Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc dạy – học những yếu tố hình học và đo đại lượng hình học trong môn toán ở tiểu học.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA TIỂU HỌC

----------

TRẦN THỊ KIM YẾN

Ứng dụng công nghệ thông tin trong việc dạy

học những yếu tố hình học và đo đại lượng hình

học trong môn Toán ở Tiểu học

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SƯ PHẠM TIỂU HỌC

2

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên em xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn và kính trọng sâu sắc tới cô

giáo Mã Thanh Thủy - giảng viên bộ môn Toán học, khoa Giáo dục Tiểu học – Mầm

non, trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng – người đã tận tình chỉ dẫn em trong

suốt tiến trình thực hiện và hoàn thành khóa luận. Cô đã hướng dẫn em mở ra một cái

nhìn vô cùng bổ ích và thiết thực, bổ sung kiến thức cho em, để em có một hình dung

và ý tưởng xây dựng đề tài khóa luận một cách không quá khó khăn đồng thời tạo mọi

điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình thực hiện đề tài. Cùng với sự nhiệt tình chỉ

bảo của cô lúc em học tập và nghiên cứu đề tài này, em đã học hỏi được rất nhiều ở cô.

Em cũng xin gởi lời cảm ơn và sự kính trọng của em đối với các thầy cô trong khoa

Giáo dục Tiểu học – Mầm non, các bạn trong tập thể lớp 09STH2; Ban giám hiệu, các

thầy cô và các em học sinh trường Tiểu học Trần Cao Vân đã tạo điều kiện thuận lợi và

giúp đỡ em rất nhiều trong việc thực hiện đề tài khóa luận này.

Em xin chân thành cảm ơn.

3

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Cùng với sự phát triển của đất nước, nền giáo dục Việt Nam nói chung và giáo

dục Tiểu học nói riêng trong những năm qua đã có những bước phát triển đáng kể. Tuy

nhiên, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thời kì mới – thời kì công nghiệp hóa,

hiện đại hóa đất nước, đòi hỏi việc giáo dục cần có sự đổi mới toàn diện và sâu sắc.

Xã hội luôn công nhận những nỗ lực, những cố gắng to lớn trong sự nghiệp giáo

dục thế hệ trẻ cũng như những đóng góp cho ngành giáo dục – đào tạo của những

người thầy, người cô. Tuy nhiên trong ngành vẫn còn nhiều tồn tại, trong đó là tình

trạng lạc hậu về phương pháp cũng như phương tiện dạy học. Tình trạng này khiến

giáo dục chưa đáp ứng được nhu cầu đào tạo ra những người lao động mới, năng động,

linh hoạt và sáng tạo để phù hợp với làn sóng đổi mới kinh tế và xã hội hiên nay. Vì

vậy một trong những giải pháp quan trọng là nhanh chóng đổi mới phương pháp dạy

học, đặc biệt là ở cấp Tiểu học.

Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động

sáng tạo của học sinh (phương pháp dạy học tích cực) là cấp thiết hiện nay, với một

công cụ hỗ trợ đắc lực là công nghệ thông tin.

Công nghệ thông tin là một lĩnh vực đột phá có vai trò thúc đẩy phát triển kinh

tế và xã hội, nâng cao chất lượng trong cuộc sống, đảm bảo an ninh quốc phòng và khả

năng đi trước đón đầu để thúc đẩy mạnh mẽ công nghệ hóa – hiện đại hóa đất nước.

Đối với giáo dục, ứng dụng công nghệ thông tin có tác động mạnh làm thay đổi

phương pháp, phương thức dạy học phù hợp với yêu cầu của hội nhập quốc tế.

Để đạt được mục tiêu đó, những năm gần đây, với việc sử dụng công nghệ thông

tin để công nghệ hóa quá trình dạy học đã trở thành một xu thế phát triển mạnh mẽ ở

các nhà trường. Đây là một phương tiện dạy học hiện đại, hữu ích và hiệu quả trong

dạy học nói chung và trong dạy học môn Toán Tiểu học nói riêng.

Bộ môn Toán ở chương trình Tiểu học là một bộ môn có vị trí khá quan trọng.

Đặc biệt những kiến thức về hình học, các đại lượng, các đơn vị đo..là những kiến thức

4

có rất nhiều ứng dụng trong đời sống hằng ngày. Đây là lĩnh vực có tính thực tiễn rất

lớn: khả năng nhận biết mối quan hệ về số lượng, hình dạng không gian của thế giới

hiện thực góp phần phát triển tư duy, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo, hình

thành các phẩm chất cần thiết cho học sinh – những con người lao động mới; từ việc đo

đạc, tính toán một số hình đơn giản và việc nhận dạng hình cũng giúp các em bước đầu

tiếp xúc và làm quen với công tác tính toán, xây dựng. Hay qua việc lắp ghép các hình

cũng làm tư duy trừu tượng của các em phát triển. Từ đó các em có thể liên hệ vận

dụng tốt trong việc học tập các môn học khác như thủ công, hội họa, số học,…Vì vậy,

bên cạnh mạch kiến thức trọng tâm về số học thì các kiến thức về yếu tố hình học và đo

đại lượng hình học cũng gắn bó chặt chẽ và cần được chú trọng trong quá trình dạy và

học môn Toán. Đồng thời việc lựa chọn cách thức tổ chức, phương pháp dạy các yếu tố

hình học và đo đại lượng hình học ở bậc Tiểu học cũng là một vấn đề mà ắc hẳn mỗi

giáo viên trước khi đến lớp phải suy nghĩ và trăn trở, phải làm như thế nào để đưa các

em lĩnh hội kiến thức hình học một cách nhanh nhất, bằng con đường ngắn nhất.

Về thực tế ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học các yếu tố hình học và đo

đại lượng hình học vẫn chưa được áp dụng rộng rãi. Vì vậy, tôi đã chọn đề tài “Ứng

dụng công nghệ thông tin trong việc dạy học những yếu tố hình học và đo đại lượng

hình học trong môn Toán ở Tiểu học” với hy vọng bước đầu có những biến đổi đáng

kể trong giảng dạy, cũng như kết quả học tập của học sinh, dẫn dắt học sinh lĩnh hội

các yếu tố hình học một cách chính xác hơn, trọn vẹn hơn bằng con đường nhanh nhất

và thuận lợi nhất, đây là yếu tố cấp bách. Bên cạnh đó góp phần đem lại cho các giáo

viên Tiểu học những kĩ năng cơ bản trong việc soạn một giáo án điện tử và giúp học

sinh phát huy tính tích cực, độc lập suy nghĩ, siêng năng tìm tòi và chủ động trong

nhận thức của mình.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của chuyên đề.

Đề ra một số thao tác ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy - học các yếu tố

hình học và đo đại lượng hình học trong môn Toán tiểu học.

5

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

3.1.Đối tượng nghiên cứu

Các thao tác ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy – học các yếu tố hình học

và đo đại lượng hình học trong môn Toán ở tiểu học về các vấn đề sau:

+ Yếu tố hình học: Dựng hình và nhận dạng hình học

+ Đo đại lượng hình học: Xây dựng quy tắc tính diện tích và thể tích các hình.

3.2. Khách thể nghiên cứu

Thực trạng dạy và học các yếu tố hình học và đại lượng hình học trong môn

Toán của giáo viên ở cấp Tiểu học.

4. Giả thuyết nghiên cứu

Việc nghiên cứu về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học các yếu tố hình

học và đo dại lượng hình học sẽ làm căn cứ để xác định thực trạng ứng dụng công nghệ

thông tin trong dạy học Toán và từ đó góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục trong môn

Toán. Đồng thời giáo viên dễ dàng nhận biết các biểu tượng hình học một cách say mê,

hứng thú qua các hình ảnh trên slide cũng như các trò chơi trên máy tính.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học các yếu tố hình học

và đo đại lượng hình học trong môn Toán ở Tiểu học.

Nghiên cứu Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo, vở bài tập của học

sinh về nội dung và phương pháp dạy các yếu tố hình học và đo đại lượng hình học

trong môn Toán tiểu học.

Tìm hiểu thực trạng và một số thực nghiệm sư phạm.

6. Phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong việc dạy học các yếu tố

hình học và đo đại lượng hình học tại trường tiểu học Trần Cao Vân ( quận Thanh Khê

– thành phố Đà Nẵng ), năm học 2012 – 2013.

6

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản liên quan đến

đề tài.

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi.

- Phương pháp quan sát các hoạt động giáo dục của nhà trường.

- Phương pháp phỏng vấn.

- Phương pháp thống kê, xử lý số liệu.

8. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và khuyến nghị, phần nội dung của luận văn

gồm 3 chương:

Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn

Chương 2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học các yếu tố hình học và đo

đại lượng hình học trong môn Toán ở Tiểu học.

Chương 3. Thực nghiệm sư phạm.

7

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. Cơ sở lí luận

1.1.1. Đặc điểm tâm lí lứa tuổi Tiểu học

- Tri giác

Tri giác là quá trình tâm lý phản ánh một cách trọn vẹn các thuộc tính của sự

vật hiện tượng khi chúng trực tiếp tác động vào các giác quan con người.

Ở đầu tuổi tiểu học, tri giác thường gắn với hành động trực quan, cái trực quan,

cái rực rỡ, cái sinh động được các em tri giác tốt hơn, dễ gây ấn tượng tích cực đối với

các em.

Đến cuối tuổi tiểu học, tri giác bắt đầu mang tính xúc cảm, trẻ thích quan sát các

sự vật, hiện tượng có màu sắc sặc sỡ, hấp dẫn..Tri giác của các em thường gắn với

hành động và hoạt động thực tiễn.

- Trí nhớ

Trí nhớ là quá trình tâm lý phản ánh vốn kinh nghiệm của con người dưới hình

thức biểu tượng bằng cách ghi nhớ, giữ gìn, nhận lại và nhớ lại những điều mà con

người đã trải qua.

Ở đầu tuổi tiểu học, ghi nhớ máy móc phát triển tương đối tốt và chiếm ưu thế

hơn so với ghi nhớ có ý nghĩa.

Đến cuối tuổi tiểu học, ghi nhớ có ý nghĩa và ghi nhớ từ ngữ được tăng cường.

Ghi nhớ có chủ định đã phát triển. Tuy nhiên, hiệu quả của việc ghi nhớ có chủ định

còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ tích cực tập trung trí tuệ của các em, sức

hấp dẫn của nội dung tài liệu, yếu tố tâm lí tình cảm hay hứng thú của các em,…

8

- Tưởng tượng

Tưởng tượng là khả năng hình thành các hình ảnh, cảm giác, khái niêm trong

tâm trí khi không nhận thức đối tượng đó thông qua thị giác, thính giác hoặc các giác

quan khác.

Ở đầu tuổi tiểu học, hình ảnh tưởng tượng đơn giản, chưa bền vững, dễ thay đổi.

Đến cuối tuổi tiểu học, tưởng tượng tái tạo đã bắt đầu hoàn thiện, từ những hình

ảnh trẻ đã tái tạo ra những hình ảnh mới..Đặc biệt, tưởng tượng của các em trong giai

đoạn này bị chi phối mạnh mẽ bởi các xúc cảm, tình cảm, những hình ảnh, sự việc,

hiện tượng đều gắn liền với các rung động tình cảm của các em.

- Tư duy

Tư duy là quá trình tâm lý phản ánh những thuộc tính bản chất những mối liên

hệ và quan hệ bên trong có tính quy luật của sự vật, hiện tượng trong hiện thực khách

quan mà trước đó ta chưa biết.

Tư duy của trẻ tiểu học mang đậm màu sắc xúc cảm và chiếm ưu thế ở tư duy

trực quan hành động. Các phẩm chất tư duy chuyển dần từ tính cụ thể sang tư duy trừu

tượng khái quát.

- Chú ý

Chú ý là sự tập trung vào một hay một nhóm đối tuợng, sự vật nào đó để định

hướng hoạt động, bảo đảm điều kiện thần kinh – tâm lý cần thiết cho hoạt động tiến

hành có kết quả.

Ở đầu tuổi tiểu học, chú ý có chủ định của trẻ còn yếu, khả năng kiểm soát, điều

khiển chú ý còn hạn chế. Trẻ lúc này chỉ quan tâm chú ý đến những môn học, giờ học

có đồ dùng trực quan sinh động, hấp dẫn, có nhiều tranh ảnh, trò chơi hoặc có cô giáo

xinh đẹp, dịu dàng,..Sự tập trung chú ý của trẻ còn yếu và thiếu tính bền vững, chưa thể

tập trung lâu dài và dễ bị phân tán trong quá trình học tập.

9

Đến cuối tuổi tiểu học, trẻ dần hình thành kĩ năng tổ chức, điều chỉnh chú ý của

mình. Chú ý có chủ định phát triển dần và chiếm ưu thế, ở trẻ đã có sự nỗ lực về ý chí

trong hoạt động học tập cũng như việc học thuộc một bài thơ, một công thức toán hay

một bài hát dài,…

Tóm lại :

Sự phát triển của trẻ đầy biến động và diễn ra cực kì nhanh chóng, là một

quá trình liên tục ngay từ khi mới sinh ra, nó phát triển cùng với sự phát triển tâm

lý. Chính hoạt động của trẻ dưới sự hướng dẫn của người lớn làm cho tâm lí của trẻ

được hình thành và phát triển. Giáo dục giữ vai trò chủ đạo đối với sự phát triển đó.

Giáo dục và dạy học dựa trên đặc điểm tâm sinh lí của trẻ là con đường đặc biệt để

truyền đạt những kinh nghiệm xã hội cho thế hệ trẻ.

1.1.2. Cơ sở Toán học

Ở Tiểu học, học sinh chưa được học môn hình học mà mới chỉ được học một số

kiến thức đơn giản về hình học. Ta thường gọi các kiến thức này dưới những cái tên

như hình học ban đầu, hình học sơ giản hay làm quen với hình học,..Trong đó “các yếu

tố hình học và đại lượng hình học” là thuật ngữ thường được dùng nhất.

Các yếu tố hình học và đại lượng hình học được xây dựng theo nguyên tắc đồng

tâm, nghĩa là thường lặp đi lặp lại nhiều lần trong chương trình Toán Tiểu học; lần sau

củng cố và phát triển kiến thức và kĩ năng đã học lần trước. Từ tri giác như một cái

“toàn thể” (lớp 1,2,3) đến việc nhận diện hình học qua việc phân tích đặc điểm các

hình bằng con đường trực giác (lớp 4,5).

Ở chương trình Tiểu học chưa nêu được khái niệm hình học như ở bậc Trung

học cơ sở mà thường dừng lại ở mức độ mô tả một số điểm quan trọng mà không đưa

ra nhiều thuật ngữ để phù hợp với trình độ của học sinh.

Ngoài ra các yếu tố hình học và đại lượng hình học còn được lựa chọn, sắp xếp

xen kẽ với các mảng kiến thức khác như số học, yếu tố thống kê, giải bài toán nhằm tạo

thành một khối các quan hệ chặt chẽ, tạo nên một bộ môn Toán thống nhất.

10

Các nội dung này sắp xếp một cách có logic giúp học sinh vừa ôn lại kiến thức

cũ vừa lĩnh hội kiến thức mới một cách dễ dàng. Từ đó các em phát triển được tư duy

về hình dạng không gian, làm quen được với các tên gọi, công thức, kí hiệu và mối liên

quan giữa các đơn vị. Biết biến đổi các đơn vị đo, góp phần phát triển tư duy cho các

em một cách nhẹ nhàng, có hiệu quả, trang bị cho các em vốn kiến thức cơ bản về hình

học phẳng, hình học không gian để làm cơ sở cho việc học hình học ở cấp học trên.

1.1.3. Dạy học các yếu tố hình học và đo đại lượng hình học trong môn Toán Tiểu

học

1.1.3.1 Mục đích của việc dạy các yếu tố hình học và đo đại lượng hình học trong

môn Toán Tiểu học.

- Hình thành những biểu tượng chính xác về hình học và các đại lượng hình học

thông dụng.

Ngay từ lớp 1, học sinh được làm quen với một số hình hình học thường gặp.

Dựa trên trực giác mà các em có thể nhận biết hình một cách tổng thể. Dần dần, lên các

lớp trên việc nhận biết hình sẽ được chính xác nhờ biết được các đặc điểm ( về cạnh,

góc ) của hình. Đồng thời ở tiểu học cũng được học đo độ dài đoạn thẳng, đo diện tích

và thể tích hình ; các em có thể nhận biết được gần đúng (ước lượng) số đo đoạn thẳng,

diện tích, thể tích của một số vật thường dùng. Việc giúp học sinh hình thành những

biểu tượng hình học và đại lượng hình học có tầm quan trọng vì điều đó giúp các em

định hướng đúng trong không gian, gắn việc học với cuộc sống xung quanh và chuẩn

bị học môn hình học ở bậc trên.

- Phát triển tư duy và rèn luyện kĩ năng thực hành.

Trong quá trình học những yếu tố hình học các em sẽ được rèn luyện và phát

triển trí tưởng tượng không gian, năng lực quan sát, so sánh phân tích tổng hợp, trừu

tượng hóa và khái quát hóa. Một trong những hoạt động khi học hình học là đo đạc và

vẽ hình. Học sinh thường xuyên sử dụng những dụng cụ học tập như thước, eeke,

compa,.. để đo đạc, vẽ hình, kiểm tra những đặc điểm của hình. Điều đó sẽ giúp các em