Vai trò, thực trạng của kinh tế tư bản tư nhân, đánh giá kinh tế tư bản tư nhân và một số phương

Lêi nãi ®Çu

Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN vÊn ®Ò

ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®îc ®Æt ra nh mét yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi

nÒnkinh tÕ ViÖt Nam. Kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ mét bé phËn trong c¬ cÊu Êy ®· cã

mét thêi kú bÞ coi lµ ®èi lËp víi kinh tÕ XHCN, v× vËy ph¶i n»m trong diÖn c¶i t¹o

xo¸ bá. Song thùc tiÔn ®· cho thÊy quan niÖm nh vËy lµ cùc ®oan vµ sù xuÊt hiÖn trë

l¹i cña kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thay ®æi bé mÆt cña nÒn

kinh tÕ theo híng tÝch cùc. Cïng víi chñ tr¬ng chuyÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sang

nÒn kinh tÕ thÞ trêng , §¶ng vµ nhµ níc ViÖt Nam ®· ban hµnh nhiÒu chñ tr¬ng,

chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã

kinh tÕ t b¶n t nh©n. Tuy nhiªn, kinh tÕ t b¶n t nh©n, thµnh phÇn kinh tÕ non trÎ cña

níc ta ®ang ph¶i ®èi diÖn víi nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc. NhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp trong

x· h«i, trong chñ tr¬ng chÝnh s¸ch vµ tæ chøc qu¶n lý ®ang lµ trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn

cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy.

NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ®øng tríc nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc míi. C¬

héi ph¸t triÓn rót ng¾n, thùc hiÖn thµnh c«ng CNH, H§H phÊn ®Êu ®a ViÖt Nam vÒ

c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 lµ hiÖn thùc. Tuy nhiªn, ®Ó

thùc hiÖn ®îc môc tiªu nµy ®ßi hái ph¶i cã vèn ®Çu t lín víi sù gi¶i phãng tèi ®a

lùc lîng s¶n xuÊt x· héi. Trong bèi c¶nh c¸c nguån lùc kinh tÕ cña ViÖt Nam cßn

®ang h¹n chÕ, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, cßn kinh tÕ t b¶n t nh©n

nh mét ®éng lùc ph¸t triÓn c¬ b¶n lµ mét híng ®i hoµn toµn ®óng ®¾n. Trong nh÷ng

n¨m võa qua mÆc dï ®· cã bíc ph¸t triÓn tèt, kinh tÕ t b¶n t nh©n ViÖt Nam vÉn cha

thùc sù cã ®îc mét vai trß t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña nã. Bµi viÕt nµy sÏ tËp trung

lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y :

Vai trß, thùc tr¹ng cña kinh tÕ t b¶n t nh©n, ®¸nh gi¸ kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ mét

sè ph¬ng híng gi¶i ph¸p.

Tuy nhiªn, do thêi gian vµ kh«ng gian cã h¹n cho nªn viÖc thu thËp sè liÖu vµ

tµi liÖu vÉn cha ®ù¬c cËp nhËt v× thÕ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt mong b¹n

®äc th«ng c¶m, hoan nghªnh tÊt c¶ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cho ®Ò ¸n.

T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña gi¸o viªn híng dÉn cïng c¸c b¹n

®· gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh lµm ®Ò ¸n.

T¸c gi¶.

1

Ch¬ng I

kh¸i qu¸t chung vÒ kinh tÕ t b¶n t nh©n trong

nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa

I. c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh

híng x· héi chñ nghÜa

1. Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ ,tiÓu chñ.

Kinh tÕ c¸ thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn t h÷u nhá vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ kh¶

n¨ng lao ®éng cña b¶n th©n ngêi lao ®éng.

Kinh tÕ tiÓu chñ còng chÝnh lµ h×nh thøc kinh tÕ dùa trªn t h÷u nhá vÒ t liÖu s¶n

xuÊt nhng cã thuª mín lao ®éng, tuy nhiªn thu nhËp vÉn chñ yÕu dùa vµo søc lao

®éng vµ vèn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh.

Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ ®ang cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong nhiÒu ngµnh nghÒ ë n«ng

th«n vµ thµnh thÞ, cã ®iÒu kiÖn phat huy nhanh tiÒm n¨ng vÒ vèn søc lao ®éng, tay

nghÒ cña tõng gia ®×nh, tõng ngêi lao ®éng. Do ®ã, viÖc më réng s¶n xuÊt, kinh

doanh cña kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ cÇn ®îc khuyÕn khÝch.

HiÖn nay, ë níc ta, thµnh phÇn kinh tÕ nµy phÇn lín ho¹t ®éng díi h×nh thøc hé gia

®×nh, ®ang lµ mét bé phËn ®«ng ®¶o, cã tiÒm n¨ng to lín, cã vÞ trÝ quan träng, l©u

dµi. §èi víi níc ta, cÇn ph¸t triÓn m¹nh mÏ thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Ó võa gãp phÇn

t¹o ra nhiÒu cña c¶i vËt chÊt cho x· héi, võa gi¶i quyÕt nhiÒu viÖc lµm cho ngêi lao

®éng - mét vÊn ®Ò bøc b¸ch hiÖn nay cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Trong nh÷ng n¨m

gÇn ®©y, thµnh phÇn kinh tÕ nµy ph¸t triÓn nhanh chãng trong n«ng l©m ng nghiÖp

vµ th¬ng m¹i, dÞch vô. Nã ®· gãp phÇn quan träng vµo c¸c thµnh tùu kinh tÕ x· héi.

Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy r»ng, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ dï cè g¨ngs ®Õn bao nhiªu

còng kh«ng lo¹i bá ®îc nh÷ng h¹n chÕ vèn cã nh: tÝnh tù ph¸t , manh món, h¹n chÕ

vÒ kü thuËt. Do ®ã §¶ng ta chØ râ: cÇn gióp ®ì kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, gi¶i quyÕt

c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n vÒ vèn, vÒ khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, vÒ thÞ trêng tiªu

thô s¶n phÈm. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX viÕt: “ Nhµ níc t¹o

®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì ®Ó ph¸t triÓn, khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc tæ chøc hîp t¸c tù

nguyÖn, lµm vÖ tinh cho c¸c doanh nghiÖp hoÆc ph¸t triÓn lín h¬n“. Ph¸t triÓn c¸c

lo¹i h×nh th«ng tin víi qui m« phï hîp trªn tõng ®Þa bµn.

2

2. Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n .

Kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ thµnh phÇn kinh tÕ mµ s¶n xuÊt kinh doanh dùa trªn c¬ së

chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét søc lao ®éng lµm

thuª.

Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn nay, thµnh phÇn nµy cã vai

trß ®¸ng kÓ xÐt vÒ ph¬ng diÖn ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt ,x· héi ho¸ s¶n xuÊt còng

nh vÒ ph¬ng diÖn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. §©y còng lµ thµnh phÇn kinh tÕ rÊt

n¨ng ®éng nh¹y bÐn víi kinh tÕ thÞ trêng, do ®ã sÏ cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá

vµo qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ cña ®Êt níc. HiÖn nay, kinh tÕ t b¶n t nh©n bíc ®Çu

cã sù ph¸t triÓn, nhng phÇn lín tËp trung vµo lÜnh vùc th¬ng m¹i, dÞch vô vµ kinh

doanh bÊt ®éng s¶n; ®Çu t vµo s¶n xuÊt con Ýt vµ chñ yÕu quy m« võa vµ nhá .

ChÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta lµ khuyÕn khÝch t b¶n t nh©n bá vèn ®Çu t ph¸t

triÓn s¶n xuÊt, ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña d©n c. Nhµ nøoc b¶o hé quyÒn së h÷u vµ lîi

Ých hîp ph¸p cña hä; xo¸ bá ®Þnh kiÕn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ tÝn dông, vÒ

khoa häc c«ng nghÖ , vÒ ®µo t¹o c¸n bé - cho thµnh phÇn kinh tÕ nµy. Tuy nhiªn,

®©y lµ thµnh phÇn kinh tÕ cã tÝnh tù ph¸t rÊt cao. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn

quèc lÇn thø IX cã ®o¹n viÕt:” KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n t nh©n réng r·i

trong c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt , kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm . T¹o m«i tr￾ßng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch ph¸p lý ®Ó kinh tÕ b¶n t nh©n ph¸t triÓn

trªn nh÷ng ®Þnh híng u tªn cña Nhµ níc , kÓ c¶ ®Çu t ra níc ngoµi ; khuyÕn khÝch

chuyÓn thµnh doanh nghiÖp cæ phÇn , b¸n cæ phiÕu cho ngêi lao ®éng , liªn doanh ,

liªn kÕt víi nhau, víi kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ nhµ níc , x©y dùng quan hÖ tèt víi

chñ doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng .

II . C¸c lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh c¬ b¶n .

1. Doanh nghiÖp t nh©n .

Doanh nghiÖp t nh©n lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch

nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

Doanh nghiÖp t nh©n lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh do mét c¸ nh©n bá vèn ra thµnh lËp

lµm chñ. C¸ nh©n nµy võa lµ chñ së h÷u, võa lµ ngêi sö dông tµi s¶n, ®ång thêi còng

lµ ngêi qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Th«ng thêng chñ doanh nghiÖp lµ

gi¸m ®èc, trùc tiÕp tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nhng còng

3

cã trêng hîp v× nh÷ng lÝ do cÇn thiÕt, chñ doanh nghiÖp kh«ng trùc tiÕp ®iÒu hµnh

ho¹t ®éng kinh doanh mµ thuª ngêi kh¸c lµm gi¸m ®èc. Nhng dï trùc tiÕp hay gi¸n

tiÕp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, chñ doanh nghiÖp

t nh©n qu¶n lý vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm kh«ng cã sù ph©n chia rñi ro víi ai

Chñ doanh nghiÖp t nh©n chÞu tr¸ch nhiªm v« h¹n vÒ c¸c kho¶n nî trong kinh

doanh cña doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nÕu lµm

¨n ph¸t ®¹t thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn, chñ doanh nghiÖp ®îc hëng toµn bé sè lîi ®ã.

Ngîc l¹i, nÕu gÆp rñi ro hay kinh doanh bÞ thua lç, hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng

chÝnh tµi s¶n cña doanh nghiÖp.

2. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.

C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ doanh nghiÖp cã kh«ng qu¸ 50 thµnh viªn gãp vèn

thµnh lËp c«ng ty chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty b»ng tµi s¶n

cña m×nh.

C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã thÓ chØ cã mét thµnh viªn.

C«ng ty chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vôtµi s¶n kh¸c cña c«ng

ty b»ng tµi s¶n cña m×nh (tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n). Thµnh viªn c«ng ty chÞu tr¸ch

nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghiac vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè

vèn ®· cam kÕt gãp vµo c«ng ty. §èi víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh

viªn th× chñ së h÷u c«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vô tµi

s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®· cam kÕt gãp vµo c«ng ty. Nh vËy,

trong c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã sù ph©n t¸ch tµi s¶n: tµi s¶n cña c«ng ty vµ tµi

s¶n cña thµnh viªn. Nguyªn t¾c ph©n t¸ch ®îc ¸p dông trong mäi quan hÖ tµi s¶n,

nî nÇn vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty.

C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n kh«ng ®îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phiÕu ra c«ng chóng

®Ó c«ng khai huy ®éng vèn. ViÖc chuyÓn nhîng vèn gãp cña thµnh viªn c«ng ty

tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tríc hÕt ph¶i u tiªn cho c¸c thµnh viªn kh¸c cña c«ng ty. ChØ

®îc chuyÓn nhîng cho ngêi kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn c«ng ty nÕu c¸c thµnh viªn

cßn l¹i cña c«ng ty kh«ng mua hoÆc kh«ng mua hÕt. §èi víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm

h÷u h¹n mét thµnh viªn th× chñ së h÷u c«ng ty ã quyÒn chuyÓn nhîng toµn bé hoÆc

mét phÇn vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty cho tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c.

3. C«ng ty cæ phÇn .

4