VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ NHO GIÁO .DOC

1. §Æt vÊn ®Ò :

Trong lÞch sö ph¸t triÓn hµng mÊy ngh×n n¨m cña v¨n ho¸ truyÒn thèng

Trung Quèc, Nho - §¹o - PhËt, lu«n lu«n lµ nh÷ng dßng t tëng chñ yÕu. Cïng

víi sù ph¸t triÓn ®ã, Nho - §¹o - PhËt lu«n lu«n ®ång hµnh, lu«n hÊp thô ,hç trî

vµ bæ xung cho nhau, vµ ®iÒu ®ã cã ®ãng gãp rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña

v¨n ho¸ Trung Quèc vµ gi¸n tiÕp ¶nh hëng tíi v¨n ho¸ ViÖt Nam .VÒ sù ®ãng

gãp ®ã, §¹o gia vµ Nho gia cã nh÷ng nÐt ®Æc thï. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò mµ

chóng t«i muèn ®i s©u t×m hiÓu.

§iÒu ®Çu tiªn cÇn nãi râ ®ã lµ triÕt häc nh©n sinh §¹o gia - nÕu kh«ng më

vÊn ®Ò tõ gãc ®é nµy th× khã lý gi¶i cho râ rµng gi¸ trÞ lÞch sö cña t tëng §¹o

gia. Bëi v×, h¹t nh©n cña t tëng §¹o gia do L·o Tö s¸ng t¹o chÝnh lµ triÕt häc

nh©n sinh. “Sù ph¸t triÓn cña toµn bé hÖ thèng triÕt häc L·o Tö lµ tõ Vò trô luËn

ph¸t triÓn ®Õn nh©n sinh luËn, råi l¹i tõ nh©n sinh luËn ®Õn chÝnh trÞ luËn. Nhng

nÕu chóng ta t×m hiÓu ®éng c¬ ch©n chÝnh cña t tëng L·o Tö th× chóng ta hiÓu

r»ng “ h×nh thîng häc” cña L·o Tö ®îc x©y dùng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nh©n sinh

vµ chÝnh trÞ ( TrÇn Cæ ¦ng-“ L·o Tö”, chó dÞch vµ phª b×nh). Cßn ®èi víi triÕt

häc nh©n sinh Nho gia, chóng t«i chØ ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh nh©n ®¹o chñ nghÜa.

Cã thÓ nãi chñ nghÜa nh©n ®¹o cã néi dung ph¸t triÓn qua nhiÒu chÆng kh¸c

nhau,vµ cho ®Õn nay,vÒ mÆt lÝ luËn,néi dung cña kh¸i niÖm nµy vÉn cßn ®ang di

®éng. C¨n cø vµo lÝ luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña chñ nghÜa duy vËt lÞch

sö ,mµ ngêi ta ®Þnh tªn cho c¸c lo¹i chñ nghÜa nh©n ®¹o kh¸c nhau. Nhng xÐt vÒ

logic, ta cã thÓ nãi chñ nghÜa nh©n ®¹o tËp trung chÝnh kiÕn trong ý tëng “tÊt c¶

v× h¹nh phóc cña con ngêi ,loµi ngêi”. §ã còng lµ lÝ tëng chÝnh trÞ x· héi , lÝ t￾ëng ®¹o ®øc cao c¶ mµ chóng ta ®ang ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn ...Bëi lÏ, Nho gi¸o

trong toµn bé sù trêng tån cña m×nh ,®· t×m ra mét ®iÓm tùa vÒ logic v« cïng

kh«n khÐo ,®ã lµ lÏ ph¶i th«ng thêng. Nh Hengel ®· tõng nhËn xÐt ,lÏ ph¶i

th«ng thêng bao giê còng ®Çy m©u thuÉn ,võa hµm chøa nh÷ng yÕu tè l¬ng tri

,võa ph¶n ¸nh nh÷ng “thµnh kiÕn cña mäi thêi ®¹i ” .ChÝnh lµ nhê viÖc biÕn

1

nh÷ng nguyªn t¾c cña häc thuyÕt thµnh lÏ ph¶i th«ng thêng ,thµnh ch©n lÝ øng

dông ,mµ Nho gi¸o lu«n t×m ®îc sù ®ång t×nh ,chia sÎ cña mét ®a sè thiÕu nhËn

thøc triÖt ®Ó.

Chñ nghÜa nh©n ®¹o lµ mét trong nh÷ng néi dung lín nhÊt trong toµn bé sù

ph¸t triÓn cña lÞch sö loµi ngêi .LÏ dÜ nhiªn nã trë thµnh mét trong nh÷ng thíc

®o chiÒu kÝch thùc sù cña tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi .Bµn vÒ chñ nghÜa nh©n ®¹o

trong Nho gi¸o ,chóng ta cã thÓ thÊy cã mét chñ ®Ò dÆc biÖt quan träng ,lu«n

lu«n t¬ng tùu lu hµnh ,®ã lµ nh©n nghÜa .Nh©n nghÜa lµ mét néi dung cèt tö cña

b¶n th©n Nho gi¸o...

Cho ®Õn nay,c¸ch hiÓu néi dung cña Nh©n nghÜa vÉn cßn lµ ®iÒu ®ang

tranh luËn .Cã ý kiÕn cho Nh©n nghÜa cña Nho gi¸o t¬ng ®¬ng víi nh©n ®¹o,chñ

nghÜa nh©n ®¹o .B¶o vÖ cho ý kiÕn nµy ,ngêi ta dÉn nh÷ng ý kiÕn cña c¸c bËc

khai s¸ng ra ®¹o Nho ,®Æc biÖt ý kiÕn cña Khæng tö “Nh©n gi¶ ¸i nh©n”.Cã

nhiÒu nhµ §«ng ph¬ng häc thËm chÝ gäi Khæng tö lµ ngêi “ph¸t hiÖn ra con ng￾êi ”.Còng cã nhiÒu ý kiÕn ,ngîc l¹i ,coi nh©n nghÜa lµ lêi lÏ mÞ d©n cña giai cÊp

thèng trÞ phong kiÕn ,che ®Ëy thùc chÊt d· man tµn b¹o .Ngêi ta còng nãi ®Õn

tÝnh h¹n chÕ cña néi dung Nh©n nghÜa ®¬ng thêi víi Khæng - M¹nh ,vµ c¶ vÒ

sau-Nh©n nghÜa liªn tôc bÞ phª ph¸n ,díi nhiÒu gãc ®é

Vµi NÐt Kh¸i Qu¸t vÒ Nho gi¸o :

2.1 Nho gi¸o :

Lµ häc thuyÕt thuéc lo¹i phøc t¹p nhÊt trong lÞch sö t duy nh©n lo¹i, ®ång

thêi nã còng cã mét vËn mÖnh lÞch sö l©u dµi nhÊt .Nã lµ ý thøc hÖ chø kh«ng

ph¶i lµ mét t«n gi¸o nh mét sè ngêi xa nay lÇm tëng.Vµ trong lÞch sö cha cã ý

thøc hÖ nµo tån t¹i l©u nh vËy.

Tríc khi Khæng Tö xuÊt hiÖn ,Nho gi¸o ®· tån t¹i díi d¹ng ph©n t¸n(tøc lµ

tríc thêi Khæng Tö 700 n¨m).Nho gi¸o xuÊt hiÖn Tam hoµng ®Õ ( Nhµ H¹ - Th-

¬ng - Chu ) cho ®Õn nay ®· tr¶i qua nh÷ng bíc th¨ng trÇm cña gÇn 3000 n¨m

2