Vài nét về nguồn gốc người Tày ở Cao Bằng

Nguyễn Thị Hải Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 84(08): 17 - 22

17

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

VÀI NÉT VỀ NGUỒN GỐC NGƯỜI TÀY Ở CAO BẰNG

Nguyễn Thị Hải*

Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Dân tộc Tày còn có tên gọi là “Tày Đeng” hoặc Thổ. Họ là cư dân sinh sống lâu đời ở khu vực

miền núi phía Bắc nước ta, trong đó có Cao Bằng. Trải qua quá trình lịch sử, với nhiều biến động

chính trị, bên cạnh những dòng họ Tày bản địa, lớp cư dân Tày mới đã xuất hiện. Trong Cao Bằng

tạp chí nhật tập, Bế Huỳnh đã chia người Thổ (người Tày) thành bốn loại là Thổ ty (con cháu

công thần triều Lê được phân phong thế tập cai quản ở đây), Phụ Đạo (người Tày bản địa được

triều đình phong làm phụ đạo), Thổ trước (dân Tày bản địa) và Biến Thổ (người ở dưới đồng bằng

hoặc đi việc vua, đi dạy học mà tới, dân tứ xứ đến buôn bán cùng con cháu bề tôi nhà Mạc, những

người phò giúp Tây Sơn an trí ở đây …) [5, 2].

Từ khoá: Dân tộc Tày, Cao Bằng, An Dương Vương, Văn hoá, Thổ ty

NGƯỜI TÀY GỐC*

Ngày nay, người Tày Cao Bằng còn lưu truyền

câu chuyện truyền thuyết “Pú Luông Quân” - kể

về cuộc sống nguyên thuỷ của người Tày cổ ở

địa phương. Cao Bằng là nơi sinh sống của cặp

trai gái đầu tiên Báo Luông (trai to) và Sao Cải

(gái lớn), nói cách khác, đó là nơi phát tích của

người Tày cổ. Họ gặp nhau, lấy nhau và chung

sống trong Ngườm Ngả (tức Ngườm Bốc) –

một hang cạn gần mỏ nước ở Bản Nưa, xã

Hồng Việt, huyện Hòa An ngày nay. Trải qua

quá trình lao động, họ đã tìm ra lửa, phát minh

ra nghề nông trồng lúa nước, thuần dưỡng và

chăn nuôi gia súc. Khi nông nghiệp phát triển,

họ bắt đầu chuyển xuống ở gần những cánh

đồng. Quá trình ấy gắn liền với những địa danh

Tày cổ của Hòa An như Nà Đuốc, Nà Loòng,

Nà Niền, Nà Mỏ, Vỏ Má, Lậu Pất, Khau Ma,

Nà Vài, Nà Mò, Chông Mu …[7]. Đặc biệt, qua

nghiên cứu địa danh cho thấy, trừ tên huyện, xã

là âm Hán - Việt được hình thành trong giai

đoạn lịch sử sau, thì toàn bộ tên xóm, bản, sông,

suối, núi, đồi … đều là tiếng Tày. Điều đó

chứng tỏ Cao Bằng là nơi cư trú lâu đời và liên

tục của các tộc người thuộc nhóm ngôn ngữ

Tày – Thái.

Cốt lõi lịch sử của truyền thuyết “Pú Luông

Quân” phần nào được chứng minh qua những

thành tựu khảo cổ học ở Cao Bằng. Các nhà

*

Tel: 0986938872; Email: [email protected]

khảo cổ đã tìm thấy ở Cao Bằng nhiều di tích

thuộc thời đại đồ đá. Mặc dù chưa phát hiện

được hiện vật của giai đoạn sơ kỳ đá cũ nhưng

các nhà khảo cổ đã khẳng định ở Cao Bằng có

trầm tích và hóa thạch thuộc giai đoạn trung kỳ

Cánh tân ở Ngườm Phja Khóa (huyện Thạch

An) và hang Phja Phủ (huyện Trùng Khánh).

Tiếp đó là các di tích thuộc thời kỳ văn hóa Sơn

Vi như Ngườm Xe, mái đá Bản Giã, mái đá

Ngườm Càng, hang Ngườm Nhù (huyện Trùng

Khánh), Ngườm Phà Kình, Pó Piúc (huyện Hòa

An) …; rồi văn hóa Hòa Bình – Bắc Sơn như

hang Ngườm Càng (Thông Nông), hang

Ngườm Bốc (Hòa An). Tại Ngườm Bốc –

tương truyền là nơi ở của hai vợ chồng Báo

Luông và Sao Cải - các nhà khảo cổ học đào

thám sát, thu được khối trầm tích Cácbonnat

Canxi có chứa hóa thạch động vật, vỏ ốc suối

khá lớn và 11 hiện vật bằng đá (4 công cụ chặt

thô, 2 nạo cắt, 2 chày nghiền, 3 cuội nguyên

liệu). Đây là một di tích cư trú của người

nguyên thủy sống vào giai đoạn chuyển tiếp

giữa thời đại đá cũ và đá mới, cách ngày nay

khoảng 10.000 năm, tương đương với giai đoạn

văn hóa Hòa Bình sớm [2, 79-80]. Ở hang Thần

(Thông Nông), các nhà khảo cổ còn tìm thấy

dấu vết của một di cốt không còn nguyên vẹn

của người thời cổ. Sau khi phân tích lớp trầm

tích, nội dung tầng văn hóa và nghi thức táng,

nhà khảo cổ học Trình Năng Chung đã xếp

hang Thần vào nền văn hóa Bắc Sơn có niên đại

sơ kỳ đá mới [1, 83]. Những vết tích thời đại đá