Ước lượng rủi ro tăng chi phí trong các dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách tại Thành phố Hồ Chí Minh bằng BBNS

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN THẾ HUY

ƯỚC LƯỢNG RỦI RO TĂNG CHI PHÍ TRONG CÁC

DỰ ÁN XÂY DỰNG SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH

TẠI TP. HCM BẰNG BBNs

LUẬN VĂN THẠC SỸ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH DÂN DỤNG VÀ

CÔNG NGHIỆP

TP. Hoà Chí Minh, năm 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN THẾ HUY

ƯỚC LƯỢNG RỦI RO TĂNG CHI PHÍ TRONG CÁC

DỰ ÁN XÂY DỰNG SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH

TẠI TP. HCM BẰNG BBNs

Chuyên ngành : Xây dựng Công trình dân dụng và Công nghiệp

Ma số chuyên ng ̃ ành : 60 58 02 08

LUẬN VĂN THẠC SỸ XÂY DỰNG

Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc

Phó giáo sư, Tiến sĩ Lưu Trường Văn

TP. Hoà Chí Minh, năm 2016

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP HCM CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHIÃ VIỆT NAM

KHOA ĐÀO TẠO SĐH Độc Lập - Tự Do - Hạnh Phúc

---------------- ---o0o---

Tp. HCM, ngày … tháng … năm 2016

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ và tên học viên: NGUYỄN VĂN THẾ HUY Phái: Nam

Ngày, tháng, năm sinh: 24/04/1988 Nơi sinh: QUẢNG NAM

Chuyên ngành: Xây Dựng Dân Dụng – Công Nghiệp MSHV: ……………

Khóa: 2012

1- TÊN ĐỀ TÀI:

ƯỚC LƯỢNG RỦI RO TĂNG CHI PHÍ TRONG CÁC DỰ ÁN XÂY DỰNG SỬ

DỤNG VỐN NGÂN SÁCH TẠI TP. HCM BẰNG BBNS

2- NHIỆM VỤ LUẬN VĂN:

- Tìm hiểu cơ sở lý thuyết về tăng chi phí, khảo sát các yêu tố tăng chi phí trong các

dự án sử dụng vốn ngân sách tại TP.HCM. Đánh giá quan điểm của 03 bên tham gia

chính trong dự án về vấn đề tăng chi phí.

- Khảo sát và phân tích các mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến việc tăng chi

phí trong các dự án sử dụng vốn ngân sách từ đó xây dựng mô hình nghiên cứu sử

dụng BBNS.

- Khảo sát một số kỹ sư từng tham gia 03 dự án cụ thể để đưa dữ liệu vào mô hình

BBN nhằm kiểm chứng mô hình với thực tế.

- Đánh giá độ phù hợp của mô hình và đưa ra các khuyến nghị nhằm hạn tăng độ

chính xác và hiệu quả của mô hình.

3- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ : …………

4- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ : …………..

5- HỌ VÀ TÊN CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: PGS, TS. LƯU TRƯỜNG VĂN

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CN BỘ MÔN

PGS, TS. Lưu Trường Văn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng luận văn này với tên đề tài “Ước lượng rủi ro tăng chi phí

trong các dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách tại TP. HCM bằng BBNS ” là bài nghiên

cứu của cá nhân dưới sự hướng dẫn khoa học của Phó giáo sư, tiến sĩ Lưu Trường Văn

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan

rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc được

sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm hoăc nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận ̣

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại

học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2016

Học viên

Nguyễn Văn Thế Huy

ii

LỜI CẢM ƠN

Đầu tiên, tôi xin chân thành gởi lời cảm ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học

PGS, TS. Lưu Trường Văn. Thầy đã luôn luôn tận tâm hướng dẫn, động viên, tạo mọi

điều kiện cho tôi được học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài tại Trường Đại Học Mở

TP.HCM. Những chỉ dẫn của Thầy không chỉ là những kiến thức khoa học quý báu giúp

tôi hoàn thành luận văn mà Thầy còn giúp tôi rất nhiều về khả năng tư duy khoa học. Bên

cạnh đó, Thầy cũng là người luôn hết mực chăm lo và vun xén cho tôi trong định hướng

cuộc sống, cách đối nhân và đức tính của một con người nghiên cứu học thuật chân chính.

Tôi cũng xin được gởi lời cảm ơn chân thành đến các Thầy, Cô đã và đang giảng dạy

chương trình Sau đại học nghành Xây dựng dân dụng khóa II - Đại học Mở đã truyền đạt

cho tôi những kiến thức khoa học. Đồng thời cũng cảm ơn đến các bạn học viên đã chia sẻ

và trao đổi kiến thức bổ ích trong suốt thời gian qua.

Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn tất cả những người thân, gia đình và bạn bè đã

luôn gắn bó cùng tôi, không ngừng khuyến khích tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên

cứu khoa học và thực hiện đề tài này.

Tôi xin chân thành cảm ơn !

iii

TÓM TẮT

Việc thực hiện dự án là một quá trình cực kỳ phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp hiệu quả

giữa các bên tham gia dự án. Với thực trạng như hiện nay, việc tăng chi phí xảy ra thường

xuyên ở nhiều dự án, trên tất cả các lĩnh vực với quy mô và đặc điểm khác nhau. Với lý do

đó, luận văn đã lựa chọn sử dụng công cụ BBNs (Bayesian Belief Networks) để thiết lập

một mô hình ước lượng rủi ro tăng chi phí của một số dự án xây dựng sử dụng vốn ngân

sách trên địa bàn TP. HCM. Luận văn đã tổng hợp được 87 yếu tố gây ảnh hưởng đến việc

tăng chi phí trong các dự án xây dựng dựa trên những nghiên cứu trước đây có liên quan

đến việc tăng chi phí. Tiến hành khảo sát 104 kỹ sư, chuyên gia làm việc tại các dự án xây

dựng, nghiên cứu đã xếp hạng được 16 yếu tố gây ảnh hưởng đến việc tăng chi phí. Tiến

hành khảo sát các mối quan hệ giữa 16 yếu tố vừa xác định và biến tăng chi phí của dự án,

bài viết đã xây dựng một mô hình định lượng rủi ro tăng chi phí dựa trên lý thuyết xác suất

thống kê với công thức Bayes là nền tảng. Để kiểm chứng độ phù hợp của mô hình, nghiên

cứu đã tiến hành khảo sát các kỹ sư, chuyên gia làm việc trong 03 dự án sử dụng vốn ngân

sách cụ thể. Kết quả phân tích cho thấy mô hình có thể áp dụng được trong thực tế để phục

vụ cho việc quản lý rủi ro của từng dự án riêng biệt. Ngoài ra, nghiên cứu còn đề cập đến

góc nhìn của 03 bên chính tham gia vào dự án đồng thời phân tích độ nhạy của một số yếu

tố gây ảnh hưởng đến việc tăng chi phí trong các dự án sử dụng vốn ngân sách, điều này

giúp cho nhà quản lý có thể lường trước và kiểm soát được vấn đề tăng chi phí của dự án

và đưa ra những quyết định phù hợp.

ƯỚC LƯỢNG RỦI RO TĂNG CHI PHÍ TRONG CÁC DỰ ÁN XÂY DỰNG SỬ

DỤNG VỐN NGÂN SÁCH TẠI TP. HCM BẰNG BBNs

MỤC LỤC

CHƯƠNG 1 ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................................. 1

1.1 Bối cảnh nghiên cứu ...................................................................................................................... 1

1.2 Vấn đề nghiên cứu ......................................................................................................................... 1

1.3 Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................................ 2

1.4 Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................................................... 2

1.5 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 2

1.5.1 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................................... 2

1.5.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................................... 2

1.6 Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu ................................................................................................ 3

1.7 Kết cấu bài luận văn ...................................................................................................................... 3

CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN .................................................................................................................. 5

2.1 Cơ sở lý thuyết ............................................................................................................................... 5

2.1.1 Các định nghĩa, khái niệm .................................................................................................... 5

2.1.1.1 Khái niệm dự án đầu tư xây dựng ....................................................................................... 5

2.1.1.2 Khái niệm về ngân sách nhà nước ....................................................................................... 6

2.1.1.3 Khái niệm về tổng mức đầu tư xây dựng ............................................................................ 6

2.1.1.4 Kiểm soát chi phí dự án ........................................................................................................ 6

2.1.1.5 Quản lý rủi ro ........................................................................................................................ 7

2.1.2 Giới thiệu về mạng Bayesian Belief Networks (BBNs) ....................................................... 8

2.1.3 Tóm tắt các nghiên cứu trước .............................................................................................. 8

2.1.3.1 Nghiên cứu trong nước ......................................................................................................... 9

2.1.3.2 Nghiên cứu nước ngoài ....................................................................................................... 12

2.2 Tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến việc tăng chi phí từ các nghiên cứu trước................... 19

2.3 Nhận xét ....................................................................................................................................... 29

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................ 30

3.1 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................................ 30

3.1.1 Nghiên cứu sơ bộ được tiến hành bằng phương pháp định tính ..................................... 30

Formatted: Justified, Line spacing: 1,5 lines, Tab stops:

1,34", Left

3.1.2 Nghiên cứu chính thức được thực hiện bằng phương pháp định lượng ......................... 31

3.1.2.1 Xác định mối quan hệ nhân quả giữa các yếu tố .............................................................. 31

3.1.2.2 Thiết lập mô hình định lượng rủi ro phát sinh chi phí..................................................... 31

3.1.2.3 Ước lượng bằng xác suất cho các mối quan hệ ................................................................. 31

3.2 Quy trình nghiên cứu .................................................................................................................. 31

3.3 Thang đo được sử dụng trong nghiên cứu ................................................................................ 33

3.4 Xử lý và phân tích dữ liệu ........................................................................................................... 34

3.4.1 Thu thập dữ liệu .................................................................................................................. 34

3.4.1.1 Xác định kích cỡ mẫu .......................................................................................................... 34

3.4.1.2 Cách thức lấy mẫu ............................................................................................................... 35

3.4.2 Đánh giá độ tin cậy thang đo bằng Cronbach’s Alpha .................................................... 35

3.4.3 Sắp xếp thứ hạng bằng MEAN ........................................................................................... 35

3.4.4 Ước lượng rủi ro bằng BBNs .............................................................................................. 35

3.4.4.1 Công thức Bayes .................................................................................................................. 35

3.4.4.2 Cách xây dựng một mô hình BBNs .................................................................................... 36

CHƯƠNG 4 THIẾT LẬP MÔ HÌNH ................................................................................................ 37

4.1 Khảo sát các yêu tố ảnh hưởng đến việc tăng chi phí .............................................................. 37

4.1.1 Thiết kế bảng câu hỏi .............................................................................................................. 37

4.1.2 Nội dung bảng hỏi .................................................................................................................... 38

4.1.2.1 Giới thiệu chung .................................................................................................................. 38

4.1.2.2 Hướng dẫn trả lời ................................................................................................................ 38

4.1.2.3 Bảng tổng hợp các yếu tố khảo sát ..................................................................................... 39

4.1.2.4 Thông tin chung ................................................................................................................... 41

4.1.3 Cách thức lấy mẫu ................................................................................................................... 42

4.1.4 Các công cụ dùng để phân tích ............................................................................................... 43

4.1.5 Phân tích số liệu thu thập ....................................................................................................... 43

4.1.5.1 Thống kê mô tả .................................................................................................................... 43

4.1.5.2 Kiểm định thang đo ............................................................................................................. 48

4.1.5.3 Xếp hạng các yếu tố ảnh hưởng mạnh nhất ...................................................................... 50

4.1.5.4 Phân tích góc nhìn giữa 03 bên chính tham gia dự án ..................................................... 51

4.2 Khảo sát mối quan hệ nhân quả giữa các yếu tố ...................................................................... 53

4.2.1 Thiết kế bảng hỏi ..................................................................................................................... 53

4.2.2 Nội dung bảng hỏi .................................................................................................................... 54

4.2.3 Cách thức lấy mẫu ................................................................................................................... 56

4.2.4 Công cụ phân tích .................................................................................................................... 57

4.2.5 Phân tích số liệu thu thập ....................................................................................................... 57

4.2.5.1 Mã hóa dữ liệu ..................................................................................................................... 57

4.2.5.2 Xếp hạng mối quan hệ ......................................................................................................... 58

4.2.5.3 Loại bỏ các mối quan hệ không cần thiết .......................................................................... 61

4.3 Xây dựng mô hình BBNs ............................................................................................................ 61

CHƯƠNG 5 KIỂM CHỨNG MÔ HÌNH .......................................................................................... 63

5.1 Thách thức trong phương pháp phân tích rủi ro dự án .......................................................... 63

5.2 Giới thiệu về các công trình áp dụng ......................................................................................... 63

5.2.1 Dự án A Trung tâm thông tin thư viện cơ sở 2 - Trường đại học Luật thành phố Hồ Chí

Minh; 63

5.2.2 Dự án B Khối hành chính hiệu bộ - Trường Đại học Mở TP. HCM .................................. 64

5.2.3 Dự án C Khối giảng đường và hội trường đa năng tại cơ sở 2 - Trường Đại học Luật

thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................................................... 64

5.3 Kiểm chứng mô hình ................................................................................................................... 65

5.3.1 Trạng thái của các biến rủi ro ................................................................................................ 65

5.3.2 Xây dựng bảng khảo sát xác suất có điều kiện giữa các biến .............................................. 66

5.3.3 Xử lý dữ liệu để đưa vào mô hình .......................................................................................... 66

5.3.4 Kết quả của BBNs .................................................................................................................... 67

5.3.4.1 Bảng dữ liệu xác xuất có điều kiện của một số biến ......................................................... 67

5.3.4.2 Kết quả đánh giá rủi ro tăng chi phí .................................................................................. 69

5.3.5 Phân tích kết quả tính toán..................................................................................................... 71

5.3.6 Phân tích độ nhạy .................................................................................................................... 73

5.3.6.1 Phân tích độ nhạy yếu tố "Quản lý yếu kém của nhà thầu" đối với dự án C .................... 73

5.3.6.2 Phân tích độ nhạy yếu tố "Chậm tiến độ" đối với dự án A ............................................. 75

5.3.7 So sánh thực tế ......................................................................................................................... 77

6 CHƯƠNG 6 KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ ..................................................................................... 78

6.1 Kết luận ........................................................................................................................................ 78

6.2 Khuyến nghị ................................................................................................................................. 79

DANH MỤC BẢNG BIỂU

CHƯƠNG II

Bảng 2. 1So sánh các nguyên nhân gây tăng chi phí của dự án ............................................................. 9

Bảng 2. 2Trách nhiệm và các thể loại của việc tăng chi phí ................................................................ 13

Bảng 2. 3 Xếp hạng các yếu tố gây ảnh hưởng đến chi phí của dự án ........ Error! Bookmark not defined.

Bảng 2. 4Các biện pháp để hạn chế việc thay đổi thiết kế ................................................................... 15

Bảng 2. 5Một số yếu tố liên quan đến hiệu suất chi phí ....................................................................... 16

Bảng 2. 6Phân lọai nguyên nhân theo giai đoạn xuất hiện .................................................................. 17

Bảng 2. 7Tần số xảy ra các yếu tố trong mỗi giai đoạn ........................................................................ 19

CHƯƠNG IV

Bảng 4. 1Bảng tổng hợp các yếu tố khảo sát ........................................................................................ 39

Bảng 4. 2Thống kê cách thức lấy mẫu .................................................................................................. 42

Bảng 4. 3 Tỷ lệ các bên tham gia dự án trả lời khảo sát ...................................................................... 43

Bảng 4. 4Tỷ lệ số dự án đã tham gia của người được phỏng vấn ........................................................ 44

Bảng 4. 5Tổng mức đầu tư của dự án đã tham gia .............................................................................. 45

Bảng 4. 6Đơn vị làm việc của người được phỏng vấn .......................................................................... 45

Bảng 4. 7Chức danh hiện tại của người được phỏng vấn .................................................................... 46

Bảng 4. 8Lĩnh vực dự án đã tham gia của người được phỏng vấn ...................................................... 47

Bảng 4. 9Thời gian công tác trong ngành xây dựng của người được phỏng vấn ................................ 47

Bảng 4. 10Kiểm định Cronbach’s Alpha .............................................................................................. 49

Bảng 4. 11Xếp hạng các yếu tố ............................................................................................................. 50

Bảng 4. 12So sánh quan điểm của 03 bên chính tham gia dự án ......................................................... 51

Bảng 4. 13Mô tả các yếu tố tăng chi phí ............................................................................................... 54

Bảng 4. 14Mã hóa các biến ................................................................................................................... 57

Bảng 4. 15Mã hóa các mối quan hệ ...................................................................................................... 58

Bảng 4. 16Xếp hạng các mối quan hệ ................................................................................................... 59

CHƯƠNG V

Bảng 5. 1Năng lực, kinh nghiệm của đơn vị tư vấn thiết kế ................................................................ 67

Bảng 5. 2Sự phối hợp giữa các bên ....................................................................................................... 67

Bảng 5. 3 Thay đổi thiết kế ................................................................................................................... 68

Bảng 5. 4Giá cả thị trường nhiều biến động......................................................................................... 68

Bảng 5. 5Thiếu vật tư, nhân công ......................................................................................................... 68

Bảng 5. 6Chậm tiến độ .......................................................................................................................... 68

Bảng 5. 7Bổ sung công năng, tính năng của công trình ....................................................................... 69

Bảng 5. 8Sai sót trong thiết kế, dự toán ................................................................................................ 69

Bảng 5. 9Thay đổi thiết kế .................................................................................................................... 69

Bảng 5. 10Kết quả phân tích độ nhạy của biến rủi ro "Quản lý yếu kém của nhà thầu" .................. 75

Bảng 5. 11Kết quả phân tích độ nhạy của biến rủi ro "Chậm tiến độ" đối với dự án A .................... 77

Bảng 5. 12Kết quả đánh giá rủi ro của 03 dự án bằng BBNs .............................................................. 77