TƯ PHÁP QUỐC TẾ VIỆT NAM VÀ DẪN CHIẾU TRONG LĨNH VỰC HỢP ĐỒNG

TƯ PHÁP QUỐC TẾ VIỆT NAM VÀ DẪN CHIẾU TRONG LĨNH VỰC

HỢP ĐỒNG

Đăng trên tạp chí KHPL 4/2003

ĐỖ VĂN ĐẠI

GV Khoa Luật trường Đại học Aix-Marseille III Cộng hòa Pháp

1. Dẫn chiếu ngược trở lại và dẫn chiếu đến pháp luật nước thứ ba (gọi chung là dẫn chiếu)

là hiện tượng trong đó pháp luật nước ngoài, đã được chỉ định bởi quy phạm xung đột của

pháp luật Tòa án để chi phối một quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài, khước từ quyền chi

phối quan hệ này và dẫn ngược trở lại pháp luật Tòa án hay pháp luật nước thứ ba. Trong

Tư pháp quốc tế các nước, việc điều chỉnh hiện tượng dẫn chiếu không thống nhất: Một số

nước không chấp nhận dẫn chiếu như Kê-béc (Canada) 1, Ý (trước ngày 31 tháng 5 năm

1995), Bắc Âu, Hy Lạp (BLDS năm 1940), Hà Lan, Brazin (BLDS năm 1942), Ai Cập

(BLDS năm 1948), Siry (BLDS năm 1949) v.v…; song một số nước khác lại chấp nhận

dẫn chiếu như Pháp, Đức (BLDS năm 1896), Anh, Bỉ, Nhật Bản (BLDS năm 1898), Thụy

Điển v.v…2

2. Đối với những nước chấp nhận dẫn chiếu, nguyên tắc thừa nhận dẫn chiếu không hoàn

toàn tuyệt đối mà có những ngoại lệ, nhất là trong lĩnh vực hợp đồng. Ví dụ, theo Tòa án

tối cao Pháp 3 và theo Tư pháp quốc tế Đức 4, Ý 5, Anh, Thụy Sĩ, Na Uy 6 dẫn chiếu

không được chấp nhận trong lĩnh vực hợp đồng. Tương tự, theo Điều 15 Công ước Roma

ngày 19 tháng 6 năm 1980 về quy phạm xung đột thống nhất trong lĩnh vực hợp đồng đối

với một số nước châu Âu và Điều 2 Công ước La Hay ngày 7 tháng 6 năm 1995 về hợp

đồng mua bán quốc tế động sản, dẫn chiếu cũng không được chấp nhận.

Ở Việt Nam, dẫn chiếu được chấp nhận trong khoản 3, Điều 827 BLDS 7 và khoản 3, Điều

5 Nghị định số 60/CP ngày 6 tháng 6 năm 1997 8 Nhưng khác với những nước nêu trên,

không một văn bản nào hiện nay ở Việt Nam phủ nhận dẫn chiếu trong lĩnh vực hợp đồng.

Tương tự, dự thảo sửa đổi BLDS có nhiều bổ sung nhưng cũng không đề cập đến vấn đề

này 9 Sự khác nhau giữa pháp luật nước ta và pháp luật một số nước nêu trên làm phát sinh

câu hỏi: Chúng ta có nên bổ sung, bên cạnh nguyên tắc thừa nhận dẫn chiếu, một ngoại lệ

trong lĩnh vực hợp đồng hay không? Trả lời câu hỏi này là nội dung của bài viết 10. Trước

khi kiến nghị cụ thể việc điều chỉnh dẫn chiếu trong Tư pháp quốc tế Việt Nam liên quan

đến hợp đồng có yếu tố nước ngoài (II), chúng tôi xin trình bày hiện tượng dẫn chiếu có

thể xảy ra ở Việt Nam trong lĩnh vực này (I).

I. Hiện tượng dẫn chiếu trong lĩnh vực hợp đồng ở Việt Nam

3. Theo Điều 834, khoản 2, BLDS Việt Nam, “Quyền và nghĩa vụ của các bên theo hợp

đồng dân sự được xác định theo pháp luật của nước nơi thực hiện hợp đồng, nếu không có

thỏa thuận khác”. Vậy, pháp luật nước ta phân biệt trường hợp các bên không có thỏa

thuận chọn pháp luật cho hợp đồng và trường hợp các bên có thỏa thuận chọn pháp luật

cho hợp đồng. Chúng ta lần lượt nghiên cứu hiện tượng dẫn chiếu trong hai trường hợp

này.