Tranh tụng tại phiên tòa hình sự sơ thẩm theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN TRƢƠNG TÍN

TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TOÀ HÌNH SỰ SƠ THẨM

THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2007

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN TRƢƠNG TÍN

TRANH TỤNG TẠI PHIÊN TOÀ HÌNH SỰ SƠ THẨM

THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự

Mã số: 60.38.40

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Luật học Nguyễn Thái Phúc

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2007

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công

bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Nguyễn Trƣơng Tín

NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

- B§DS :BÞ ®¬n d©n sù

- BLTTHS :Bé luËt Tè tông H×nh sù

- HSST :H×nh sù s¬ thÈm

- H§XX :Héi ®ång xÐt xö

- KSV :KiÓm s¸t viªn

- N§DS :Nguyªn ®¬n d©n sù

- NBC :Ng-êi bµo ch÷a

- TGTT :Tham gia tè tông

- THTT :TiÕn hµnh tè tông

- TANDTC :Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao

- TTHS :Tè tông h×nh sù

- VKS :ViÖn kiÓm s¸t

- VKSNDTC :ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao

- VAHS :Vô ¸n h×nh sù

Môc lôc

Trang

PhÇn më ®Çu

Ch-¬ng 1

MéT Sè VÊN §Ò Lý LUËN

VÒ TRANH TôNG TRONG TTHS Vµ PHI£N TOµ HSST

1.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ tranh tông trong TTHS 1

1.1.1. Kh¸i niÖm tranh tông trong TTHS 1

1.1.2. Kh¸i niÖm m« h×nh tranh tông 7

1.1.3. Kh¸i niÖm nguyªn t¾c tranh tông 13

1.1.4. Ph©n biÖt tranh tông vµ tranh luËn 19

1.2. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ phiªn toµ HSST 21

1.2.1. Kh¸i niÖm giai ®o¹n xÐt xö s¬ thÈm 21

1.2.2. Kh¸i niÖm phiªn toµ HSST 24

1.2.3. B¶n chÊt cña phiªn toµ HSST 26

1.2.4. Néi dung cña phiªn toµ HSST 28

Ch-¬ng 2

C¸C B£N TRANH TôNG Vµ VAI TRß CñA TOµ ¸N

TRONG QU¸ TR×NH TRANH TôNG T¹I PHI£N TOµ HSST

2.1. Bªn buéc téi trong qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn toµ HSST 37

2.1.1. Chøc n¨ng buéc téi vµ c¸c chñ thÓ cña chøc n¨ng buéc téi 37

2.1.2. Sù tham gia tranh tông cña KSV, NBH vµ N§DS t¹i phiªn toµ HSST 41

2.2. Bªn bµo ch÷a trong qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn toµ HSST 56

2.2.1. Chøc n¨ng bµo ch÷a vµ c¸c chñ thÓ cña chøc n¨ng bµo ch÷a 56

2.2.2. Sù tham gia tranh tông cña bÞ c¸o, NBC vµ B§DS t¹i phiªn toµ HSST 59

2.3. Toµ ¸n trong qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn toµ HSST 71

2.3.1. Chøc n¨ng xÐt xö cña Toµ ¸n 71

2.3.2. Vai trß cña Toµ ¸n trong qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn toµ HSST 79

2.4. Mét sè kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ tranh tông t¹i phiªn toµ HSST 88

2.4.1. Mét sè kiÕn nghÞ mang tÝnh ®Þnh h-íng 88

2.4.2. Mét sè kiÕn nghÞ söa ®æi, bæ sung ph¸p luËt thùc ®Þnh 89

PHÇN KÕT LUËN

DANH MôC TµI LIÖU THAM KH¶O

1

PhÇn më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi

§iÒu 2 HiÕn ph¸p n¨m 1992 (®· ®-îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2001) kh¼ng ®Þnh:

“Nhµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ Nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ

nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n... QuyÒn lùc Nhµ n-íc lµ thèng nhÊt, cã

sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n-íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn

lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t- ph¸p”.

X©y dùng vµ hoµn thiÖn bé m¸y Nhµ n-íc, hÖ thèng ph¸p luËt ®Ó gãp phÇn b¶o

vÖ quyÒn con ng-êi, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n lµ mét trong nh÷ng nhiÖm

vô träng t©m mµ §¶ng, Nhµ n-íc vµ nh©n d©n ta ®ang ra søc thùc hiÖn. §Õn giai ®o¹n

hiÖn nay, vÒ c¬ b¶n, chóng ta ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh trong lÜnh vùc c¶i

c¸ch t- ph¸p, gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ViÖt

Nam x· héi chñ nghÜa nh- NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· ®Æt ra vµ

®-îc tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X.

Mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m mµ chóng ta ®ang ra søc thùc hiÖn, ®ã lµ

hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung, ph¸p luËt tè tông h×nh sù nãi riªng. Bé luËt Tè

tông H×nh sù ViÖt Nam hiÖn hµnh cã hay kh«ng cã c¸c quy ®Þnh vÒ tranh tông? NÕu cã

th× nh÷ng quy ®Þnh ®ã ®-îc thÓ hiÖn ë møc ®é nµo vµ cã ph¶i lµ néi dung cña nguyªn

t¾c tranh tông hay kh«ng? Chóng ta cã thÓ thõa nhËn sù hiÖn diÖn cña nguyªn t¾c tranh

tông trong Bé luËt Tè tông H×nh sù ViÖt Nam ®-îc hay kh«ng? Tranh tông trong tè

tông h×nh sù lµ g×? Phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm lµ g×? C¸c bªn tranh tông lµ ai vµ hä tham

gia tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm nh- thÕ nµo? Vai trß cña Toµ ¸n trong qu¸

tr×nh tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm ®-îc thÓ hiÖn ra sao?... ViÖc nghiªn cøu

nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh lý luËn, ph¸p luËt thùc ®Þnh vµ thùc tiÔn vÒ qu¸ tr×nh tranh tông

t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm sÏ gãp phÇn më ra mét h-íng ®i míi trong viÖc vËn dông

vµ ¸p dông ph¸p luËt tè tông h×nh sù ë n-íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay.

Ngµy 02/01/2002, Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng ®· ban hµnh

NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW vÒ Mét sè nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t- ph¸p trong thêi

gian tíi, ®Þnh h-íng: “...N©ng cao chÊt l-îng c«ng tè cña KiÓm s¸t viªn t¹i phiªn toµ,

®¶m b¶o tranh tông d©n chñ víi luËt s-, ng-êi bµo ch÷a vµ nh÷ng ng-êi tham gia tè

tông kh¸c... Khi xÐt xö, c¸c Toµ ¸n ph¶i ®¶m b¶o cho mäi c«ng d©n ®Òu b×nh ®¼ng

tr-íc ph¸p luËt, thùc sù d©n chñ, kh¸ch quan; ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm ®éc lËp vµ chØ

tu©n theo ph¸p luËt; viÖc ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n ph¶i c¨n cø chñ yÕu vµo kÕt qu¶ tranh

tông t¹i phiªn toµ, trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ, toµn diÖn chøng cø, ý kiÕn cña KiÓm s¸t

viªn, cña ng-êi bµo ch÷a, bÞ c¸o, nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n vµ nh÷ng ng-êi cã quyÒn, lîi Ých

2

hîp ph¸p ®Ó ®-a ra nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®óng ph¸p luËt, cã søc thuyÕt phôc vµ

trong h¹n ph¸p luËt quy ®Þnh...”. Ngµy 02/6/2005, Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp hµnh Trung

-¬ng §¶ng ban hµnh NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW vÒ ChiÕn l-îc C¶i c¸ch t- ph¸p ®Õn

n¨m 2020, tiÕp tôc ®Þnh h-íng: “...§æi míi viÖc tæ chøc phiªn toµ xÐt xö, x¸c ®Þnh râ

h¬n vÞ trÝ, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña ng-êi tiÕn hµnh tè tông vµ ng-êi tham gia tè

tông theo h-íng ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai, d©n chñ, nghiªm minh; n©ng cao chÊt l-îng

tranh tông t¹i c¸c phiªn toµ xÐt xö, coi ®©y lµ kh©u ®ét ph¸ cña ho¹t ®éng t- ph¸p...”.

Tranh tông trong tè tông h×nh sù nãi chung vµ tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬

thÈm nãi riªng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi cña khoa häc ph¸p lý tè tông h×nh sù ViÖt

Nam. Tuy nhiªn, nÕu ®i s©u nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy th× cßn rÊt nhiÒu ý kiÕn, quan ®iÓm

kh¸c nhau, g©y nhiÒu tranh luËn kh«ng chØ vÒ lý luËn mµ c¶ trong thùc tiÔn ¸p dông

ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam.

VÊn ®Ò lý luËn, ph¸p luËt thùc ®Þnh vµ thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt vÒ tranh tông

t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm ®· ®-îc ®Ò cËp nhiÒu trong khoa häc ph¸p lý tè tông h×nh

sù trong nh÷ng n¨m qua vµ trong giai ®o¹n nhiÖn nay víi nhiÒu khÝa c¹nh vµ møc ®é

kh¸c nhau. Sau khi cã NghÞ quyÕt 08 n¨m 2002 cña Bé ChÝnh trÞ vµ sau khi Bé luËt Tè

tông H×nh sù ViÖt Nam ®-îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2003, gÇn ®©y nhÊt lµ NghÞ quyÕt 49

n¨m 2005 cña Bé ChÝnh trÞ ra ®êi th× vÊn ®Ò tranh tông trong tè tông h×nh sù, tranh tông

t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm ®· thu hót ®-îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ khoa häc,

nhiÒu ng-êi lµm c«ng t¸c gi¶ng d¹y còng nh- nhiÒu nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn vµo viÖc

nghiªn cøu, trao ®æi, tranh luËn vÊn ®Ò nµy. ViÖc söa ®æi, bæ sung nh÷ng quy ®Þnh cña

ph¸p luËt theo Bé luËt Tè tông H×nh sù n¨m 2003 còng ch-a gi¶i quyÕt thÊu ®¸o ®-îc

nh÷ng v-íng m¾c vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh

tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm, ®ßi hái chóng ta ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó

hoµn thiÖn trong thêi gian tíi.

Tõ nh÷ng yªu cÇu trªn, t¸c gi¶ ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “Tranh tông t¹i phiªn

toµ h×nh sù s¬ thÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam” ®Ó lµm

§Ò tµi LuËn v¨n Th¹c sÜ LuËt häc, víi mong muèn ®i s©u nghiªn cøu, ®ãng gãp mét

phÇn nhá lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn

toµ h×nh sù s¬ thÈm mµ hiÖn nay cßn tån t¹i nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi

Tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n,

quan träng cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t- ph¸p vµ x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ViÖt

Nam x· héi chñ nghÜa trong giai ®o¹n hiÖn nay.

Tuy nhiªn, trong khoa häc ph¸p lý tè tông h×nh sù ViÖt Nam, vÊn ®Ò tranh tông

t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm mÆc dï ®· cã sù quan t©m nh-ng ch-a ®óng møc. Trong

3

thêi gian qua, mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu b-íc ®Çu ®· ®Ò cËp ®Õn mét vµi khÝa c¹nh

liªn quan ®Õn m« h×nh tranh tông, nguyªn t¾c tranh tông, tranh tông trong tè tông h×nh

sù vµ tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù nh-: VÊn ®Ò tranh tông h×nh sù (Kû yÕu §Ò tµi

khoa häc cÊp Bé - ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao n¨m 1995) cña t¸c gi¶ NguyÔn §øc

Mai; Hai lo¹i h×nh tè tông vµ nguyªn t¾c tranh tông cña t¸c gi¶ Lª Kim QuÕ; Dù th¶o

Bé luËt Tè tông H×nh sù söa ®æi vµ nguyªn t¾c tranh tông cña t¸c gi¶ NguyÔn Th¸i

Phóc; Tè tông tranh tông vµ vÊn ®Ò c¶i c¸ch t- ph¸p ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn x©y

dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn cña t¸c gi¶ NguyÔn Ngäc ChÝ; Tè tông “tranh tông” vµ tè

tông “thÈm cøu” cña t¸c gi¶ TrÇn §¹i Th¾ng; Mét sè bÊt cËp cña c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt

vÒ tranh tông vµ h-íng kh¾c phôc cña t¸c gi¶ Cao Xu©n Phong; Mét sè vÊn ®Ò vÒ tranh

tông trong tè tông h×nh sù cña t¸c gi¶ Lª TiÕn Ch©u; B¶n chÊt tranh tông t¹i phiªn toµ

cña t¸c gi¶ TrÇn V¨n §é; Bµn vÒ tranh tông t¹i phiªn toµ cña t¸c gi¶ NguyÔn Duy

Gi¶ng; Bµn vÒ vÊn ®Ò tranh tông trong tè tông h×nh sù ViÖt Nam cña t¸c gi¶ NguyÔn

N«ng; Nguyªn t¾c tranh tông trong luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam (§Ò tµi LuËn v¨n

Th¹c sÜ LuËt häc - Tr-êng §¹i häc LuËt thµnh phè Hå ChÝ Minh n¨m 2004) cña t¸c gi¶

Phan ThÞ Mü H¹nh; C¶i c¸ch t- ph¸p vµ vÊn ®Ò tranh tông cña t¸c gi¶ NguyÔn M¹nh

Kh¸ng; T×m hiÓu vÒ tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù cña t¸c gi¶ TrÞnh TiÕn ViÖt; Nh÷ng

quy ®Þnh vÒ tranh tông trong Dù th¶o Bé luËt Tè tông H×nh sù söa ®æi cña t¸c gi¶ TrÇn

V¨n Trung; VÒ tranh tông trong tè tông h×nh sù cña t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ B¾c; TiÕn tíi

x©y dùng tè tông h×nh sù ViÖt Nam theo kiÓu tranh tông cña t¸c gi¶ Ph¹m Hång H¶i;

§æi míi thñ tôc xÐt xö nh»m n©ng cao chÊt l-îng tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù cña

t¸c gi¶ Tõ V¨n Nhò; VÊn ®Ò n©ng cao chÊt l-îng tranh tông t¹i phiªn toµ cña t¸c gi¶

Ng« Hång Phóc; Vai trß cña Héi ®ång xÐt xö trong viÖc tranh tông t¹i phiªn toµ s¬

thÈm h×nh sù cña t¸c gi¶ §inh V¨n QuÕ; Vai trß cña KiÓm s¸t viªn trong ho¹t ®éng

tranh tông t¹i phiªn toµ cña t¸c gi¶ Lª H÷u ThÓ; Tranh tông cña KiÓm s¸t viªn t¹i phiªn

toµ nh×n tõ khÝa c¹nh luËt s- cña t¸c gi¶ Phan Trung Hoµi vµ nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c.

Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh nªu trªn chñ yÕu lµ nh÷ng bµi viÕt ®-îc ®¨ng trªn c¸c

T¹p chÝ khoa häc chuyªn ngµnh nh-: Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, Nghiªn cøu lËp ph¸p, Toµ

¸n nh©n d©n, KiÓm s¸t, D©n chñ vµ ph¸p luËt. C¸c t¸c gi¶ ®· ®Æt vÊn ®Ò còng nh- tiÕp

cËn vµ sö dông nhiÒu ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu kh¸c nhau nªn ®· ®Ò cËp, xem xÐt vÊn ®Ò

tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm ë nh÷ng khÝa c¹nh vµ møc ®é nhÊt ®Þnh. Theo

chóng t«i, cho ®Õn nay ch-a cã mét c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn,

®i s©u vµo b¶n chÊt, céi nguån mang tÝnh hÖ thèng, chÆt chÏ cña qu¸ tr×nh tranh tông t¹i

phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam.

3. Môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi

* Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi

4

Môc ®Ých cña ®Ò tµi nµy lµ nghiªn cøu cã tÝnh hÖ thèng vÒ qu¸ tr×nh tranh tông t¹i

phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm sau khi lµm s¸ng tá mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ tranh tông trong

tè tông h×nh sù vµ phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm, tiÕp theo ®i s©u nghiªn cøu cã tÝnh hÖ

thèng vÒ c¸c bªn tranh tông vµ vai trß cña Toµ ¸n trong qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn

toµ h×nh sù s¬ thÈm theo c¸c ph-¬ng diÖn lý luËn, ph¸p luËt thùc ®Þnh vµ thùc tiÔn ¸p

dông ph¸p luËt. Trªn c¬ së ®ã, ng-êi viÕt cè g¾ng t×m ra nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ trong

c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thùc ®Þnh vµ trong thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt, ph©n tÝch

nguyªn nh©n cña nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ ®ã ®Ó ®-a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m gãp

phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p

luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam.

* NhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi

XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých nghiªn cøu nªu trªn, nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®-îc

®Æt ra nh- sau:

- Nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ tranh tông trong tè tông h×nh sù vµ phiªn

toµ h×nh sù s¬ thÈm.

- Nghiªn cøu c¸c bªn tranh tông vµ vai trß cña Toµ ¸n trong qu¸ tr×nh tranh tông

t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm, ®-a ra mét sè kiÕn nghÞ nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu

qu¶ tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù

ViÖt Nam.

* Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi

§Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò mang tÝnh lý luËn, c¸c quy ®Þnh

cña ph¸p luËt thùc ®Þnh vµ thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tranh

tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ nh»m gãp phÇn n©ng

cao hiÖu qu¶ tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè

tông h×nh sù ViÖt Nam.

4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi

§Ò tµi ®-îc nghiªn cøu trªn c¬ së nh÷ng chñ tr-¬ng, ®-êng lèi cña §¶ng, chÝnh

s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n-íc ta trong c«ng cuéc c¶i c¸ch t- ph¸p vµ x©y dùng Nhµ

n-íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa.

Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy

vËt lÞch sö cña TriÕt häc M¸c - Lªnin. §ång thêi, ®Ò tµi ®-îc thùc hiÖn b»ng c¸c ph-¬ng

ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh luËt häc vµ ®¸nh gi¸ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, c¸c

quan ®iÓm khoa häc kh¸c nhau vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi ®Ó lµm s¸ng tá

c¸c néi dung cÇn nghiªn cøu.

5. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi

5

Nghiªn cøu ®Ò tµi “Tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm theo quy ®Þnh cña

ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam” trªn c¸c ph-¬ng diÖn lý luËn, ph¸p luËt thùc ®Þnh

vµ thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt sÏ ®ãng gãp mét phÇn nhá vµo viÖc nhËn thøc ®óng ®¾n,

toµn diÖn b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm, tõ ®ã ®Ò xuÊt

mét sè kiÕn nghÞ nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬

thÈm ë n-íc ta hiÖn nay vµ trong t-¬ng lai. Th«ng qua ®Ò tµi nµy, t¸c gi¶ còng mong

muèn r»ng, c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh sÏ trë thµnh mét tµi liÖu tham kh¶o cho

nh÷ng ai quan t©m ®Õn qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm theo quy ®Þnh

cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam.

6. C¬ cÊu cña LuËn v¨n

Ngoµi phÇn më ®Çu, môc lôc, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung

cña LuËn v¨n ®-îc tr×nh bµy trong hai ch-¬ng, cô thÓ nh- sau:

- Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ tranh tông trong tè tông h×nh sù vµ phiªn

toµ h×nh sù s¬ thÈm.

- Ch-¬ng 2: C¸c bªn tranh tông vµ vai trß cña Toµ ¸n trong qu¸ tr×nh tranh tông

t¹i phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm.

6

Ch-¬ng 1:

Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ tranh tông

trong tè tông h×nh sù vµ phiªn toµ h×nh sù s¬ thÈm

1.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ tranh tông trong tè tông h×nh sù

1.1.1. Kh¸i niÖm tranh tông trong tè tông h×nh sù

1.1.1.1. Kh¸i niÖm

ThuËt ngö “tranh tông” trong tè tóng g¾n liÒn víi lÞch sõ h×nh th¯nh, tån t³i v¯

ph¸t triÓn c¸c t- t-ëng d©n chñ, tiÕn bé trong x· héi loµi ng-êi. Tranh tông kh«ng chØ lµ

thµnh tùu ph¸p lý ®¬n thuÇn mµ cao h¬n nã lµ thµnh tùu ph¸t triÓn cuûa t- t-ëng tieán boä

trong nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. Tranh tông kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi trong khoa häc

ph²p lý. T­ t­ëng tranh tóng xuÊt hiÖn tô thêi cæ ®³i. Kh²i niÖm “tranh tông” ®­îc nãi

®Õn ë Nhµ n-íc Hy L¹p cæ ®¹i, sau ®ã c¸c luËt gia La M· cæ ®¹i vµ tiÕp theo lµ c¸c luËt

gia ë c¸c n-íc Ch©u ¢u sö dông chñ yÕu trong tè tông h×nh sù (TTHS) vµ tè tông d©n

sù. Cho ®Õn nay, kh¸i niÖm nµy ®-îc sö dông phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c n-íc trªn thÕ giíi,

nhÊt lµ c¸c n-íc theo truyÒn thèng ph¸p luËt ¸n lÖ nh- Anh, Mü, óc, Canada vµ mét sè

quèc gia kh¸c chÞu ¶nh h-ëng cña hÖ thèng ph¸p luËt ¸n lÖ (Anh - Mü).

D-íi gãc ®é ng«n ng÷, theo nghÜa H¸n - ViÖt, “tranh tông” l¯ sø kÕt hîp cða hai

tõ “tranh luËn” v¯ “tè tông”. Tranh tóng l¯ tranh luËn trong tè tóng. Tranh luËn l¯ b¯n

c·i ®Ó t×m ra lÏ ph¶i, tè tông ®-îc coi lµ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c bªn theo

quy ®Þnh cða ph²p luËt. Theo Tô ®iÓn tiÕng ViÖt, tranh tóng l¯ “th-a kiÖn nhau ®Ó giµnh

lÏ ph¶i”

1

. T×m hiÓu ng«n ngö cða mét sè n­íc; trong tiÕng Anh, tranh tóng l¯ “institute

proceedings against someone”

2

, tøc lµ thñ tôc tiÕn hµnh chèng l¹i ai ®ã; trong tiÕng

Ph²p, tranh tóng l¯ “procÐdure acensatoir”

3

, tøc lµ c¸c bªn c¸o buéc lÉn nhau. Nh- vËy,

ë gãc ®é chung nhÊt vÒ ng«n ng÷, tranh tông lµ sù kiÖn tông hay c¸o buéc lÉn nhau gi÷a

hai bªn cã lîi Ých ®èi lËp nhau, ®-îc b¾t ®Çu tõ khi bªn nµy khëi kiÖn hay khëi tè bªn

kia vµ kÕt thóc khi cã b¶n ¸n hay quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp cña c¬ quan Nhµ

n-íc cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

D-íi gãc ®é thuËt ng÷ ph¸p lý, tranh tông chØ diÔn ra trong qu¸ tr×nh tè tông, cã

thÓ lµ tè tông d©n sù (nghÜa réng bao gåm c¸c lÜnh vùc: d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh,

kinh doanh, th-¬ng m¹i, lao ®éng), cã thÓ lµ tè tông hµnh chÝnh vµ còng cã thÓ lµ

TTHS. Ho¹t ®éng tè tông trong bÊt kú lÜnh vùc nµo còng ®Òu mang tÝnh tranh tông, v×

1 Ban Biªn so¹n chuyªn tõ ®iÓn: New Era, Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb. V¨n ho¸ th«ng tin, Hµ Néi, 2005, trang 1966.

2 Bïi Phông, Tõ ®iÓn ViÖt Anh (Vietnamese English Dictionary), Nxb. ThÕ giíi, 2004, trang 2083.

3 Lª Kim QuÕ, Hai lo¹i h×nh tè tông vµ nguyªn t¾c tranh tông, T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt sè 10/2002, trang 12.

7

nã xuÊt hiÖn khi cã sù xung ®ét lîi Ých gi÷a hai chñ thÓ trong mét quan hÖ ph¸p lý nhÊt

®Þnh mµ b¶n th©n hä kh«ng tù gi¶i quyÕt, ph¶i cÇn ®Õn ng-êi thø ba - träng tµi ph©n xö.

Cuéc “tranh ®Êu” ph²p lý giöa c²c chð thÓ cã c¬ héi ngang nhau trong viÖc b°o quyÒn

vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh tr-íc träng tµi v« t-, kh«ng thiªn vÞ chÝnh lµ yÕu tè lµm

cho ho¹t ®éng tè tông cã tÝnh tranh tông. ChØ cã tranh tông míi cã c¬ héi ®¹t ®Õn ch©n

lý, khi ch-a cã tranh tông t¹i c¸c phiªn toµ th× ch-a thÓ nãi ®Õn ch©n lý, d©n chñ vµ c¸c

b¶n ¸n c«ng minh, ®óng ng-êi, ®óng téi vµ ®óng ph¸p luËt.

HiÖn nay, trong giíi nh÷ng nhµ lµm c«ng t¸c nghiªn cøu, gi¶ng d¹y còng nh￾ho¹t ®éng thùc tiÔn cã nhiÒu quan ®iÓm rÊt kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm tranh tông.

- Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, tranh tông lµ “mét qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh sù thËt

kh¸ch quan vÒ vô ¸n, ®ång thêi còng chÝnh lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých, c¸c

nhiÖm vô ®Æt ra cña luËt TTHS vµ b¶o ®¶m cho c¸c chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh

TTHS cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt chøc n¨ng cña m×nh ë tÊt c¶ c¸c giai

®o¹n cña qu¸ tr×nh TTHS”

4

.

Chóng t«i thÊy r»ng, quan ®iÓm nµy ch-a ®ñ c¬ së thuyÕt phôc. Bëi lÏ, qu¸ tr×nh

x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan vÒ vô ¸n thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh chøng minh téi ph¹m. Cßn

tranh tông lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng ®Ó x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan vÒ vô

¸n nh»m ®¹t ®-îc môc ®Ých cña TTHS. Do ®ã, kh«ng thÓ ®ång nhÊt qu¸ tr×nh tranh tông

víi qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan vÒ vô ¸n ®-îc. Chóng ta cã thÓ xem tranh

tông nh- lµ ®iÒu kiÖn vµ h×nh thøc cÇn thiÕt cho c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng chøng

minh lµm s¸ng tá sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n.

- Quan ®iÓm thø hai cho r»ng, tranh tông trong TTHS lµ “qu¸ tr×nh cä s¸t c¸c

quan ®iÓm, lËp luËn vÒ vô ¸n gi÷a c¸c chñ thÓ cña bªn buéc téi vµ bªn bµo ch÷a tham

gia vµo qu¸ tr×nh TTHS nh»m x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan vÒ vô ¸n...” vµ “...qu¸ tr×nh

tranh tông chØ thùc sù ®-îc tiÕn hµnh khi cã sù hiÖn diÖn ®Çy ®ñ c¸c bªn buéc téi, bªn

bµo ch÷a d-íi sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Toµ ¸n...”

5

.

Theo ®¸nh gi¸ cña chóng t«i, quan ®iÓm nµy kh«ng thuyÕt phôc ë gãc ®é lý luËn

còng nh- luËt thùc ®Þnh. Bëi lÏ, qu¸ tr×nh tranh tông chØ thùc sù ®-îc tiÕn hµnh khi cã

sù hiÖn diÖn ®Çy ®ñ bªn buéc téi vµ bµo ch÷a d-íi sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Toµ ¸n lµ

ch-a ®Çy ®ñ, nã phñ nhËn sù tranh tông thùc tÕ gi÷a hai chøc n¨ng buéc téi vµ bµo ch÷a

ë c¸c giai ®o¹n tr-íc khi xÐt xö. Tranh tông lµ mét qu¸ tr×nh vµ sù xuÊt hiÖn cña Toµ ¸n

trong qu¸ tr×nh nµy chØ lµ sù x¸c nhËn tranh tông ®· lªn ®Õn ®Ønh ®iÓm - ®ßi hái ph¶i cã

träng tµi quyÕt ®Þnh ai lµ ng-êi chiÕn th¾ng trong cuéc tranh ®Êu vÒ ch©n lý.

4 NguyÔn §øc Mai, Nguyªn t¾c tranh tông trong Tè tông h×nh sù, T¹p chÝ LuËt häc sè 1/1996, trang 23-24.

5 Lª TiÕn Ch©u, Mét sè vÊn ®Ò vÒ tranh tông trong TTHS, T¹p chÝ Khoa häc ph¸p lý sè 1/2003, trang 41-42.