Từ phong trào công nhân than hòn gai đến sự ra đời chính đảng vô sản trên khu mỏ đầu năm 1930.

NHAN VAT - SIP KIEN

TCr PHONG TRflO CONG NHfiN THfiN HON Gfil

DEN sa Rfi Ddl CHINH DflNG VO SflN

TREN KHU MO D^U N^M 1930

GS DINH XUAN LAM

Khu md tiian Hdn Gai (Quang Ninh)

mdi bit d u dugc dieu tra va tiiam dd

tii nhiing nam d u tiie ky XDC, nhung da cd siic

hap dan ldn ddi vdi tu ban phuang Tay dang

tren dudng banh trudng the lire ma rdng chiem

ddng d t dai, ddc chiem tiij trudng va nguyen

lieu Hau het cac nuac tu ban nhu Anh, Ph^,

Dire... deu ra siic ddm ngd, mudn ddc chiem

vimg dat "vang den", dac biet la tii ban Phap

thdng qua boat ddng ngam eiia cac giao sT va

nha budn cang ndn ndng mudn sdm thau tdm

mdn Igi ldn. Trong chuyen dua quan tir Sai Gdn

ra danh chiem Bac Ky lan thii hai (1882), chi

huy Phap la Henri Riviere sau khi chiem thanh

Ha Ndi (25-4-1882) da khdng dua quan danh

chiem cac tinh vimg ddng bang nhu Francis

Gamier tiing lam mudi nam ve truac (1873) ma

lap tlie dua quan ra chiem ddng Hdn Gai (thang

3-1883) vi Riviere biet rd trieu dinh nha Thanh

(ding sau la tii ban Anh) dang xiic tien viec

tiiuong tiiuyet vdi triiu dinh Hul dl dugc tiiue

* Dai hoc Quoc gia Ha Ndi

dai han vimg md Hdn Gai. Ngay sau khi chiem

ddng Hdn Gai, Riviere cho tau chien den chiem

ludn Quang Yen, va nhu vay da "phdng tay

tren" tu ban Anh dang dm kp tham vgng ldn ddi

vdi toan vimg. Rdi sau do lai cho quan tir Ha

Ndi xudng danh chiem cac tinh ddng bang, cudi

cimg la tiianh Nam Djnh (27-3-1883), di lai con

dudng 10 nam trudfc Ganier da di.

Ngay sau khi chiem ddng Hdn Gai, khdng

che ea mat bien Bac Ky va bao dam chu quyen

ciia thuc dan Phap tren vimg md, nhanh ehdng

bien khu md thanh "Vuong quoc" ddc chiem

cua bgn tu ban ddc quyen Phap, ngay trong khi

phong trao yeu nuac ehdng Phap cua nhan dan

ta dang phat tiien ram rd trong ca nuac. Hang

loat cdng ty tu ban Phap khai thac md nhanh

ehdng duge thanh lap tren ca sa cac nhugng dja

ma toan quyen Ddng Duong d t nhugng cho

ehiing. Cdng ty tiian ciia Phap df BIC Ky

(Societe francaise des Charbonnages du Tonkin

- SFCT) bao gdm nhiing nha tu ban kich xii

ciia nuac Phap la cdng ty md Idn nhit Ddng

Duong, tiianh lap sdm nhit, chilm nhiing

nhugng dja beo bd nhit a khu vuc nay. San

62 TAP CHi LICH SLF DAN G - SO 11/2009