Triển khai nghiệp vụ Bảo hiểm hàng hoá nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển tại Công ty PJICO thực

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

Lời giới thiệu

Trong giai đoạn hiện nay giao lưu buôn bán giữa các nước trong khu vực cũng như

trên thế giới ngày càng phát triển dẫn tới lượng hàng hoá xuất nhập khẩu (XNK) ngày

càng cao. Lượng hàng hoá này có thể chuyên chở theo nhiều con đường khác nhau như

đường bộ, đường sông, đường không… nhưng chủ yếu là theo đường biển. Khoa học

công nghệ hiện đại đã giúp chúng ta đóng được những con tàu có trọng tải lên tới hàng

nghìn tấn có thể chở được lượng hàng hoá vô cùng lớn. Tuy nhiên, thuận lợi mà cũng

chính là khó khăn của vận chuyển hàng hoá bằng đường biển là nó phụ thuộc rất nhiều

vào điều kiện tự nhiên. Hiện nay, mặc dù chúng ta đã phát minh ra những công cụ hiện

đại có thể lường trước được những rủi ro do thiên tai như dự báo thời tiết qua vệ tinh, hệ

thống cảnh báo động đất, sóng thần… nhưng thiên tai thường xảy ra bất ngờ và không thể

lường trước được. Bởi vậy, khi thiên tai xảy sẽ gây tổn thất lớn cả về người và của. Xuất

phát từ nhu cầu của thực tế bảo hiểm hàng hoá vận chuyển bằng đường biển đã ra đời. Có

thể nói nghiệp vụ bảo hiểm này là một trong những nghiệp vụ ra đời sớm nhất trong

ngành bảo hiểm (Năm 1182, bản hợp đồng bảo hiểm hàng hoá vận chuyển bằng đường

biển đầu tiên xuất hiện ở miền Bắc Italia) nhưng vẫn phát triển mạnh cho tới tận ngày nay

và trở thành công cụ không thể thiếu khi tham gia hoạt động thương mại quốc tế. Nghiệp

vụ bảo hiểm này ra đời không những giúp cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân yên

tâm, ổn định sản xuất thúc đẩy nền kinh tế phát triển mà còn mang lại nguồn thu lớn cho

ngân sách nhà nước. Nhờ có bảo hiểm hàng hoá vận chuyển hàng hoá bằng đường biển

mà thương mại quốc tế có thể phát triển vượt bậc như ngày hôm nay.

Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá (CNH - HĐH) đất nước

để chuẩn bị hội nhập với nền kinh tế toàn cầu. Muốn đẩy nhanh quá trình này Việt Nam

rất cần vốn cũng như công nghệ từ các đối tác nước ngoài. Do đó, nhu cầu nhập khẩu các

công nghệ, máy móc thiết bị, nguyên vật liệu sẽ ngày càng tăng. Theo các chuyên gia

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 1

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

phân tích thì trong giai đoạn CNH - HĐH đất nước thì nhập khẩu có thể cao hơn xuất

khẩu một chút là phù hợp. Điều này tất nhiên sẽ kéo theo kim nghạch tham gia bảo hiểm

đối với hàng hoá nhập khẩu sẽ tăng. Nhưng trên thực tế ở Việt Nam lại không như vậy,

trong khi kim ngạch nhập khẩu năm 2004 là 31,25 tỷ USD (tăng 25% so với năm 2003)

thì kim ngạch nhập khẩu tham gia bảo hiểm còn quá khiêm tốn chỉ xấp xỉ 25% kim ngạch

nhập khẩu còn lại đều tham gia mua bảo hiểm ở nước ngoài. Đây thực sự là điều rất đáng

tiếc bởi nó không những ảnh hưởng đến chính bản thân người được bảo hiểm mà còn tác

động xấu đến thị trường bảo hiểm Việt Nam và mất đi một nguồn thu lớn cho Ngân sách

Nhà nước. Vì vậy, việc tìm ra những biện pháp để đáp ứng được nhu cầu của khách hàng

cũng như tồn tại và phát triển trong thời gian tới là nghiệm vụ của các doanh nghiệp bảo

hiểm trong nước kinh doanh các nghiệp vụ bảo hiểm trong đó có nghiệp vụ bảo hiểm

hàng hoá XNK.

Trong thời gian thực tập tại Công ty cổ phần bảo hiểm Petrolimex, nhận thức rõ được

vai trò của nghiệp vụ hàng hoá nhập vận chuyển bằng đường biển không chỉ ảnh hưởng

tới công ty mà còn ảnh hưởng tới cả thị trường bảo hiểm Việt Nam nên em đã lựa chọn

đề tài “Triển khai nghiệp vụ Bảo hiểm hàng hoá nhập khẩu vận chuyển bằng đường

biển tại Công ty PJICO thực trạng và một số giải pháp” để nghiên cứu.

Để nghiên cứu hiệu quả nhất bài nghiên cứu này em chia làm 3 chương:

Chương 1: Khái quát chung về nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá nhập khẩu vận chuyển

bằng đường biển

Chương 2: Thực trạng khai thác nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá nhập khẩu vận chuyển

bằng đường biển tại Công ty cổ phần bảo hiểm Petrolimex (PJICO)

Chương 3: Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu qủa kinh doanh của nghiệp vụ bảo

hiểm hàng hoá nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển tại Công ty PJICO trong thời gian

tới.

Mặc dù đã rất cố gắng song do sự hạn hẹp về kiến thức cũng như kinh nghiệm thực tế

và thời gian nên bài nghiên cứu này em thực hiện không thể tránh khỏi những sai sót. Em

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 2

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu từ phía các thầy cô giáo, các anh, chị

trong Công ty. Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ chỉ bảo tận tình của cô giáo Nguyễn

Ngọc Hương và các thầy cô giáo trong khoa đã giúp em hoàn thành bài nghiên cứu này.

Em cũng xin cảm ơn những sự giúp đỡ quý báu của tập thể Ban lãnh đạo công ty bảo hiểm

PJICO đặc biệt là sự hướng dẫn, giúp đỡ của các anh chị trong phòng Quản lý thị trường.

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 3

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

Chương 1: Khái quát chung về nghiệp vụ bảo hiểm hàng

hoá nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển

I. Đặc điểm của quá trình xuất nhập khẩu hàng hoá vận chuyển bằng

đường biển và sự cần thiết phải bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu

bằng đường biển.

1. Đặc điểm của quá trình xuất nhập khẩu hàng hoá vận chuyển bằng

đường biển

- Xuất nhập khẩu (XNK) hàng hoá là qúa trình chuyển giao quyền sở hữu lô hàng từ

người bán sang người mua. Do đó, việc xuất nhập khẩu hàng hoá thường được thực hiện

thông qua hợp đồng giữa người mua và người bán. Trong hợp đồng này thường được quy

định rất rõ ràng các nội dung như số lượng, phẩm chất, mã hiệu, quy cách đóng gói, gía

cả hàng hoá, trách nhiệm thuê tàu, trả cước phí, phí bảo hiểm, thủ tục và loại tiền được

thanh toán…

- Hàng hoá xuất nhập khẩu thường được vận chuyển qua biên giới quốc gia cho nên

phải chịu sự kiểm soát rất kỹ lưỡng của hải quan, kiểm dịch… tuỳ theo quy định của

nước sở tại. Theo tập quán thương mại quốc tế bất kỳ hàng hoá xuất nhập khẩu nào vận

chuyển ra (hoặc vào) qua biên giới của một quốc gia đều phải tham gia mua bảo hiểm.

Người tham gia mua bảo hiểm có thể là người bán hàng (người xuất khẩu) hoặc người

mua hàng (người nhập khẩu). Quan hệ giữa Người bảo hiểm và người mua bảo hiểm đối

với hàng hoá được bảo hiểm thường được thực hiện thông qua hợp đồng bảo hiểm

(HĐBH). Trong trường hợp người bán hàng mua bảo hiểm thì người bán hàng phải

chuyển nhượng HĐBH cho người mua hàng để khi hàng về đến nước nhập, nếu xẩy ra

tổn thất có thể đòi công ty bảo hiểm bồi thường.

- Hàng hoá XNK bằng đường biển được vận chuyển bằng tàu biển. Người vận chuyển

hàng đồng thời là người giao hàng cho người mua.

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 4

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

Trên đây là một số đặc điểm riêng của hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng

đường biển cho nên xuất phát từ chính những đặc điểm này mà việc triển khai bắt buộc

đối với nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu là một tất yếu khách quan.

2. Sự cần thiết của bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu bằng đường

biển.

Có thể nói chưa bao giờ xu thế toàn cầu hoá lại diễn ra mạnh mẽ như giai đoạn hiện

nay cho nên vai trò của dịch vụ vận chuyển hàng hoá XNK bằng đường biển là vô cùng

quan trọng. Theo thống kê có khoảng hơn 90% khối lượng hàng hoá XNK của thế giới

được vận chuyển bằng đường biển. Bởi vì, vận chuyển bằng đường biển có những ưu

điểm mà các dịch vụ vận chuyển khác không có được như:

- Vận chuyển bằng đường biển có thể chở được nhiều chủng loại hàng hoá với khối

lượng lớn thậm chí cả những loại hàng hoá siêu trường và siêu trọng mà các phương tiện

vận tải khác như: Đường bộ, đường sông, đường hàng không… không thể đảm nhận

được.

- Do vận chuyển bằng đường biển lợi dụng được những điều kiện thiên nhiên của

biển nên chi phí như vốn, nguyên vật liệu, sức lao động… bỏ ra thường ít hơn so với chi

phí bỏ ra cho những phương tiện khác. Chính điều này làm cho giá thành vận chuyển

bằng đường biển thấp hơn so với các phương tiện khác. Đây là ưu thế mà những doanh

nghiệp thường lựa chọn vận chuyển bằng đường biển để XNK hàng hoá trong thương

mại quốc tế.

- Các tuyến vận chuyển bằng đường biển thường là rộng lớn nên người ta có thể tổ

chức được nhiều tuyến tàu trong cùng một lúc trên cùng một tuyến hoặc cho cả hai chiều.

- Vận chuyển bằng đường biển góp phần phát triển mối quan hệ kinh tế giữa các nước

trong khu vực cũng như quốc tế, tăng nguồn thu ngoại tệ…

Vì vậy, nhiều nước mặc dù không tiếp giáp với biển nhưng cũng phải thông qua cảng

của người khác để vận chuyển hàng hoá bằng đường biển như Lào, Séc…

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 5

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đó thì vận chuyển bằng đường biển cũng có

một số nhược điểm sau:

- Vận chuyển bằng đường biển gặp rất nhiều rủi ro do các yếu tố tự nhiên, yếu tố kỹ

thuật, yếu tố xã hội hoặc con người.

Do yếu tố tự nhiên: Quá trình vận chuyển hàng hoá trên biển phụ thuộc rất nhiều vào

điều kiện tự nhiên như thời tiết, khí hậu… Mặc dù hiện nay khoa học kỹ thuật rất phát

triển chúng ta có thể dự báo được thời tiết, cảnh báo được động đất sóng thần… nhưng

các yếu tố tự nhiên luôn xảy ra bất cứ lúc nào và không theo một quy luật nhất định nào.

Vì vậy, những thiên tai như: bão, sóng thần, lốc, vòi rồng… khi xảy ra có thể gây thiệt

hại vô cùng to lớn về cả người và của.

Do yếu tố kỹ thuật: Ngày nay, con người ngày càng sử dụng nhiều hơn các phương

tiện khoa học kỹ thuật hiện đại. Nhưng dù máy móc hiện đại đến đâu thì cũng không thể

tránh khỏi những sai sót, trục trặc về mặt kỹ thuật. Đó có thể là trục trặc của chính bản

thân con tàu, kỹ thuật dự báo, các tín hiệu điều khiển từ đất liền hoặc từ vệ tinh… từ đó

gây ra đổ vỡ mất mát hàng hoá trong quá trình vận chuyển hàng hoá XNK.

Do yếu tố xã hội con người: Hàng hoá có thể bị mất trộm, mất cắp, bị cướp hoặc bị

thiệt hại do chiến tranh…

- Tốc độ tàu biển thường chậm, hành trình trên biển thường có thời gian dài nên xác

suất rủi ro xảy ra trên biển là rất cao. Thêm vào đó, việc ứng cứu rủi ro, tai nạn lại gặp rất

nhiều khó khăn.

- Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, mỗi chuyến hàng thường có giá trị rất lớn bao

gồm giá trị tàu và hàng hoá trở trên tàu nên khi tổn thất xảy ra sẽ gây tổn thất rất lớn về

tài sản, trách nhiệm và con người.

- Trong quá trình vận chuyển hàng hoá, chủ phương tiện sẽ là người chịu trách nhiệm

chính. Nhưng trách nhiệm này rất hạn chế về thời gian, phạm vi và mức độ tuỳ theo điều

kiện giao hàng và hợp đồng vận chuyển.

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 6

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

Để phát huy tối đa những mặt tích cực đồng thời hạn chế những mặt tiêu cực trong

vận chuyển hàng hoá bằng đường biển thì nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá vận chuyển bằng

đường biển đã ra đời. Từ khi nghiệp vụ ra đời thì các doanh nghiệp yên tâm sản xuất, ổn

định kinh doanh giúp nền kinh tế phát triển tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Nghiệp vụ cũng là nhân tố quan trọng thúc đẩy hoạt động XNK hàng hoá phát triển

nhanh chóng như ngày hôm nay. Chính vì lẽ đó tầm quan trọng của nghiệp vụ ngày càng

được nhiều các nước trên thế giới thừa nhận cho nên các điều khoản thương mại quốc tế

đều quy định bắt buộc phải tham gia bảo hiểm đối với hàng hoá XNK. Đã có những điều

khoản riêng quy định rất cụ thể và chặt chẽ vấn đề này.

3. Trách nhiệm của các bên có liên quan

Quá trình vận chuyển hàng hoá có liên quan đến rất nhiều bên trong đó có bốn bên

chủ yếu: người bán hàng, người mua hàng, người vận chuyển và nhà bảo hiểm. Vì vậy,

việc phân định rõ ràng trách nhiệm của các bên liên quan là rất quan trọng. Trong đó:

* Người bán (người xuất khẩu):

- Chuẩn bị hàng hoá theo đúng hợp đồng về số lượng, chất lượng, loại hàng, bao bì

đóng gói, thời hạn tập kết hàng ở cảng, thủ tục hải quan, kiểm dịch…

- Người bán phải đứng ra làm các thủ tục có liên quan nếu trong hợp đồng quy định.

- Nếu người bán mua bảo hiểm thì phải có nghĩa vụ chuyển nhượng lại cho người

mua.

* Người mua (người nhập khẩu):

- Nhận hàng từ người chuyên chở theo đúng số lượng, chất lượng đã ghi trong hợp

đồng vận chuyển và hợp đồng mua bán lấy giấy chứng nhận kiểm đếm, biên bản kế toán

giao nhận hàng với chủ tàu, biên bản hàng hoá hư hỏng đổ vỡ do tàu gây nên (nếu có).

- Nhận chuyển nhượng phần bảo hiểm từ người bán nếu có và tiếp tục theo dõi đến

khi hàng nhập kho.

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 7

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

- Nếu có vấn đề sơ xuất liên quan đến hàng hoá thì phải kịp thời thông báo cho các

bên liên quan biết để kịp thời giải quyết.

* Người vận chuyển:

- Chuẩn bị người và phương tiện vận chuyển an toàn.

- Có trách nhiệm giao hàng theo đúng địa điểm, thời gian quy định.

- Trong quá trình vận chuyển phải có trách nhiệm đề phòng hạn chế tổn thất.

- Ghi lại hành trình vận chuyển và nguyên nhân xảy ra tổn thất nếu có.

* Người bảo hiểm:

- Kiểm tra lại toàn bộ chứng từ hoá đơn, hàng hoá, con người và phương tiện vận

chuyển trước khi hàng được đưa lên các phương tiện vận chuyển.

- Kịp thời cử nhân viên hoặc người được uỷ quyền đi giám định tổn thất khi nhận

được thông báo tổn thất. Xem xét giải quyết bồi thường nhanh, thoả đáng cho người tham

gia bảo hiểm.

Hoạt động trao đổi mua bán hàng hóa thường được thực hiện thông qua ba loại hợp

đồng:

- Hợp đồng mua bán

- Hợp đồng vận chuyển

- Hợp đồng bảo hiểm

Đây là cơ sở pháp lý để phân định trách nhiệm của các bên liên quan ngoài ra trách

nhiệm của các bên liên quan còn phụ thuộc vào điều kiện giao hàng của hợp đồng mua

bán đó là gì.Trong các điều kiện thương mại quốc tế “INCOTERM 2000” (International

Commercial terms) có 13 loại điều kiện giao hàng được phân thành 4 nhóm E, F, C, D.

Cụ thể như sau:

- Nhóm E: EXW (ex- work) giao tại cơ sở của người bán.

- Nhóm F: Cước vận chuyển chính chưa trả, gồm:

+ FCA (Free carrier): giao hàng cho người vận tải

+ FAS (Free alongside ship): giao hàng dọc mạn tàu

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 8

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp

+ FOB (Free on board): giao hàng lên tàu

- Nhóm C: Cước vận chuyển chính đã trả, gồm:

+ CFR(Cost and freight) tiền hàng và cước phí

+ CIF (Cost insurance freight) tiền hàng, phí bảo hiểm và cước phí

+ CPT (Carriage paid to…) cước phí trả tới

+ CIP ( Carriage and insurance paid to…) tiền cước và phí bảo hiểm trả tới.

- Nhóm D: Nơi hàng đến tức là người bán giao hàng tại nước người mua, bao

gồm:

+ DAF (Delivered at frontier) giao hàng tại biên giới

+ DES (Delivered ex-ship) giao hàng tại tàu.

+ DEQ (Delivered ex-quay) giao hàng tại cầu cảng

+ DDU (Delivered duty unpaid) giao hàng tại đích, chưa nộp thuế

+ DDP (Delivered duty paid) giao hàng tại đích, đã nộp thuế

Trong trường hợp Người bảo hiểm muốn làm bảo hiểm đối với hàng hoá nhập cần

phải chú ý đến các điều khoản trên. Bởi vì, chỉ khi hợp đồng được ký theo điều kiện

FOB, CF (CIF), CPT thì người nhập khẩu hàng được quyền và có trách nhiệm mua bảo

hiểm hàng hoá.

Theo điều kiện EXW, nhóm F và điều kiện CFR hay CPT không bên nào phải có

trách nhiệm mua bảo hiểm cho hàng hoá. Tuy nhiên trong quá trình chuyên chở người

mua phải chịu rủi ro đối với hàng hoá nên để bảo vệ lợi ích của mình, người mua thường

là người đứng ra mua bảo hiểm. Người bán theo điều kiện này thường cho rằng việc

người mua có hay không muab ảo hiểm cho hàng hoá thì không ảnh hưởng gì đến mình,

do đó trong hợp đồng không quy định về nghĩa vụ mua bảo hiểm của người mua trước

khi người bán giao hàng.

Giải thích rõ các điều kiện liên quan đến trách nhiệm mua bảo hiểm của người nhập

khẩu:

Sv: bïi ngäc tó líp bh43A 9