Trao đổi chất và năng lượng

130

Chương 8

Khái niệm về sự trao đổi chất và

trao đổi năng lượng

Trao đổi chất và trao đổi năng lượng là bản chất của hoạt động sống

của mọi cơ thể sinh vật, là biểu hiện tồn tại sự sống. Sự trao đổi chất của

cơ thể luôn gắn liền với sự trao đổi và chuyển hóa năng lượng. Chính vì

vậy, trao đổi chất và trao đổi năng lượng là hai mặt của một quá trình liên

quan chặt chẽ với nhau.

8.1. Khái niệm chung về sự trao đổi chất

Cơ thể sống tồn tại, phát triển trong môi trường và không ngừng liên

hệ mật thiết với môi trường đó. Nó hấp thụ các chất khác nhau từ môi

trường ngoài, làm biến đổi các chất đó và một mặt tạo nên các yếu tố cẩu

tạo của bản thân cơ thể sống, mặt khác lại thải vào môi trường ngoài các

sản phẩm phân giải của chính cơ thể cũng như các sản phẩm hình thành

trong quá trình sống của cơ thể. Quá trình đó thực hiện được là do các biến

đổi hóa học liên tục xảy ra trong cơ thể. Người ta gọi toàn bộ các biến đổi

hóa học đó là sự trao đổi chất.

Sự trao đổi chất bao gồm nhiều khâu chuyển hóa trung gian. Các

quá trình này xảy ra phức tạp trong từng mô, từng tế bào bao gồm 2 quá

trình cơ bản là đồng hóa (tổng hợp) và dị hóa (phân giải) tạo nên chu kỳ

trao đổi chất liên tục giữa chất nguyên sinh và chất nhận vào.

Quá trình đồng hóa là sự hấp thụ các chất mới từ môi trường bên

ngoài, biến đổi chúng thành sinh chất của mình; biến đổi các chất đơn

giản thành chất phức tạp hơn, sự tích lũy năng lượng cao hơn. Đây là quá

trình biến đổi các chất không đặc hiệu (các chất hữu cơ của thức ăn như

glucid, lipid, protein) từ các nguồn khác nhau (thực vật, động vật, vi sinh

vật) thành các chất hữu cơ khác (glucid, lipid, protein) đặc hiệu của cơ thể.

Đặc điểm của quá trình này là thu năng lượng. Năng lượng cần thiết cung cấp

cho các phản ứng tổng hợp trên chủ yếu ở dạng liên kết cao năng của ATP.

Quá trình dị hóa là quá trình ngược lại của quá trình đồng hóa, là

sự biến đổi các chất phức tạp thành các chất đơn giản và giải phóng năng

lượng cần thiết cho hoạt động sống. Như vậy đây là quá trình phân giải

các chất dự trữ, các chất đặc trưng của cơ thể thành các sản phẩm phân tử

nhỏ không đặc trưng và cuối cùng thành những chất thải (CO2, H2O,