Trồng cây phát triển kinh tế: Kỹ thuật gây trồng gấc, rau mầm, cọc dậu, hông, lát Mexico

TS. LẺ HỒNG PHÚC

Kĩ thuật gây trổng Gấc, Rau Mầm, Cọc dậu, Hông, Lát Mexico

ầ nhà xuất bàn nồng nghiệp

TS. LÊ HÒNG PHÚC

TRONG CÃY

PHÁT TRIỂN KINH TÉ

Kỹ thuật gây trồng Gấc, Rau Mầm,

Cọc dậu, Hông, Lát Mexico

NHÀ XUẮT BẢN NÔNG NGHIỆP

HÀ NỘI - 2009

I

G IỚ I THIỆU

Việc trồng cây phục vụ đời sống, trồng cây nhằm phát triển

kinh tể, xỏa đói giảm nghèo, vươn lên làm giầu là mục tiêu hàng

đầu mà ngành nông nghiệp nước ta, bà con nông dân ta đang

hướng tới. Trồng cây gì để phát triển kinh tế, làm cho dân ta

giầu, nước ta mạnh? Ngoài những loài cây như Cao su, Hồ tiêu,

Điều, Cafẻ, Cây ăn quả, Hoa, Cây cảnh... còn những cây nào có

thể trồng cây phát triển kinh tế, làm giầu hiện nay? Muốn trồng

cây đảm bảo sổng thì phải làm gì và làm như thể nào?

‘T rồ n g cây phát triển kinh tế ” là cuốn sách đã được tác giả

Lê Hồng Phúc trình bày ngắn gọn mà Nhà xuất bản Nông

nghiệp đang trân trọng giới thiệu cùng quý vị sẽ góp phần giải

đáp câu hỏi trên.

Nội dung sách cho biết nguyên li kỹ thuật gieo tạo cây con

giống, kỹ thuật trồng, chăm sóc, bảo vệ cây nói chung và sau

đỏ đi vào thực hành gây trồng: Gấc, Rau Mầm, Cọc dậu, Hông,

Lát Mexico. Chúng đều là những loài có giá trị, nhiều triển

vọng đem lại thu nhập cao cho người trồng cây thời hội nhập.

Đồng thời sách còn đề cập tới thị trường WTO, sân chơi cạnh

tranh của các sản phẩm từ cây trồng... Phần nguyên lí ươm,

trồng, chăm sóc, bảo vệ cây là “cẩm nang” hướng dẫn bà con

khi ươm trồng cây. Phần kỹ thuật trồng cụ thể, tác giả tập

trung giới thiệu 5 loài, chắc chắn sẽ giúp bà con nắm được kỹ

thuật căn bản để có thể gây trồng đạt hiệu quả. Phần thị

trường thời hội nhập tác giả đã tóm tắt những điểm cốt lõi giúp

3

bà con hiểu rõ về WTO, về tiêu chuẩn GAP, về Chứng chỉ rừng,

những vấn đề cốt lõi, nóng bỏng mà người trồng cây ngày nay

phải hiểu thấu và vận dụng ngay vào chính những nông lầm

phẩm mà bà con sản xuất ra... Nhà xuất bản Nông nghiệp vui

mừng giới thiệu cùng bạn đọc cuốn sách: “Trồng cây phát

triển kinh tế - Kỹ thuật gây trồng Gấc, Rau Mầm, Cọc Dậu,

Hông, Lát Mexico” cùng quý vị. Sách khó tránh khỏi còn

nhiều thiếu sót, NXB mong nhận được ỷ kiến góp ý xây dựng

chân tình của quỷ vị...

Hy vọng cuốn sách góp phần đáp ứng yêu cầu, mong mỏi

của bà con khi giải bài toán trồng cây phát triển kỉnh tế, trồng

cây làm giầu thời hội nhập.

NHÀ XUẤT BẢN NÔNG NGHIỆP

4

Mở đầu

Cây cỏ, hoa trái có ý nghĩa sống còn; đóng vai trò cực kì quan

trọng, vai ừò không thể thiếu đối với đời sống con người. Không

có cây, không trồng cây: Con người sẽ không có lương thực, thực

phẩm; Không có cỏ chăn nuôi gia súc, thức ăn chăn nuôi gia cầm;

Không cỏ củi để đun nấu thức ăn - sưỏi ấm; Không có gỗ để tiêu

dùng; Không có sợi để dệt quần áo mặc; Không có gỗ để làm nhà

ở, nơi làm việc, học tập, nghỉ ngơi, chữa bệnh, giải trí; Không có

nhiều phương tiện đồ dùng thiết yếu; Không có giấy để học tập,

làm việc, ữao đổi thông tin... Nói cách khác, nếu không có rừng,

không có thực vậưcỏ cây, không hồng cây... thì từ lương thực,

thực phẩm, hoa ừái... đến gỗ, giấy và nhiều đồ dùng thiết yếu

khác phục vụ đời sồng con người đều không có! Quan ừọng hơn,

mất thảm cây, mất thảm thực vật rừng thì thiên tai, bão, lũ, lụt,

úng, hạn, sâu, nấm gây bệnh cho cây trồng - vật nuôi; bệnh tật

hiểm nghèo cho con người ngày một gia tăng, trầm trọng hơn,

khốc liệt hơn, nguy hại hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường

sống, đến tài sản và đến ngay cả tính mạng con người trong cộng

đồng xã hội. Không có cây cỏ, thực vật thì hiệu ứng nhà kính gia

tăng, trái đất nóng lên, môi trường sinh thái - nơi ở của con người

bị ảnh hưởng nghiêm trọng...

Những giá trị và lợi ích mà cây cỏ, thực vật đem lại cho con

người quả là vô hạn, quả là không thể phủ nhận; quả là không

thể tính đếm...

Vì vậy con người cần phải ươm trồng cây, chăm sóc bảo vệ

cây. Quan niệm sai lầm ở một số người đã coi cây cỏ, rừng cây

“là trời sinh, là san có, là vô tận, là cứ chặt, là nó lại mọc, là

chặt có làm sao đâu??'. Tập quán canh tác lạc hậu du canh, du

5

cư đã tàn phá nhiều diện tích rừng. Bà con chỉ thấy lợi ích trước

mắt là làm sao có lưorng thực nuôi sống gia đình mà sẵn sàng

chặt cây, chặt phá rừng... Một số người chỉ vì lợi ích làm giầu đã

sẵn sàng bất chấp luật pháp ngăn cấm, vào rừng chặt phá lấy gỗ

đem bán... Xin hãy dừng tay! Rừng cây không phải là vô tận.

Chặt rừng, chặt cây là cắt đi nguồn sống của chính mình, là đem

đến thảm họa thiên tai bão, lụt, giông tố... cho chính mình, gia

đình mình và cho toàn xã hội...

Trong hồng cây thì việc gieo ươm, trồng cây, chăm sóc, bảo

vệ cây đều là những nội dung sâu rộng. Ở đây, trong cuốn sách

nhỏ này chỉ tóm tắt một số vấn đề chính, ở mức tối thiểu, đạt yêu

cầu cần và đủ, nhằm giúp bà con hiểu và vận dụng được một số

kiến thức cơ bản nhất, phục vụ việc trồng cây làm giầu thời hội

nhập... Trồng cây gì? Nuôi con gì? Luôn là câu hỏi của bà con

cần được giúp đỡ giải đáp. Cuốn sách hy vọng góp phần giải đáp

câu hỏi đầu tiên. Nội dung sách chỉ giới thiệu tóm tắt lí thuyết

ươm trồng cây nói chung và thực hành trồng 5 loài: Một loài cây

thuốc, một loài cho nhiên liệu sạch, hai loài cây lấy gỗ và một

loại cung cấp thực phẩm sạch - bổ dưỡng rất được công chúng

ưa chuộng.

6

Chương 1

NGUYÊN LÝ KĨ THUẬT GIEO ƯƠM CÂY

I. TẠO CÂY CON GIỐNG TỪ HẠT

Làm thế nào để có cây giống? Muốn có cây giống phải gieo

ưorm. Nếu trồng cây mọc từ hạt thì phải có hạt giống; dùng hạt

giống gieo ươm để tạo cây con. Neu trồng cây phân sinh thì phải

lấy hom cành tạo cây hom; hay chiết - ghép cây; hoặc nuôi cấy

mô tế bào.

Hạt giống có thể mua trên thị trường. Hạt cây nông nghiệp

được cung cap bởi công ty giống cây trồng-vật tư nông nghiệp.

Hạt giông cây lâm nghiệp phân lớn được Công ty giỏng vờ phục

vụ trông rừng, thuộc Bộ NN&PTNT, có chi nhánh đại diện ở cả

ba vùng cung cấp; một số cơ sở nông lâm nghiệp địa phương

cũng có thể đáp ứng hoặc bà con tự thu hái. Ngày nay môt sổ

công ty tư nhân cũng làm nhiệm vụ cung ứng hạt giông. Nêu là

hạt tự thu hái thì phải được làm sạch và bảo quản, đảm bảo chât

lượng hạt tốt, tỷ lệ nẩy mầm cao mới đem gieo.

Trước khi gieo ươm, hạt phải được xử lí đúng kỹ thuật theo

quy trình, quy phạm của ngành NN đối với từng loại hạt.

Muốn ươm cây phải có vườn ươm. Vườn ươm cây gia đình

không cần diện tích lớn. Vườn ươm là nơi sản xuất cây con phục

vụ trồng cây, hồng rừng. Nơi được chọn làm vườn ươm phải là

nơi đất tốt, bằng phẳng, gần nguồn nước... Để gieo ươm, sản

xuât cây con phải tiên hành gieo ươm hạt giông - cây con. Gieo

hạt lên luống hay gieo trực tiếp vào bầu đều được.

Vườn ươm phải được cày bừa, làm đẩt, lên luống để gieo hạt

tạo cây con rễ trần hoặc gieo tạo cây con có bầu thì không cần

lên luống, nhưng phải làm đất ruột bầu và đóng bẩu.

7

Làm đất vườn ươm: Đất vườn ướm phải được cầy, bừa kĩ,

đập đất nhỏ, nhặt sạch cỏ dại. Đất cầri khử trùng bằng vôi bột.

Sau đó lên luống gieo cao chừng 20-30 cm. Tạo gò giữ nước

quanh thành luống. Ruột bầu thường là hỗn họp đất mầu mỡ trộn

lẫn với phân bón các loại, có tỷ lệ pha trộn thay đổi theo loài và

thời gian nuôi cây.

Gieo hạt: Với loại hạt nhỏ thì áp dụng phưong pháp gieo

vãi. Muốn gieo đều hạt lên mặt luống cần trộn thêm tro hay đất

bột rồi chia ra từng phần nhỏ để gieo. Ví dụ, lô hạt cần gieo trên

diện tích 100 m2, chia thành 10 luống gieo, thì ta chia lô hạt ra

12 phần. Lấy 1 phần gieo đều ứên 1 luống. Còn dư 2 phần thì

gieo bổ sung cho cả 10 luống vào những chỗ khi gieo lần 1 nhận

thấy còn thưa hay không đều...

Với loại hạt to thì gieo theo hốc. Hạt có kích thước trung

bình thì có thể gieo theo hàng.

Hạt trước khi gieo phải tiến hành xử lí. Tùy loại hạt mà áp

dụng phương pháp xử lí, tưới cây, phòng trừ sâu bệnh thích họp...

Chăm sóc vườn gieo ươm:

Tưởi nước: Gieo xong phải tưới ngay cho luống gieo đủ ầm.

Với loại hạt nhỏ thì ô doa tưới phải có vòi sen lỗ nhỏ... Tưới nước

thường vào buổi chiều, buổi sáng. Không tưới nước buổi trưa, khi

trời nắng gắt. Tưới phun, tưới bằng máy hay bằng sức người và

cũng có thể dùng phương pháp tưới qua hệ thống máng, rãnh dẫn

nước tưới tràn, tưới thấm cho luống gieo, vườn gieo...

Lượng nước tưới khi mới gieo, ươm cần gia tăng. Lượng

nước tưới giảm dần theo tuồi cây con. Ngừng tưới trước khi cây

con xuất vườn khoảng 1 tháng, tùy loài cây.

Làm cỏ: Luống gieo, vườn gieo phải được thường xuyên

làm sạch cỏ. c ỏ dại là kẻ thù của cây gieo. Nếu sau khi gieo

không chú ý loại trừ cỏ dại thì cây con trên luống không thể sinh

trưởng, phát ừiển bình thường được, thậm chí cỏ dại có thể lấn

8

át làm chết cây con. Vì vậy, định kì 15 ngày/lần cần tiến hành

làm sạch cỏ trên luống gieo. Yêu cầu kỹ thuật quan trọng nhất

khi làm cỏ là nhổ sạch cỏ mà không ảnh hưởng tới cây con hoặc

ảnh hưởng ít nhất. Tránh nhổ cỏ nhổ luôn cả cây con hay làm bật

gốc cây con... Neu gieo hạt vào bầu thì khi nhổ cỏ phải một tay

giữ chặt gốc cây con, không để cây con cũng bị nhổ bật lên cùng

với cụm cỏ dại, cỏ dại phải thu gom loại bỏ ra khỏi vườn gieo...

Phá váng: Đất gieo do tưới nước nên nhanh chóng đóng

váng chặt cứng lại trên bề mặt. Sức người phải phá vỡ lớp đất

mặt bị đóng váng đó đi, công việc đó được gọi là phá váng. Việc

làm này có ý nghĩa sinh thái quan trọng đối với hạt gieo đang

nằm dưới đất hoặc đối với cây con đã mọc cao lên khỏi mặt đất.

Việc phá vảng chủ yếu làm cho đất thông thoáng cung cấp

không khí và nhiệt độ cho lớp đất dưới. Lóp đất dưới có đủ nhiệt

độ và không khí giúp cho hạt nẩy mầm, hay giúp bộ rễ cây con

phát triển... Sau khi phá váng cần tưới cho luống gieo. Nếu

không phá váng kịp thòi có thể hạt bị lóp váng chặt cứng khiến

cho chồi mầm không đủ sức phá vỡ để chui lên khỏi mặt đất...

Hậu quả là hạt sẽ không mọc được thành cây. Và nếu đã thành

cây con thì cũng bị còi cọc, không lớn lên được...

Phòng trừ sâu bệnh: Với một số loài cây, một số loại hạt cần

chú ý phòng trừ sâu, bệnh. Ví dụ, với gieo ưom Thông cần chú ý

phòng trừ bệnh lở cổ rễ, bệnh rơm lá thông, v.v...

II. TẠO CÂY GIỐNG KHÔNG DÙNG HẠT

Mọi kiểu cách tái tạo thế hệ cây mới do con người thực hiện

mà không cần tới hạt giống đều được gọi là tái sinh vô tính, như

tái sinh bằng hom (hom cành, hom thân), chiết, ghép (cành/mắt),

nuôi cấy mô. Phần này sẽ trình bày một số yêu cầu cơ bản của

phương pháp nhân giống thông thường, giúp bà con có kiến thức

cần thiết áp dụng trong thực tiễn sản xuất.

9

2.1. Giâm hom cành tạo cây phân sinh

Cây con được tao bằng cách giâm cành gọi là cây phân

sinh. Trung Tâm nghiên cứu giống cây rừng thuộc Viện Khoa

học Lâm nghiệp VN là một đơn vị nghiên cứu giâu kinh nghiệm

về vấn đề này. Dưới đây xin trích giới thiệu kỹ thuật giâm hom

Keo lai của GS Lê Đình Khả, như một hình mẫu để minh họa.

Tạo vườn giống để lấy hom: Vườn giống lấy hom được xây

dựng bằng cây hom đời Fi của những dòng Keo lai tốt nhất đã

được đánh giá qua khảo nghiệm dòng vô tính. Nên lấy hom ở

cây từ 3 tuổi trở lên. Vườn giống cần chọn nơi có tầng đất sâu,

đất thịt nhẹ, dễ thoát nước... Cây giống của mỗi dòng vô tính có

thể trồng theo hàng hoặc khối riêng có ghi rõ số hiệu dòng. Cự

ly trồng là 0,4-0,8 m, có bón lót 2 kg phân chuồng hoai/hố và

100 g NPK haỵ 300 g lân hữu cơ Thiên Nông. Sau khi trồng 3-4

tháng có thể cắt tạo chồi cho cây giống. Tạo chồi lần đầu bằng

cách dùng kéo cắt cành cắt cây ở độ cao cách mặt đất 70 cm.

Gốc cây cắt phải khử trùng bằng cách phun Benlat c nồng độ

0,3% (3 g/1 lít nước). Đoạn thân cắt ra cần tận dụng lấy hom

đem giâm. Sau khi cắt đốn cần chăm sóc bằng cách xới vun gốc,

làm cỏ, bón thúc (50g NPK hoặc 100 g phân lân hữu cơ vi sinh

Thiên nông bàng cách tưới phun)...

Cắt hom khi cây giống đã ra nhiều cành nhánh mập, khỏe.

Dùng kéo hay dao sắc cắt vào buổi sáng, cành giâm cần bảo

quản nơi râm mát, hay ngâm gổc cành vào nước. Khi cắt phần

gốc còn lại trên cây ít nhất 2 đôi lá hoặc 2 chồi ngủ... Dao cắt

phải sắc để không làm dập cây. cắt hom dài 6-7 cm, mỗi hom có

1-2 lá và dùng kéo cắt bớt phiến lá, chỉ giữ lại 1/3. Gốc hom cắt

vát 45°. Hom cắt xong ngâm ngay vào dung dịch Benlat 0,3%

trong 1 giờ, sau đó vớt ra chấm gốc cắt vào thuốc kích thích ra rễ

ỈAA, ĨBA hay Seradix, vói lượng 100 g thuốc cho 10.000-12.000

hom rồi cấy ngay vào luống, hoặc vào bầu. Độ sâu cấy 2-3 cm.

Hom chưa kịp xử lí phải phủ khăn ướt giữ ẳm...

10

Vườn ươm tạo cây bầu Tại Trạm giống Lâm nghiệp Bình Hiệp,

La Nga Sơn Dung, Sơn Tây, Phú Yên

Mùa giâm hom ở miền Bắc từ tháng 4-10; các vùng còn lại

tùy mùa trồng cây mà thay đổi theo nguyên tắc tạo cây hom

xuất vườn trước khi trồng 3 tháng... Để đảm bảo hom giâm ra

rễ vấn đề chăm sóc mà khâu che nắng và tưới nước là rất quan

trọng. Nhiều nơi giâm hom trong nhà có mái che. Ngoài trời

nắng gắt phải che bóng hoàn toàn cho luống hom và tưới nước

đủ ẩm. Sau khi cây ra rễ khoảng 1 tháng có thể đưa cây ra

ngoài nhà vòm nhưng vẫn phải che nắng cho cây hom. Khi cây

sống ổn định mới bỏ hẳn giàn che. Làm cỏ, phá váng, bón thúc

NPK 1% định kỳ 15 ngày/lần. Để phòng bệnh thối nhũn ta

dùng dung dịch Benlat 0,15% hay Benlat c 0,3% phun 10

ngày/lần. Neu cây hom bị bệnh phấn trắng có thể trị bằng dung

dịch vôi-lưu huỳnh với nồng độ khoảng 2%, phun vào chiều tối

ngày râm mát [5]...

11