Tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề giao thông cơ điện Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––––––––––––

VŨ THỊ MỪNG

TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG

CAO ĐẲNG NGHỀ GIAO THÔNG CƠ ĐIỆN

QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––––––––

VŨ THỊ MỪNG

TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG

CAO ĐẲNG NGHỀ GIAO THÔNG CƠ ĐIỆN

QUẢNG NINH

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lưu Ngọc Trịnh

THÁI NGUYÊN - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập

của tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn được tập hợp từ nhiều nguồn

tài liệu và liên hệ thực tế, các thông tin trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc

rõ ràng.

Thái Nguyên, tháng 01 năm 2019

Tác giả

Vũ Thị Mừng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành nhất tới PGS.TS. Lưu Ngọc

Trịnh đã tận tình chỉ bảo và tạo mọi điều kiện để tôi có thể hoàn thành luận văn một

cách tốt nhất.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới tập thể cán bộ, giảng viên khoa Kinh Tế - trường

Đại học Kinh tế & QTKD Thái Nguyên đã có những giúp đỡ, đóng góp chân tình

trong suốt thời gian tôi tham gia học tập tại trường, đặc biệt là trong giai đoạn làm

luận văn tốt nghiệp.

Trong quá trình thực hiện, do hạn chế về lý luận, kinh nghiệm cũng như thời

gian nghiên cứu còn hạn chế, luận văn không thể tránh khỏi những sai sót. Tôi rất

mong nhận được những ý kiến đóng góp của các Thầy, Cô giáo và các bạn để luận

văn được hoàn thiện hơn.

Trân trọng cảm ơn.

Thái Nguyên, tháng 01 năm 2019

Tác giả

Vũ Thị Mừng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................................ii

MỤC LỤC...........................................................................................................................iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .........................................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................................vii

MỞ ĐẦU..............................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................................1

3. Mục tiêu nghiên cứu.........................................................................................................4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................................4

5. Những đóng góp của luận văn.........................................................................................4

6. Bố cục của luận văn .........................................................................................................5

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH

TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP......................................................6

1.1. Cơ sở lý luận về tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập .....................6

1.1.1. Khái niệm tự chủ tài chính.........................................................................................6

1.1.2. Đặc điểm của tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập ......................6

1.1.3. Vai trò của tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập ..........................7

1.1.4. Sự cần thiết ra chủ tài đời tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập............8

1.1.5. Khái quát quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính tại các đơn vị sự

nghiệp công lập...................................................................................................................10

1.1.6. Nội dung tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập ..................................12

1.1.7. Nguyên tắc thực hiện quyền tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp

công lập có thu....................................................................................................................24

1.1.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập......25

1.2. Kinh nghiệm về tự chủ tài chính của một số cơ sở đào tạo trong nước...................28

1.2.1. Kinh nghiệm của trường Cao đẳng Kinh tế kỹ thuật Quảng Ninh ......................28

1.2.2. Kinh nghiệm của trường Cao đẳng Than - khoáng sản Quảng Ninh ...................30

1.2.3. Kinh nghiệm của trường cao đẳng nghề - bách nghệ Hải Phòng ........................31

iv

1.2.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện

Quảng Ninh.........................................................................................................................32

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................34

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .....................................................................................................34

2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................34

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ..............................................................................34

2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu .......................................................................................38

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ............................................................................38

2.3. Hệ thống một số chỉ tiêu nghiên cứu .........................................................................39

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu về dự toán........................................................................................39

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về các khoản thu .............................................................................39

2.3.3. Nhóm chỉ tiêu về các khoản chi .............................................................................39

2.3.4. Nhóm chỉ tiêu về chênh lệch thu - chi tài chính....................................................39

Chương 3: THỰC TRẠNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG CAO

ĐẲNG NGHỀ GIAO THÔNG CƠ ĐIỆN QUẢNG NINH ......................................41

3.1. Giới thiệu khái quát về trường Cao đẳng nghề giao thông cơ điện

Quảng Ninh .......................................................................................................................41

3.1.1. Quá trình hình thành phát triển................................................................................41

3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của nhà trường.....................................................................42

3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy và các ngành nghề đào tạo tại nhà trường.......................43

3.2. Thực trạng tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề giao thông cơ điện

Quảng Ninh.........................................................................................................................46

3.2.1. Sự hình thành tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề giao thông cơ điện

Quảng Ninh.........................................................................................................................46

3.2.2. Thực trạng tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề giao thông cơ điện

Quảng Ninh giai đoạn 2016 2018......................................................................................47

3.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề giao

thông cơ điện Quảng Ninh..................................................................................................79

3.3. Đánh giá chung về thực trạng tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề giao

thông cơ điện Quảng Ninh..................................................................................................81

v

3.3.1. Những kết quả đạt được...........................................................................................82

3.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân..............................................................................84

Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI

TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ GIAO THÔNG CƠ ĐIỆN QUẢNG NINH........91

4.1. Định hướng hoàn thiện tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề giao thông

cơ điện Quảng Ninh đến năm 2025....................................................................................91

4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề

giao thông cơ điện Quảng Ninh..........................................................................................92

4.2.1. Nâng cao nhận thức về tự chủ tài chính đối với cán bộ, viên chức trong đơn

vị và năng lực đội ngũ cán bộ quản lý tài chính ...............................................................93

4.2.2. Chủ động khai thác nguồn thu đáp ứng nhiệm vụ chi thường xuyên, tăng

tính tự chủ về tài chính của nhà trường.............................................................................94

4.2.3. Phân bổ hợp lý nguồn kinh phí cho nhiệm vụ chi thường xuyên, đảm bảo

các khoản chi được thực hiện một cách tiết kiệm, hiệu quả ............................................97

4.2.4. Hoàn thiện, bổ sung Quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với thực tiễn ....................98

4.2.5. Đổi mới phương pháp lập dự toán đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính theo cơ

chế tự chủ ..........................................................................................................................101

4.2.6. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động chuyên môn ...........101

4.2.7. Nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc tổ chức bộ máy,

biên chế.............................................................................................................................101

4.3. Một số kiến nghị........................................................................................................103

4.3.1. Đối với Chính phủ..................................................................................................103

4.3.2. Đối với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội ....................................................103

4.3.3. Đối với UBND tỉnh Quảng Ninh ..........................................................................104

KẾT LUẬN .....................................................................................................................105

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................107

PHỤ LỤC.........................................................................................................................108

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CĐN, TCN : Cao đẳng nghề, trung cấp nghề

DN : Doanh nghiệp

ĐVSNCL : Đơn vị sự nghiệp chất lượng

GD-ĐT : Giáo dục - Đào tạo

NSNN : Ngân sách nhà nước

TCTC : Tự chủ tài chính

TSCĐ : Tài sản cố định

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Tổng nguồn thu của trường Cao đẳng nghề giao thông - cơ điện

Quảng Ninh giai đoạn năm 2016 - 2018................................................ 48

Bảng 3.2: Nguồn thu từ NSNN của trường Cao đẳng nghề giao thông - cơ điện

Quảng Ninh giai đoạn năm 2016 - 2018................................................ 51

Bảng 3.3: Tổng hợp nguồn thu, cơ cấu nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp giai

đoạn 2016 - 2018 ................................................................................... 53

Bảng 3.4: Tổng hợp nguồn thu, cơ cấu nguồn thu từ hoạt động dịch vụ giai

đoạn 2016 - 2018 ................................................................................... 55

Bảng 3.5: Mức thu học phí đối với hệ cao đẳng nghề, trung cấp nghề .................... 57

Bảng 3.6: Mức thu dịch vụ đào tạo lái xe ô tô, xe máy ............................................ 58

Bảng 3.7: Mức thu dịch vụ liên kết đào tạo .............................................................. 59

Bảng 3.8: Đánh giá của cán bộ, giảng viên về các khoàn thu của nhà trường ......... 60

Bảng 3.9: Đánh giá của sinh viên về các khoản thu ................................................. 61

Bảng 3.10: Các khoản chi của trường Cao đằng nghề giao thông - cơ điện

Quảng Ninh............................................................................................ 62

Bảng 3.11: Chi thường xuyên của trường Cao đằng nghề giao thông - cơ điện

Quảng Ninh............................................................................................ 63

Bảng 3.12: Các khoản chi cho con người của trường Cao đằng nghề giao thông

- cơ điện Quảng Ninh............................................................................. 63

Bảng 3.13: Trích lập các quỹ tại trường Cao đằng nghề giao thông - cơ điện

Quảng Ninh............................................................................................ 64

Bảng 3.14: Chi khen thưởng tại trường Cao đằng nghề giao thông - cơ điện

Quảng Ninh............................................................................................ 66

Bảng 3.15: Chi quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp tại trường Cao đằng nghề

giao thông - cơ điện Quảng Ninh........................................................... 67

Bảng 3.16: Chi nghiệp vụ chuyên môn tại trường Cao đằng nghề giao thông -

cơ điện Quảng Ninh ............................................................................... 68

viii

Bảng 3.17: Các khoản chi không thường xuyên của trường Cao đằng nghề giao

thông - cơ điện Quảng Ninh................................................................... 69

Bảng 3.18: Đánh giá của giảng viên sinh viên về công tác tự chủ chi của trường

Cao đằng nghề giao thông - cơ điện Quảng Ninh.................................. 70

Bảng 3.19: Thu nhập tăng thêm giai đoạn 2016 - 2018............................................ 73

Bảng 3.20: Tình hình trích lập và sử dụng các quỹ của Trường Cao đằng nghề

giao thông - cơ điện Quảng Ninh giai đoạn 2016 - 2018 ...................... 74

Bảng 3.21: Đơn giá thanh toán tiền vượt giờ............................................................ 86

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong thời kỳ hội nhập kinh tế, dưới sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của

Nhà nước, đất nước ta đang từng bước đổi mới, trong đó giáo dục Việt Nam nói

chung và giáo dục Đại học, Cao đẳng nói riêng đã đạt được những thành tựu to lớn,

góp phần vào sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách phát triển giáo dục đại học

theo hướng nâng cao chất lượng, trao quyền tự chủ, giảm áp lực cho ngân sách nhà

nước,… Điển hình nhất là Nghị quyết 77/NQ-CP ngày 24/10/2014 về thí điểm đổi mới

cơ chế hoạt động đối với một số cơ sở giáo dục đại học công lập [2]. Đặc biệt, ngày

14/2/2015 Chính phủ đã ban hành Nghị định 16/2015/NĐ-CP, sửa đổi, bổ sung Nghị

định 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 về cơ chế tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công

lập [3]. Nghị định số 141/2016/NĐ-CP ngày 10/10/2016 của Chính phủ về Quy định

cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế và các sự

nghiệp khác [5]; Thông tư số 145/2017/TT- BTC ngày 29 tháng 12 năm 2017 Bộ Tài

chính ban hành Hướng dẫn cơ chế tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập theo Nghị

định số 141/2016/NĐ- CP ngày 10/10/2016 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của

đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác [1].

Với việc ban hành một số chính sách tạo điều kiện thuận lợi, tăng quyền tự

chủ cho các cơ sở giáo dục đại học bước đầu đã mang lại nhiều kết quả thiết thực.

Trong đó, các đơn vị đánh giá cao về các cơ chế đối với tự chủ tài chính, bởi đây là

yếu tố quyết định đến việc phát triển, nâng cao chất lượng sản phẩm đầu ra cho đơn

vị. Có thể nói, cơ chế tự chủ tài chính đã tạo động lực quan trọng đối với các cơ sở

giáo dục đại học, cao đẳng trong việc nâng cao quyền tự chủ, gắn với tự chịu trách

nhiệm trong khai thác, phát huy tiềm năng, tăng nguồn tài chính cho nhà trường,

tăng cường tái đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho

người lao động.

“Tự chủ” là một trong những giải pháp quyết định sự phát triển bền vững của

Trường. Nói đến tự chủ tại Trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh

thì nội dung của tự chủ bao gồm rất nhiều lĩnh vực: tự chủ về tổ chức và quản lý bộ

2

máy, tự chủ về học thuật như nội dung chương trình, quy mô đào tạo, nghiên cứu

khoa học... và đặc biệt quản lý tài chính là yếu tố quyết định đến cơ chế tự chủ.

Trường phải tự lo, tự đi tìm nguồn tài chính để chủ động hoạt động, không được

bao cấp toàn bộ hay một phần nữa, được tự chủ quyết định các khoản thu chi, được

chủ động thiết lập mối quan hệ với các trường, cơ sở nghiên cứu, đào tạo, khoa học

trong nước và quốc tế. Để thực hiện tốt tự chủ Trường cần có phương thức, cách

thức phù hợp, có đội ngũ lãnh đạo quản lý, tập thể năng động sáng tạo và tự chủ

phải gắn liền với tự chịu trách nhiệm.

Cũng như các trường đại học và cao đẳng trên cả nước, trường Cao đẳng nghề

Kỹ thuật - Công nghệ Tuyên Quang hoạt động theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP

về cơ chế tự chủ, trong đó có Trung tâm đào tạo lái xe trực thuộc là đơn vị tự trang

trải 100% kinh phí hoạt động. Nhưng trong thực tế, hiện nay cơ chế tự chủ tài chính

ở Trường Cao đẳng nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh vẫn còn rất bất cập và

gặp rất nhiều khó khăn. Khi thực hiện tự chủ tài chính vẫn còn lúng túng, chưa cung

cấp được nguồn tài chính kịp thời cho việc đầu tư mới phục vụ cho hoạt động dạy

và học, chưa có kế hoạch, lộ trình chuẩn. Tự chủ mang tính hình thức, sử dụng

nguồn tài chính chưa hợp lý và tùy tiện. Một phần nguyên nhân là do thiếu sự định

hướng của Nhà nước trong việc thực hiện tự chủ, chưa thống nhất trong điều hành,

quản lý hệ thống, cơ chế phù hợp, …Vì vậy, tài chính giáo dục luôn là một vấn đề

nhạy cảm của xã hội, và nếu ngành Giáo dục biết sử dụng “đồng tiền” hợp lý sẽ là

một trong những giải pháp quan trọng nâng cao chất lượng giáo dục hiện nay.

Để góp phần trong việc đưa ra một cái nhìn tổng quan về tình hình tự chủ

trong các trường Cao đẳng, đặc biệt là tự chủ về tài chính của Trường Cao đẳng

nghề Giao thông cơ điện Quảng Ninh, đồng thời đề xuất một số ý kiến nhằm tháo

gỡ vướng mắc, tác giả đã chọn đề tài “Tự chủ tài chính tại trường Cao đẳng nghề

Giao thông cơ điện Quảng Ninh” làm luận văn thạc sỹ của mình.

2. Tổng quan nghiên cứu

Trong hơn 20 năm đổi mới, cải cách và mở cửa, các chủ thể sản xuất kinh

doanh trong nền kinh tế đã có những bước trưởng thành đáng kể, trong đó có sự góp

phần không nhỏ của việc được tự chủ tài chính. Cái “mạch” chung của công cuộc