi c¸ch m¹ng cÇn: “Tù m×nh ph¶i: CÇn kiÖm, hoµ mµ kh«ng t−.

C¶ quyÕt söa lçi m×nh. CÈn thËn mµ kh«ng nhót nh¸t. Hay hái. NhÉn n¹i

(ChÞu khã). Hay nghiªn cøu, xem xÐt. VÞ c«ng vong t−. Kh«ng hiÕu danh,

kh«ng kiªu ng¹o. Nãi th× ph¶i lµm. Gi÷ chñ nghÜa cho v÷ng. Hy sinh. Ýt lßng

ham muèn vÒ vËt chÊt. BÝ mËt. §èi ng−êi ph¶i: Víi tõng ng−êi th× khoan thø.

Víi §oµn thÓ th× nghiªm. Cã lßng bµy vÏ cho ng−êi. Trùc mµ kh«ng t¸o b¹o.

Hay xem xÐt ng−êi. Lµm viÖc ph¶i: Xem xÐt hoµn c¶nh kü cµng. QuyÕt ®o¸n.

Dòng c¶m. Phôc tïng §oµn thÓ”4

.

2

C.M¸c vµ Ph.¡ngghen: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1995, t.4,

tr.614-615.

3

V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. TiÕn bé, M¸txc¬va, 1979, t.8, tr.268.

4

Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, S®d, t.2, tr.260.

10

Tuyªn ng«n cña §CS §«ng D−¬ng còng x¸c ®Þnh: §CS kh«ng ph¶i lµ

gåm tÊt c¶ nh÷ng ng−êi v« s¶n mµ chØ gåm nh÷ng ng−êi nµo gi¸c ngé c¸ch

m¹ng, tiªn tiÕn h¬n c¶ trong giai cÊp v« s¶n. §iÒu lÖ cßn chØ ra nhiÖm vô cña

®¶ng viªn: tuyªn truyÒn chñ nghÜa céng s¶n vµ cæ ®éng quÇn chóng theo

§¶ng, tham gia mäi ®Êu tranh vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña c«ng n«ng, ph¶i thùc

hµnh cho ®−îc chÝnh s¸ch vµ nghÞ quyÕt cña §¶ng vµ Quèc tÕ céng s¶n, ®iÒu

tra c¸c viÖc, kiÕm vµ huÊn luyÖn ®¶ng viªn míi.

T×nh h×nh vµ nhiÖm vô c¸ch m¹ng lu«n vËn ®éng ph¸t triÓn. Tiªu

chuÈn ®¶ng viªn còng ®−îc bæ sung vµ hoµn thiÖn. Trong ®iÒu kiÖn hÕt

søc gay go, quyÕt liÖt cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m

l−îc, §¶ng chñ tr−¬ng ®éng viªn mäi nguån lùc cho kh¸ng chiÕn th¾ng

lîi. V× vËy, cÇn cã nhËn thøc míi vÒ tiªu chuÈn ®¶ng viªn. Tuyªn ng«n

cña §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam ghi: §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam sÏ gåm

nh÷ng c«ng nh©n, n«ng d©n vµ lao ®éng trÝ ãc yªu n−íc nhÊt, h¨ng h¸i

nhÊt, c¸ch m¹ng nhÊt. Nã sÏ gåm nh÷ng ng−êi kiªn quyÕt phông sù Tæ

quèc, phông sù nh©n d©n, phông sù lao ®éng; nh÷ng ng−êi chÝ c«ng v«

t−, g−¬ng mÉu trong c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc.

Sau chiÕn th¾ng lÞch sö §iÖn Biªn Phñ (1954), ®Êt n−íc t¹m thêi chia

lµm hai miÒn. MiÒn B¾c x©y dùng chñ nghÜa x· héi, miÒn Nam tiÕp tôc cuéc

®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, thèng nhÊt Tæ quèc. §¶ng ta x¸c ®Þnh tiªu

chuÈn ng−êi ®¶ng viªn lµ: 1- Suèt ®êi kiªn quyÕt phÊn ®Êu cho CNXH, chñ

nghÜa céng s¶n. 2- RÌn luyÖn t− t−ëng v« s¶n. Kiªn quyÕt ®øng h¼n trªn lËp

tr−êng giai cÊp c«ng nh©n. 3- §Æt lîi Ých cña §¶ng lªn trªn hÕt, tr−íc hÕt. BiÕt

®em lîi Ých riªng, lîi Ých cña c¸ nh©n phôc tïng lîi Ých chung cña c¸ch m¹ng.

4- TuyÖt ®èi chÊp hµnh nghÞ quyÕt vµ kû luËt cña §¶ng. 5- Liªn hÖ chÆt chÏ

víi quÇn chóng. 6- Lu«n lu«n cè g¾ng häc tËp, thËt thµ tù phª b×nh vµ thµnh

khÈn phª b×nh ®ång chÝ m×nh.

§¹i th¾ng mïa xu©n 1975 më ra mét kû nguyªn míi – thêi kú ®éc

lËp, tù do, thèng nhÊt Tæ quèc, c¶ n−íc ®i lªn CNXH. Thêi kú míi víi nh÷ng

nhiÖm vô míi, cã nhiÒu thuËn lîi vµ còng cã kh«ng Ýt khã kh¨n, th¸ch thøc

quy ®Þnh ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn ®¶ng viªn ph¶i cã nh÷ng néi dung míi. §¹i héi

®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IV cña §¶ng x¸c ®Þnh: §¶ng gåm nh÷ng ng−êi −u

tó nhÊt, cã gi¸c ngé céng s¶n chñ nghÜa, g−¬ng mÉu, dòng c¶m vµ hy sinh

nhÊt trong giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp n«ng d©n tËp thÓ, tÇng líp trÝ thøc

XHCN vµ c¸c tÇng líp lao ®éng kh¸c, tù nguyÖn ®øng trong hµng ngò §¶ng

®Ó phÊn ®Êu cho môc ®Ých vµ lý t−ëng cña §¶ng.

C¸c §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø V, VI, VII cña §¶ng tiÕp tôc

ph¸t triÓn vµ §¹i héi VIII quyÕt ®Þnh bæ sung hoµn thiÖn tiªu chuÈn ®¶ng viªn

11

cho phï hîp víi ®ßi hái cña thêi kú míi. §¹i héi chØ râ: §¶ng viªn lµ chiÕn sÜ

c¸ch m¹ng trong ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam, suèt ®êi

phÊn ®Êu cho môc ®Ých lý t−ëng cña §¶ng, ®Æt lîi Ých cña Tæ quèc, cña giai

cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lªn trªn lîi Ých c¸ nh©n; chÊp hµnh nghiªm chØnh

c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ, §iÒu lÖ §¶ng, c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng vµ ph¸p luËt Nhµ

n−íc; cã lao ®éng, kh«ng bãc lét, hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®−îc giao; cã ®¹o

®øc vµ lèi sèng lµnh m¹nh; g¾n bã mËt thiÕt víi nh©n d©n; phôc tïng tæ chøc

vµ kû luËt cña §¶ng, gi÷ g×n ®oµn kÕt thèng nhÊt trong §¶ng.

Tiªu chuÈn ®¶ng viªn lµ nh÷ng vÊn ®Ò chung rÊt c¬ b¶n mµ mäi ®¶ng

viªn ph¶i cã. Thùc tiÔn x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn ®ßi hái nh÷ng vÊn ®Ò

chung ®ã ph¶i ®−îc cô thÓ ho¸ cho phï hîp víi yªu cÇu, nhiÖm vô trong tõng

giai ®o¹n c¸ch m¹ng.

Sè l−îng ®¶ng viªn

Sè l−îng ®¶ng viªn cã vai trß quan träng trong c¸c yÕu tè t¹o thµnh

chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn. Kh«ng cã sè l−îng thÝch hîp th× kh«ng thÓ t¹o

dùng ®−îc tæ chøc vµ ph¸t triÓn quy m« cña tæ chøc, kh«ng thÓ cã nßng cèt

l·nh ®¹o quÇn chóng. Søc m¹nh cña tæ chøc ®¶ng b¾t nguån tõ søc m¹nh cña

tõng ®¶ng viªn. Ng−îc l¹i, cã tæ chøc m¹nh th× míi cã ®éi ngò ®¶ng viªn

m¹nh. §©y lµ mèi quan hÖ biÖn chøng, nã ®ßi hái trong khi ®Æt lªn hµng ®Çu

vÊn ®Ò chÊt l−îng ®¶ng viªn ph¶i chó träng ®óng møc tíi sè l−îng ®¶ng viªn

hîp lý phï hîp víi yªu cÇu nhiÖm vô, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ®¶ng viªn ph¸t

huy hÕt kh¶ n¨ng cña hä.

Sè l−îng ®¶ng viªn gãp phÇn t¨ng c−êng vµ b¶o ®¶m sù l·nh ®¹o v÷ng

ch¾c cña §¶ng ®èi víi toµn bé x· héi. §¶ng ta lµ §¶ng cÇm quyÒn. NhiÖm vô

l·nh ®¹o cña §¶ng ngµy cµng nÆng nÒ. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña nhiÖm vô

l·nh ®¹o, §¶ng ph¶i cã ®éi ngò ®¶ng viªn cã chÊt l−îng cao vµ sè l−îng hîp

lý. Sè l−îng ®¶ng viªn ph¶i b¶o ®¶m cho §¶ng ph¸t triÓn tæ chøc, x©y dùng

c¬ së, n¾m ®Þa bµn, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ tæ chøc quÇn chóng thùc hiÖn

®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng. §ång thêi, cÇn cã mét sè l−îng ®¶ng viªn ®ñ

®Ó b¸m s¸t quÇn chóng, n¾m ®−îc t©m t−, nguyÖn väng cña quÇn chóng vµ

kÞp thêi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong thùc tiÔn khi thùc hiÖn ®−êng

lèi cña §¶ng. Do vËy, nÕu kh«ng cã sè l−îng ®¶ng viªn cÇn thiÕt sÏ ¶nh

h−ëng ®Õn n¨ng lùc l·nh ®¹o vµ chiÕn ®Êu cña tæ chøc ®¶ng, ®Õn chÊt l−îng

®éi ngò ®¶ng viªn. Cã chÊt l−îng tèt cÇn ph¶i cã mét sè l−îng hîp lý theo

yªu cÇu nhiÖm vô l·nh ®¹o cña tæ chøc ®¶ng th× chÊt l−îng míi ®−îc ph¸t

huy. Ng−îc l¹i, khi cã sè l−îng cÇn thiÕt, nhÊt thiÕt ph¶i t¨ng c−êng chÊt

l−îng th× sè l−îng míi ®−îc gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn.

X¸c ®Þnh sè l−îng hîp lý trong x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn lµ mét

12

vÊn ®Ò khoa häc, cã t¸c dông to lín t¨ng c−êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng. V× vËy,

khi xö lý vÊn ®Ò sè l−îng ®¶ng viªn, ph¶i tu©n thñ mét sè yªu cÇu sau ®©y:

- XuÊt ph¸t tõ viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi nhiÖm vô chÝnh trÞ cña ®Þa

ph−¬ng, ngµnh, c¬ quan, ®¬n vÞ;

- §¸p øng t×nh h×nh thùc tÕ, nguyÖn väng vµ kh¶ n¨ng cña quÇn chóng

trong ph¹m vi l·nh ®¹o cña tæ chøc ®¶ng.

Trong qu¸ tr×nh xö lý vÊn ®Ò sè l−îng ®¶ng viªn, c¸c cÊp uû ph¶i lu«n

lu«n qu¸n triÖt ph−¬ng ch©m chØ ®¹o: NhÊt thiÕt ph¶i b¶o ®¶m chÊt l−îng. Hå

ChÝ Minh ®· chØ râ: §¶ng kh«ng ph¶i chØ cÇn con sè cho nhiÒu, tuy nhiÒu lµ

tèt, nh−ng ph¶i cã c¸i chÊt cña ng−êi ®¶ng viªn. Râ rµng, Ng−êi rÊt coi träng

chÊt l−îng ®¶ng viªn, sè l−îng ph¶i ®i ®«i víi chÊt l−îng. Kiªn quyÕt chèng

khuynh h−íng ch¹y theo sè l−îng ®¬n thuÇn, ph¸t triÓn cho nhiÒu ®Ó ®ñ chØ

tiªu vµ b¸o c¸o thµnh tÝch mµ coi nhÑ chÊt l−îng. Gi¶i quyÕt kh«ng ®óng mèi

quan hÖ gi÷a sè l−îng vµ chÊt l−îng sÏ ®−a ®Õn hËu qu¶ lµ hoÆc §¶ng tuy

®«ng nh−ng kh«ng m¹nh, hoÆc cÇu toµn ®ãng cöa, thu hÑp ®éi ngò.

C¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn

C¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn cã thÓ ®−îc hiÓu lµ c¸ch thøc x©y dùng, bè

trÝ, s¾p xÕp ®éi ngò ®¶ng viªn trong mét tæ chøc ®¶ng theo nh÷ng tiªu chÝ

nhÊt ®Þnh nh»m ph¸t huy cao nhÊt kh¶ n¨ng cña tõng ®¶ng viªn vµ cña c¶ ®éi

ngò ®¶ng viªn, b¶o ®¶m hoµn thµnh tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô chÝnh trÞ ®−îc

giao.

ViÖc lµm râ c¸c d¹ng c¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn phô thuéc vµo viÖc

x¸c ®Þnh tiªu chÝ ®Ó ph©n lo¹i. V× vËy, c¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn rÊt phong

phó, ®a d¹ng. Trong thùc tiÔn x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn cña c¸c §CS vµ

cña §¶ng ta th−êng tËp trung vµo c¸c d¹ng c¬ cÊu: thµnh phÇn giai cÊp, tr×nh

®é, løa tuæi, vïng l·nh thæ, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, v.v.. Mçi d¹ng c¬ cÊu ®Òu

cã vÞ trÝ, vai trß quan träng nh−ng kh«ng ngang b»ng nhau. Nã ®Òu n»m trong

thÓ thèng nhÊt vµ ®Òu h−íng vµo môc ®Ých t¹o ra søc m¹nh cho ®éi ngò ®¶ng

viªn. V× vËy, chóng ta kh«ng ®−îc coi nhÑ bÊt kú mét d¹ng c¬ cÊu nµo. Song

trong tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ, víi yªu cÇu cña nhiÖm vô chÝnh trÞ vµ nhiÖm vô tæ

chøc cña tõng ngµnh, cÊp, ®Þa ph−¬ng, ®¬n vÞ, cÇn cã sù −u tiªn cho d¹ng c¬

cÊu nµy hay c¬ cÊu kh¸c.

Sau C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi n¨m 1917, ®Ó chiÕn th¾ng trong néi

chiÕn vµ b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng, §¶ng Céng s¶n (b) Nga d−íi sù

l·nh ®¹o cña V.I Lªnin ®· tiÕn hµnh nh÷ng “TuÇn lÔ §¶ng”. Víi nh÷ng

chñ tr−¬ng nµy, §¶ng ®· ph¸t triÓn m¹nh vÒ sè l−îng, cã nhiÒu c«ng

nh©n, n«ng d©n gia nhËp §¶ng. Khi néi chiÕn kÕt thóc, §¶ng ph¶i g¸nh

v¸c nh÷ng nhiÖm vô nÆng nÒ c¶ trong n−íc vµ quèc tÕ. Tr−íc t×nh h×nh

13

Êy, V.I.Lªnin cho r»ng, ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c néi bé (theo tinh thÇn

c¶i thiÖn thµnh phÇn cña §¶ng) h¬n lµ më réng §¶ng. Hå ChÝ Minh còng

rÊt quan t©m ®Õn viÖc c¶i thiÖn c¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn cña §¶ng.

Ng−êi cho r»ng, ph¶i kÕt n¹p nh÷ng c«ng nh©n, n«ng d©n, lao ®éng trÝ

ãc thËt h¨ng h¸i, thËt gi¸c ngé c¸ch m¹ng vµo §¶ng. §èi víi §¶ng ta,

§¶ng sinh tr−ëng trong mét n−íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, giai cÊp c«ng

nh©n nhá bÐ, n«ng d©n chiÕm ®a sè trong d©n c− th× viÖc t¨ng c−êng

thµnh phÇn v« s¶n trong §¶ng cã ý nghÜa rÊt quan träng gãp phÇn gi÷

v÷ng b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n cña §¶ng. Hå ChÝ Minh kh«ng chØ chó

ý ®Õn c¬ cÊu thµnh phÇn giai cÊp mµ cßn c¶ c¬ cÊu ®é tuæi “cã giµ, cã

trΔ, giíi tÝnh, d©n téc. Ng−êi phª ph¸n sè chÞ em phô n÷ ®−îc kÕt n¹p

qu¸ Ýt vµ yªu cÇu cÇn ph¶i lùa chän vµ kÕt n¹p thªm ®¶ng viªn lµ phô n÷

vµ ®¶ng viªn lµ ng−êi c¸c d©n téc thiÓu sè.

C¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn lµ mét yÕu tè rÊt quan träng t¹o nªn chÊt

l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn. TÝnh hîp lý trong hÖ thèng c¸c cÊp vµ cña tõng d¹ng

c¬ cÊu sÏ b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c, cã sù bæ sung vµ kÕ thõa nhau cña

®éi ngò ®¶ng viªn. Nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó ph¸t huy n¨ng lùc

cña tõng ng−êi vµ cña c¶ ®éi ngò, gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o vµ søc

chiÕn ®Êu cña §¶ng.

X¸c ®Þnh c¬ cÊu hîp lý trong x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn vÉn lu«n lµ

vÊn ®Ò khã. C¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn lu«n cã sù biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn. §Ó

lµm tèt viÖc nµy, chóng ta ph¶i n¾m v÷ng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng vÊn ®Ò

cã tÝnh nguyªn t¾c trong x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn, kÕt hîp víi viÖc ph©n

tÝch ®óng ®¾n yªu cÇu cña nhiÖm vô l·nh ®¹o, yªu cÇu x©y dùng tæ chøc, x©y

dùng con ng−êi ë ®Þa ph−¬ng, ®¬n vÞ. ViÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn

ph¶i tu©n thñ nh÷ng yªu cÇu sau:

- Nh»m t¨ng c−êng b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n, tÝnh tiÒn phong cña

®¶ng viªn; gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o vµ søc chiÕn ®Êu cña §¶ng;

- §¸p øng yªu cÇu nhiÖm vô c¸ch m¹ng, nhiÖm vô chÝnh trÞ cña ®Þa

ph−¬ng, ®¬n vÞ vµ yªu cÇu nhiÖm vô l·nh ®¹o cña tæ chøc ®¶ng;

- Phï hîp víi thùc tÕ ViÖt Nam, t×nh h×nh cô thÓ cña ®Þa ph−¬ng vµ ®¬n

vÞ;

- Trong hÖ thèng c¬ cÊu vµ trong tõng d¹ng c¬ cÊu, lu«n b¶o ®¶m tÝnh

chÆt chÏ, hîp lý, cã sù ®ång bé vµ bæ sung, hç trî lÉn nhau trong sinh ho¹t vµ

c«ng t¸c.

Ngµy nay, x©y dùng §¶ng ngang tÇm nhiÖm vô cña thêi kú míi ®Æt ra

nhiÒu vÊn ®Ò míi cho viÖc x©y dùng c¬ cÊu ®éi ngò ®¶ng viªn. Yªu cÇu gi÷

v÷ng vµ kh«ng ngõng n©ng cao b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n cña §¶ng ®ßi hái

14

ph¶i t¨ng thªm ®¶ng viªn xuÊt th©n tõ c«ng nh©n, nhÊt lµ c«ng nh©n ®¹i c«ng

nghiÖp. Mäi ®¶ng viªn ®Òu ph¶i ®−îc häc tËp, rÌn luyÖn vµ tù m×nh ph¶i ra

søc häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó n©ng cao lËp tr−êng v« s¶n, sù gi¸c ngé chÝnh trÞ vµ

ý thøc tæ chøc kû luËt. Yªu cÇu n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o, tr×nh ®é trÝ tuÖ

cña §¶ng ®ßi hái ph¶i trÝ thøc ho¸ vµ trÎ ho¸ ®éi ngò ®¶ng viªn. §©y lµ yªu

cÇu rÊt cÊp b¸ch cña sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n−íc, phÊn ®Êu trong vµi chôc

n¨m tíi x©y dùng n−íc ta thµnh n−íc cã c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i,

v−¬n lªn ngang tÇm c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §ång thêi, trong

x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn cÇn chó ý ®Õn sù c©n ®èi vÒ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh,

c¸c vïng vµ c¸c khu vùc, chó träng nh÷ng ngµnh, khu vùc, ®Þa bµn träng yÕu

gi÷ vÞ trÝ chiÕn l−îc vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¬i ch−a cã ®¶ng viªn hoÆc kh«ng ®ñ

®iÒu kiÖn thµnh lËp tæ chøc ®¶ng v.v.. V× vËy, §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: chó ý t¨ng

thªm thµnh phÇn c«ng nh©n, phô n÷, ng−êi d©n téc thiÓu sè trong viÖc ph¸t

triÓn ®¶ng viªn còng nh− viÖc ®µo t¹o c¸n bé.

2. N©ng cao chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn

* Nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c

Mét lµ, chÊt l−îng ®éi ngò ®¶ng viªn ®−îc quy ®Þnh bëi b¶n chÊt

chÝnh trÞ vµ ph¶n ¸nh b¶n chÊt chÝnh trÞ - b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n cña

§¶ng

Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh ®iÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin, mçi

chÝnh ®¶ng ®Òu mang b¶n chÊt chÝnh trÞ riªng. ViÖc x©y dùng ®éi ngò ®¶ng

viªn cña mçi ®¶ng tiªu biÓu cho b¶n chÊt chÝnh trÞ cña m×nh lµ mét ®ßi hái tÊt

yÕu. §CS ViÖt Nam lµ §¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam, mang b¶n

chÊt giai cÊp c«ng nh©n. Tõ khi ra ®êi ®Õn nay, §¶ng lu«n kh¼ng ®Þnh ph−¬ng

h−íng t¨ng c−êng b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n, phÊn ®Êu x©y dùng mét §¶ng

M¸c-Lª nin ch©n chÝnh. HiÖn nay, tr−íc ®ßi hái cña sù nghiÖp CNH, H§H

®Êt n−íc trong bèi c¶nh quèc tÕ cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p, §¶ng ta tiÕp tôc

kh¼ng ®Þnh: “§¶ng lµ ®éi tiªn phong cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam, ®¹i

biÓu trung thµnh lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ cña c¶

d©n téc”5

. §©y chÝnh lµ c¨n cø, lµ ph−¬ng h−íng chÝnh trÞ chØ ®¹o c«ng t¸c

x©y dùng ®éi ngò ®¶ng viªn cña §¶ng trong giai ®o¹n míi cña c¸ch m¹ng.

B¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n lµ néi dung cèt lâi thuéc phÈm chÊt vµ n¨ng lùc

cña ®éi ngò ®¶ng viªn ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ ë sù gi¸c ngé chÝnh trÞ, lËp

tr−êng kiªn ®Þnh v÷ng vµng vµ lßng trung thµnh v« h¹n víi sù nghiÖp c¸ch

m¹ng; ë sù thèng nhÊt gi÷a t− t−ëng vµ hµnh ®éng; ë ý thøc tæ chøc kû luËt tù

gi¸c, nghiªm minh; ë sù liªn hÖ mËt thiÕt víi quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng

mµ th−íc ®o lµ kÕt qu¶ hoµn thµnh nhiÖm vô ®−îc giao. B¶n chÊt giai cÊp

5

§iÒu lÖ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2001, tr.3.