Tư tưởng nho giáo của Hồ Quý Ly: Đạo đức công phu hay chính trị thực hành

TRIET HOC, SO 1 (224), THANG 1-2010

TU" TUdNG NHO GIAO CUA HO QUY LY:

DAO Dure CONG PHU HAY CHINH TRI THlTC HANH

NGUYfiN KIM SON <*'

Trin cd sd trinh bdy nhOng ghi chip it 6i con lai ve tit tiidng vd hgc thuat ciia Ho Quy Ly,

phdn tich nhOng danh gid cua cdc nhd Nho cUng nhit cua cdc hgc gia hien dai ve ong, trong bdi

viet nay, tdc gid dd luan gidi de gop phdn Idm ro thim tii titdng Nho gido cua Ho Quy Ly. Theo

tdc gid, dong cd ciia Ho Quy Ly khi thao luan ve Nho gido mang sac thdi chinh tri trite tii'p vd

dam net. Viic Ho Quy Ly phi phdn To'ng Nho xuat phdt ta nhu cau dem tit titdng hau thudn

cho hogt dong chinh tri vd edi each. Dieu do khang dinh tinh than trgng thitc tiin, trong hogt

dong kinh ti'hdn cong phu tu diidng dgo dOc ciia ong.

6 Quy Ly (1336 - 1407) la nhan vat

lich sfi dac biet va kha phfic tap. Viec

danh gia ve Ho Quy Ly xfia va nay

rit khac nhau. Da ed kha nhieu cuoc hdi

thao, chuygn luan, tigu thuyg't, tigu luan,

luan van viet ve Hd Quy Ly, nhfing

dfidng nhfi cdn nhieu va'n de bd ngd hoac

cin dfidc tranh luan, tai tranh luan, nhan

thfie lai, va dfidng nhign cin cd ca nhfing

each dat va'n de khac, hfidng tfi duy khac

ve mot va'n de tfidng nhfi da cu.

Cac danh gia ve Hd Quy Ly phfic tap

vi tim vdc lich sfi eua dng Idn, trong sfi

nghiep dd ed ca cai hay lan cai dd, ca

thanh lin bai. Dieu do khien cho nhflng

ngfidi d cac thdi dai khac nhau, gde nhin

khac nhau, muc tieu khac nhau da danh

gia dng theo nhflng gi ma ho cam nhan va

tam die. Danh gia ve hien tfidng Hd Quy

Ly da phfic tap, song danh gia ve tfi

tfidng eua dng, dac biet la tfi tfidng Nho

giao, lai cang phfic tap hdn. Trong cai da

dang va phfic tap do, cd thg nhan ra sfi

lung tfing do thieu tfi ligu cung nhflng

cam xuc trai chieu va di nhign, thieu ca

mot cai nhin khach quan.

Bai vig't nay diem qua vai net ndi bat

eua lich sfi nghign efiu, danh gia tfi tfidng

Hd Quy Ly, ed' ging phan tich nhfing

nguygn nhan va ddng cd cua cac each

danh gia, nhin tfi tfidng Nho giao eua Hd

Quy Ly nhfi mot thfie the sd'ng ddng vdi

nhfing gi ma eon ngfidi ay phai ddi mat,

each hanh ddng va liia ebon hanh ddng,

ddng thdi cung dat tfi tfidng Nho giao cua

dng trong tdng the tfi tfidng Nho giao

trong lich sfi de dinh vi va nhin nhan.

1. Nhflng ghi chep con de lai

Hd Quy Ly la mot trong nhfing nha

Nho Viet Nam ed nhfing y kien thao luan

sdm nhat ve Nho giao ke tfi sau doe lap.

Tuy nhign, nhfing gi ma chfing ta edn

dfidc chfing kig'n ngay nay chi la ma'y

ddng ngan ngiii trong Dai Viet sa ky todn

tha. Nhfing tdm Ifide cfic ngin dd dfidc

thfie hien bdi eac nha Nho - sd gia the ky

XV trd ve sau. That khd ed the chic chin

ring, nhfing tdm Ifidc dd da tfing la

nhfing diem mau chdt, quan trong nhat

(*) Phd giao SU, tifin sT, Tru6ng Dai hpc Khoa hpc

Xa hpi va Nhan vin, Dai hpc Qudc gia Ha Npi.

31